- Άρης Γαβριηλίδης
Το θέμα της ομιλίας μου είναι Από τον φόβο του θανάτου στην ανάσχεση παγκόσμιας σύρραξης-Μια πρόταση. Βεβαίως ακούγεται σόλοικος ο συσχετισμός των δύο αυτών εννοιών: φόβος θανάτου-πρόληψη σύρραξης. Εξηγούμαι ευθύς αμέσως.
Κυρίες και κύριοι, όλοι μας, χωρίς εξαίρεση, έχουμε ένα ελέφαντα μέσα στο σαλόνι μας. Απλά δυσκολευόμαστε ή αρνούμαστε να παραδεχτούμε την ύπαρξή του. Ο ελέφαντας αυτός δεν είναι άλλος από τον φόβο του θανάτου.
Η αντίδρασή μας στον φόβο αυτό γίνεται μη συνειδητά και μπορεί να εκφραστεί με φαινομενικά άσχετες εκδηλώσεις.
Πριν δέκα χρόνια αποφάσισα να παραδεχτώ την ύπαρξη του ελέφαντα, να αντιπαλέψω μαζί του και να τον εκδιώξω. Μελέτησα επισταμένως τον φόβο του θανάτου και προσπάθησα να τον αναλύσω από κάθε πλευρά. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποίησα, πρώτον, τις δικές μου, τις προσωπικές εμπειρίες και γνώσεις, δεύτερον, τις παρατηρήσεις μου επί των αντιδράσεων και των συμπεριφορών των άλλων ανθρώπων και, τρίτον, μια πλούσια βιβλιογραφία την οποία ανακάλυπτα σταδιακά, στην πορεία της μελέτης μου, αποτελούμενη από ενενήντα διαφορετικές πηγές.
Οι πηγές αυτές περιλάμβαναν αρχαίους Έλληνες και λατίνους συγγραφείς και φιλοσόφους, με προεξάρχοντα, φυσικά τον Επίκουρο, που ασχολήθηκε κατ’ εξοχήν και επισταμένως με το θέμα, αλλά και μια πλειάδα άλλων συγγραφέων, φιλοσόφων, ποιητών, επιστημόνων και στοχαστών. Εκείνο που διεπίστωσα με έκπληξη ήταν ο μεγάλος βαθμός στον οποίο συνέκλιναν οι γνώμες ανθρώπων που τους χώριζαν, γεωγραφικά, διαφορετικά μήκη και πλάτη αλλά και, χρονικά, διαφορετικοί αιώνες.
Το τελικό προϊόν αυτής της διερεύνησης ήταν η συγγραφή του δέκατου βιβλίου μου, υπό έκδοσιν, με τίτλο Θνητός και ευτυχής και υπότιτλο Πώς να αντιμετωπίσεις τον φόβο του θανάτου και να χαίρεσαι τη ζωή!
Γράφοντας αυτό το βιβλίο, έγινα και ο ίδιος φιλόσοφος· πρακτικός φιλόσοφος. Κάθε άνθρωπος που είναι σε θέσει να σκεφτεί κριτικά, να αναλύσει κοινωνικές καταστάσεις και να οδηγηθεί σε συμπεράσματα είναι φιλόσοφος, ανεξαρτήτως ηλικίας, ή μόρφωσης. Τον πρακτικό αυτό φιλόσοφο τον λέμε και θυμόσοφο. Ο Μπαμπινιώτης τον ορίζει ως «αυτόν που έχει την έμφυτη κλίση να φιλοσοφεί, χωρίς να έχει την σχετική μόρφωση». Άλλωστε, «φιλοσοφία μελέτη θανάτου εστί» (Σωκράτης).
Τι κέρδισα γράφοντας το βιβλίο; Πάρα πολλά! Μεταξύ αυτών. καλλιέργησα περισσότερο την ικανότητά μου να επεκτείνω κάποια επί μέρους στοιχεία της μελέτης μου σε άλλα πεδία προβληματισμού. Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση στην παρούσα εισήγηση.
Κυρίες και κύριοι, αλήθεια, πόσο αποτιμάται η ανθρώπινη ζωή; Στο βιβλίο μου κατέδειξα ότι η αξία της είναι απόλυτη. Όλο το χρυσάφι του κόσμου δεν μπορεί να αντισταθμίσει μιαν ανθρώπινη ζωή. Για τρεις λόγους: πρώτον, είναι μοναδική, δεύτερον, αφού αφαιρεθεί δεν αναδημιουργείται και τρίτον, για να δημιουργηθεί πρέπει να έχουν συντρέξει δισεκατομμύρια ευνοϊκές συγκυρίες, από καταβολής κόσμου. Μία και μόνο από αυτές να είχε αστοχήσει, ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν θα είχε γεννηθεί. Αυτό, βεβαίως, ισχύει και για τον καθένα από εμάς!
Ας δούμε όμως τώρα, πόσο αποτιμάται η ανθρώπινη ζωή στην πράξη: Κατ’ αρχάς, οι κατασκευαστές π,χ. επιβατικών αεροπλάνων ή πλοίων, προκειμένου να υπολογίσουν την σχέση «κόστος-όφελος» ενός πρόσθετου στοιχείου ασφαλείας, έχουν κοστολογήσει την ανθρώπινη ζωή σε 1.000.000 δολάρια. Έχουμε επίσης δικαστικές αποφάσεις για ασφαλιστικές αποζημιώσεις που την αποτιμούν σε κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια.
Όμως τα πράγματα δεν σταματούν εδώ:
-
Σε μια στρατιωτική επιχείρηση ο θάνατος αμάχων βαφτίζεται «παράπλευρη απώλεια» και δίνει μηδενική αξία στην ζωή.
-
Σχεδόν καθημερινά έχουμε, σε μικροκλίμακα, θανάτους από τροχαία, από δυστυχήματα ή από φόνους, (οι παλαιότεροί από εμάς θα θυμούνται τίτλους εφημερίδων «τον εφόνευσε δι’ ασήμαντον αφορμήν»). Σε μεγακλίμακα έχουμε πολέμους και παγκόσμιες συρράξεις.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, πόσο κοστολογείται η ανθρώπινη ζωή; Μηδέν. Ή κοντά στο μηδέν.
Τόσοι βίαιοι θάνατοι και κανείς δεν συγκινείται! Ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει πάθει μιθριδατισμό, σε τόσο μεγάλο βαθμό, που πλέον ένας ή και πολλοί θάνατοι δεν μας κάνουν μεγάλη εντύπωση. Συνηθίσαμε. Η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει φτηνύνει εξαιρετικά. Σε αυτό το φαινόμενο έχουν συντελέσει τα μέγιστα οι άπειροι φόνοι και τα ποτάμια αίματος που έχουμε δει στον κινηματογράφο, όπου ο πρωταγωνιστής σκοτώνει τους αντιπάλους του σαν να ήταν μύγες. Το ίδιο κάνει και ο χειριστής βιντεοπαιχνιδιών με το πάτημα ενός κουμπιού! Και μάλιστα το απολαμβάνει!
Όμως παρατηρούμε και το εξής σημαντικό: Όσο περισσότερο ευτελισμένη είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής στην κουλτούρα ενός λαού, τόσο ενθαρρύνονται οι ηγέτες του σε πολεμικές επιθέσεις. Τα παραδείγματα είναι πολλά γύρω μας, ακόμη και στην γειτονιά μας.
Ισχύει και το αντίθετο: Όσο περισσότερη ευαίσθητη είναι η κουλτούρα ενός λαού στην αξία της ανθρώπινης ζωής, τόσο αποθαρρύνονται οι ηγέτες του σε πολεμικές επιθέσεις.
Ας μη ξεχνάμε ότι ο πόλεμος στο Βιετνάμ τερματίστηκε κυρίως από τις έντονες και διαρκείς διαμαρτυρίες του Αμερικανικού λαού, που έβλεπε τα παιδιά του να επιστρέφουν μέσα σε φέρετρα.
Αντίθετα, σήμερα γινόμαστε μάρτυρες ενός συνεχιζόμενου επιθετικού πολέμου από χώρες με αυταρχικό καθεστώς, των οποίων οι λαοί δεν αντιδρούν στις απώλειες των στρατιωτών τους. Το ίδιο συνέβαινε και στην Γερμανία του Χίτλερ.
Κοντολογίς, η φτήνια της αξίας της ζωής οδηγεί στην ενθάρρυνση συρράξεων μεταξύ λαών.
Αυτή είναι η πραγματικότητα! Θα την δεχτούμε μοιρολατρικά; ΄Η μήπως, μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αποκαταστήσουμε την αξία της ανθρώπινης ζωής;
Κυρίες και κύριοι η απάντηση είναι, ναι, μπορούμε! Πριν να διατυπώσω την πρότασή μου, σας καλώ να θυμηθούμε τα εξής:
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε γίνει μάρτυρες κοινωνικών αλλαγών, οι οποίες ήσαν αδιανόητες στο παρελθόν. Οι αλλαγές αυτές οφείλονται σε πολλά και ποικίλα κινήματα:
-
για την προστασία του περιβάλλοντος,
-
για την προστασία των ζώων,
-
για την σεξουαλική παρενόχληση (το πασίγνωστο πλέον me too),
-
για την αναγνώριση ιδιαιτεροτήτων (ΛΟΑΤΚΙ+),
-
για τον πολιτικώς ορθό λόγο (μαύρος όχι νέγρος, ρομά όχι γύφτος, παράτυπος όχι παράνομος μετανάστης),
-
για κινήματα ειρήνης,
-
και πολλά άλλα.
Προτείνω λοιπόν την δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος με στόχο τον επαναπροσδιορισμό και την αποκατάσταση της αξίας της ανθρώπινης ζωής. Να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η αξία της είναι ανυπολόγιστη, είναι άπειρη! Τελικά, το αυτονόητο γίνεται ζητούμενο!
Όσο περισσότερο επιτυγχάνεται αυτός ο στόχος, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η κοινωνική πίεση ενάντια στους επιθετικούς πολέμους με άμεσο αντίκτυπο στην μείωση των παγκόσμιων συρράξεων.
Σπεύδω να διευκρινίσω ότι δεν ευαγγελίζομαι μια κοινωνία ριψάσπιδων, εύκολο θύμα κάθε επιτιθέμενου αλλά μια κοινωνία απρόθυμη να δεχτεί επιθετικούς πολέμους,
Σήμερα, η πρότασή μου αυτή ίσως φαίνεται ουτοπική. Πάντως όχι περισσότερο ουτοπική από την ιδέα των τριών πρωτεργατών της Φιλικής Εταιρίας (Ξάνθος, Σκουφάς, Τσακάλωφ). Ή την ιδέα του Ερρίκου Ντυνάν.
Λένε πως όλες οι επαναστάσεις ξεκίνησαν από ελάχιστους ανθρώπους που συσκέφτηκαν σε ένα υπόγειο. Εμείς εδώ είμαστε σε πολύ πιο πλεονεκτική θέση: είμαστε πολύ περισσότεροι από τρεις, αντί για υπόγειο βρισκόμαστε σε μια λαμπρή ιστορική αίθουσα, και επί πλέον έχουμε πολύτιμο εργαλείο το διαδίκτυο.
Αφού η ανθρώπινη ζωή έχει άπειρη αξία, έστω και μια να κερδηθεί με την εφαρμογή της πρότασής μου, το όφελος για τη κοινωνία θα είναι άπειρο.
Βιβλιογραφία
Άρη Γαβριηλίδη: «Θνητός και ευτυχής-Πώς να αντιμετωπίσεις τον φόβο του θανάτου και να χαίρεσαι τη ζωή!» (Υπό έκδοσιν)
Περίληψη
Η διαδικασία συγγραφή του υπό έκδοσιν βιβλίου μου «Θνητός και ευτυχής-Πώς να αντιμετωπίσεις τον φόβο του θανάτου και να χαίρεσαι τη ζωή!» μου έδωσε την ευκαιρία να διευρύνω τις φιλοσοφικές σκέψεις μου και σε άλλα φιλοσοφικά πεδία με πρακτική εφαρμογή.
Ερειδόμενος σε ένα από τα συμπεράσματα του βιβλίου, που είναι η απόλυτη αξία της ανθρώπινης ζωής, διεπίστωσα την αντίφαση που υπάρχει με την καθημερινή πραγματικότητα όπου, η αξία αυτή, έχει εκφυλισθεί, παγκοσμίως, σε σημαντικό βαθμό. Ο εκφυλισμός αυτός έχει ως συνέπεια την μείωση της κοινωνικής αντίστασης σε πολεμικές συρράξεις δεχόμενη σχεδόν μοιρολατρικά και παθητικά την απώλεια ζωών.
Προτείνω την δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος, που θα εξικνείται από την Ελλάδα, με σκοπό την αποκατάσταση της αξίας της ανθρώπινης ζωής σε απόλυτο βαθμό. Αποτέλεσμα της επιτυχίας του θα είναι η αναστροφή της παρούσας τάσης και η ισχυρή κοινωνική αντίσταση σε πολεμικές συρράξεις δεδομένου ότι οι ιθύνοντες θα συνυπολογίζουν πλέον το μεγάλο κοινωνικό κόστος που θα συνεπάγονται οι επιθετικοί πόλεμοι.
Η πρόταση δεν είναι ουτοπική αλλά, απεναντίας, ρεαλιστική επειδή οι σύγχρονες τάσεις, παγκοσμίως, ευνοούν την δημιουργία αγαθοποιών κινημάτων, όπως έχει αποδειχθεί από πολλά συγκεκριμένα παραδείγματα.
Ακόμη και η μερική μόνο επιτυχία του κινήματος θα έχει τεράστια κοινωνική σημασία επειδή όπως προελέχθη, η ανθρώπινη ζωή έχει απόλυτη αξία και η σωτηρία έστω και μιας ζωής, λόγω αποφυγής ενός πολέμου είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Πολλώ δε μάλλον, στην περίπτωση αποφυγής μιας παγκόσμιας σύρραξης.
