- Επιμέλεια: Ηλίας Τουτούνης
- Από την Ομάδα ΕΝ ΔΗΜΩ ΗΛΙΔΑΣ
Στην Ηλεία, προεπαναστατικά και μέχρι το 1821, κατοικούσαν αρκετοί Τούρκοι, στην Γαστούνη, στο Λάλα και στο Φανάρι που καταδυνάστευαν τον τόπο. Απ’ αυτούς οι πιο επικίνδυνοι, θεωρούνταν μόνον οι σκληροτράχηλοι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί.
Α΄ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Κατά την έναρξη της επανάστασης, οι επαναστατικές δυνάμεις δια μέσω των αρχηγών των αποφάσισαν ν’ αποκλείσουν ή να εξουδετερώσουν τους Λαλαίους, που ήταν ο πιο επικίνδυνος θύλακας της Ηλείας αλλά και ολόκληρου του Μοριά. Για αυτόν τον λόγο, οι Πρόκριτοι της Αχαΐας 1* και ο Δεσπότης των Παλαιών Πατρών, Γερμανός στις 26 Μαρτίου 1821, αποτάθηκαν στους Λαλαίους Τουρκαλβανούς αποστέλλοντας μια επιστολή 2* .
«Πρόκριτοι των Λαλαίων
Μετά τον χαιρετισμόν μας. Σας φανερώνομεν, ότι με απορίαν μας σήμερον είδομεν έναν τεσχερέν του Χετέμπεη όπου γράφεις προς τα χωρία της Πάτρας προσκαλώντας αυτά δια να έλθουν εις το Ιταήτι σου με τι σκοπόν δεν ηξεύρομεν. Ημείς κατά το χρέος το γειτονικόν σας λέγομεν, ότι ημείς κινούμεθα δια να λάβωμεν τα δικαιώματά μας χωρίς να στοχαζώμεθα δια να βλάψωμεν κανέναν. Λάβετε λοιπόν καλά τα μέτρα σας, καθήσετε εις τα σπίτια σας χωρίς να φοβερίζετε και χωρίς να κάμετε κανένα κίνημα διατί ύστερον θέλομεν ορμήσωμεν εναντίον σας όλοι, με αρκετές δυνάμεις, και τότες το τέλος σας θέλει είναι ολέθριον. Φερθήτε λοιπόν με γνώσιν δια να φυλάξετε την ζωήν σας και το πράγμα σας. Μην εξαπλώνετε τον νου σας εδώ και εκεί, ότι το έθνος σας πάγει πολλά κακά. Ταύτα».
Πάτρα 26 Μαρτίου 1821
+ Ο Πατρών Γερμανός
+ Ο Κερνίτσης Προκόπιος
Ο Ανδρέας Ζαΐμης
Ο Μπενιζέλος Ρούφος
Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος
Να δοθή εις χείρας των προκρίτων του Λάλα.
(-Αθανασίου Θ. Φωτόπουλου, «Οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί», Επετηρίς της Εταιρείας Ηλειακών Μελετών, τόμος Β΄, σελίδα 419-443.
-Αρχείο Γεωργίου Σισίνη στην ΙΕΕΕ, αριθμός εγγράφου 20431. Το έγγραφο αυτό έχει δημοσιευθεί από τον Γεώργιο Π. Κουρνούτο, σε άρθρο στην Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1959, σελίδα 33).
Νίκη των Ελλήνων στο Πούσι και εγκατάλειψη Λάλα από τους Τουρκαλβανούς.
Μετά από αυτές τις ανταλλαγές των επιστολών, οι διαπραγματεύσεις απέβησαν άκαρπες και καθώς ήταν επόμενο άρχισαν οι πολεμικές συρράξεις μεταξύ Ελληνικών επαναστατών και Λαλαίων Τουρκαλβανών. Μετά τις μάχες που συνελήφθησαν μεταξύ τους, οι Λαλαίοι αντιλαμβανόμενοι την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν τους επαναστάτες στις 17 Ιουνίου 1821 απεφάσισαν, χωρίς χρονοτριβές να εγκαταλείψουν το πολυαγαπημένο και περιβόητο Λάλα και να μεταβούν στην Πάτρα, για περισσότερη ασφάλεια.
Β΄ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Ο Γιουσούφ πασάς της Πάτρας που είχε το γενικό πρόσταγμα και ηγείτο των πολεμικών συρράξεων, κατά την αποχώρηση του απέστειλε μια επιστολή στους επαναστάτες και πολιορκητές του Λάλα.
Ιουσούφ Πασάς ελέου Θεού βεζύρης της κραταιοτάτης βασιλείας βαλής της Ευρίπου και μεμούρης εις τον Μουρέα.
«Προστάζομε σφοδρός εσάς τους ρομέους, όλος κοινός, όσοι εάν ήσαστε από τον καζά της γαστούνης, από τα χορία του πύργου, από καζά φαναρίου, από καζά καρίτενας, και από καλαβρίτου, να μην τολμήσετε και πειράξετε ούτε σπίτι, ούτε πράγμα εις του λάλα, διότι εγό πηγαίνοντας τας φαμελείες των λαλέων εις πάτρα, με την δύναμιν του Θεού, έχω να γυρίσο και αν εύρο ολίγον πράγμα πιρασμένο να ηξεύρετε, ότι εις το εγιάμι δευλέτι του πολυχρονίου και θεοστηρίκτου βασιλέος μας δια κάθε παραμικράν ζιμίαν έχετε να αποδόσετε με κεφάλια όθεν μην παρακούσετε μόνον να μετανοήσετε από την αποστασίαν και να μην τολμήσετε να κάμετε παραμικράν ζιμίαν διότι με την δύναμιν του Θεού, δεν μένει από εσάς ούτε πόδας ούτος να ακολουθήσετε εξ αποφάσεως».
Εξεδόθη εις το ντιβάνι…(φθαρμένο στο έγγραφο) 1821 Ιουνίου 17 Λάλα.
Αυτό το έγγραφο έχει δημοσιευθεί από τον Γ. Π. Κουρνούτο, επίσης έχει αποδελτιωθεί από τον Στ. Παπαγεωργίου. (Όπως αναφέρει ο Γ. Π. Κουρνούτος στο έγγραφο αυτό, δεν υφίσταται καμιά σφραγίδα του Γιουσούφ Πασά της Πάτρας). Το έγγραφο είναι το υπ’ αριθμόν 20434 ΙΕΕΕ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1* Εδώ διαφαίνεται καθαρή η απουσία του κοτζαμπάση της Γαστούνης Γεωργίου Σισίνη, ο οποίος δεν έλαβε καμιά πρωτοβουλία για διαπραγματεύσεις με τους εχθρούς και φίλους του Λαλαίους, αν καθώς άρμοζε πρώτα σ’ αυτόν και μετέπειτα στους Αχαιούς προκρίτους, πριν αρχίσουν οι πολεμικές συρράξεις.
2* Πιθανότατα αυτή η επιστολή, να εστάλη από τους Αχαιούς στον Γεώργιο Σισίνη για να το μεταφέρει στους Λαλαίους. Όμως καθώς διαφαίνεται, η εν λόγω επιστολή, ίσως μην έφθασε ποτέ στα χέρια των αρχηγών του Λάλα, διότι ως ενδείκνυται πρέπει να είναι το πρωτότυπο, εκτός εάν εγράφησαν πολλές, που αυτό φαίνεται να είναι τελείως απίθανο. Επομένως για διαφόρους σημαντικούς και ανεξήγητους λόγους, η επιστολή μάλλον δεν έφθασε ποτέ, καθώς έπρεπε, στους τελικούς αποδέκτες του και να παρέμεινε στα χέρια του Γεωργίου Σισίνη και αυτό το συμπεραίνουμε διότι υπάρχει στο προσωπικό αρχείο του που βρίσκεται στην ΙΕΕΕ. Εάν όντως είχε αποσταλεί, πως είναι δυνατόν να επέστρεψε πάλι στα χέρια του Γεωργίου Σισίνη, αφού άρχισαν αμέσως οι εχθροπραξίες μεταξύ Ηλείων και Λαλαίων Τούρκων;
Οι υπόνοιες περί της φιλικής στάσης του Γεωργίου Σισίνη έναντι των Λαλαίων Τουρκαλβανών ενισχύονται, με αποδεδειγμένα πλέον στοιχεία. Ίσως ο κοτζάμπασης της Γαστούνης Γεώργιος Σισίνης, ήθελε να κρατήσει ουδέτερη στάση, μη γνωρίζοντας την εξέλιξη της Επανάστασης του 1821.
