Ανοίγοντας το αρχείο μου
Έφυγε και η Ειρήνη Παπά αυτή «…η πανέμορφη και μεγαλοπρεπής φιγούρα, που ενσάρκωσε τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και την εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών», όπως περιέγραψε τη μούσα του, ο Manoel de Oliveira, ο σημαντικός Πορτογάλος σκηνοθέτης με την οποία συνεργάστηκαν σε αρκετές ταινίες του.
Και ο Αλέκος Σακελλάριος έγραψε στην αυτοβιογραφία του για την πρώτη φορά που την αντίκρισε να περπατά στο Σύνταγμα:
«Ένα πανέμορφο πλάσμα με ένα απλό μακρύ φόρεμα, όλο πτυχώσεις, που κινιόταν με μεγαλοπρέπεια και συνάμα απλότητα. Σαν να ζωντάνεψε μία Καρυάτιδα!»
Είχα την καλή τύχη να την γνωρίσω ενώ εξέπνεε το ΄96 . Είχε καιρό να μιλήσει και μου έκανε τη μεγάλη τιμή να με δεχθεί στο σπίτι της στο Κολωνάκι που κατοικούσε ακόμα εκείνη την εποχή. Αυτή η ακαταμάχητη γυναίκα με την ανυπότακτη καρδιά μοιράστηκε μαζί μου τις μνήμες της, τα πιστεύω της, τους στόχους της και απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου κάνοντάς με να φθάσω το δυσθεώρητο ύψος της.
- Συνέντευξη: Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
«Δεν τιμάει κανένας την Ελλάδα. Την τιμάει μόνον η Ελλάδα στο σύνολό της!!! Τολμώ μετά πάθους να πω, ότι είμαι αντίθετη με το φτύσιμο του λαού. Θεωρώ πραγματικά, ότι πρέπει να ζει με μύθους, με μπροστάρηδες και με κουδούνια του κριαριού. Ο καθένας μας είναι υπεύθυνος της Ελλάδας που κουβαλάει. Δεν αναλαμβάνω, λοιπόν, καμία αντιπροσώπευση της χώρας μας, γιατί είναι πολύ βαριά για τους ώμους μου. Εκπροσωπώ μόνον αυτό που μπορώ να κάνω. Είμαι καλή ηθοποιός; Ούτε κι αυτό το ξέρω!!!»
Η Ειρήνη Παπά μετά από ένα ιντερμέτζο σιωπής καιρού, αποφάσισε σήμερα να κάνει μια απόλυτης ουσίας επαφή με το κοινό.
Η ηθοποιός που τίμησε τη χώρα μας διεθνώς, έμεινε πάντα άρρηκτα δεμένη με τις ρίζες της. Ίσως γιατί είναι μία γνήσια κόρη της Ακρόπολης. Μια αληθινή Καρυάτιδα.
Την έχω απέναντί μου. Μία φοβερή ύπαρξη που πάλλεται έντονα, όπως έντονα έχει προβληθεί ως ένταξη ερωτικού πάθους.
Την κοιτάζω με δέος. Εκείνη το αντιλαμβάνεται και μου βάζει τις φωνές. Ουαί κι αλίμονο αν τολμήσεις στη συνέχεια να εξυμνήσεις την ομορφιά της. Θα γίνει έξαλλη:
«Τι θα πει όμορφη και τι άσχημη. Αυτοί οι διαχωρισμοί έγιναν μόνο και μόνο για να μας δυσκολεύουν τη ζωή».
Η προσποίηση είναι άγνωστη λέξη για την Ειρήνη. Δεν έχει μάθει να βαθμολογεί τους ανθρώπους. Της αρκεί να είναι αυθεντικοί, όπως εκείνη. Δεν διστάζει να είναι ένα ανοικτό βιβλίο. Ένα «βιβλίο» που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, όπως η τέχνη…
Είτε το θέλει λοιπόν είτε όχι είναι μια πρέσβειρα της Ελλάδας στο εξωτερικό…
« Η ιθαγένειά μου είναι ένα τεράστιο προσόν, αλλά δεν θα μπορούσα να την εξαργυρώσω με τίποτα. Όλοι Έλληνες είμαστε. Όλοι αγαπάμε την Ελλάδα. Είναι αυτονόητο. Λοιπόν, δεν είμαι πρέσβειρα. Δεν με ψήφισε κανείς, ούτε θέλω να με ψηφίσει. Κι όταν καμιά φορά μου λένε: “Εσύ είσαι η σημαία της Ελλάδας απαντώ:
‘’ Όχι. Η σημαία έχει το κοντάρι της παντού και όπου βρίσκεται. Εγώ δεν θα την κάνω βραδινή τουαλέτα !!!».
Αληθεύει ότι κάποτε δηλώσατε πως το ελληνικό κράτος δεν σας τίμησε όσο θα ΄πρεπε;
Δεν έχω κανένα παράπονο από τη χώρα μου. Δεν θα επιθυμούσα τίποτα άλλο από αυτό που μου δίνει. Το μεγαλύτερο δώρο που μου έχει προσφέρει ο ελληνικός λαός είναι, ότι εμπιστεύεται το λόγο μου.
Εκτός των τειχών νιώσατε μακριά από την Ελλάδα;
Μην ξεχνάς, ότι ο πολιτισμός μας έχει θρέψει όλη τη Δύση. Πουθενά, λοιπόν, δεν αισθάνθηκα, ότι δεν ήμουν στην πατρίδα.
Αυτόματα, λοιπόν, καταρρίπτεται αυτό που τελευταία λέγεται, ότι επιστρέψατε στις ρίζες σας…
Δεν έφυγα, αλλά ούτε θα επιστρέψω για να φύγω. Ήμουνα εδώ και θα είμαι πάντα. Και το εδώ, το δικό μου, ταξιδεύει. Δεν υπάρχουν σύνορα στην τέχνη.
Στην πατρίδα τί θέλετε να κάνετε;
Να παίξω και να διδάξω όλα αυτά που έχω μάθει. Δηλαδή, να παραδώσω τη σκυτάλη. Έπειτα, βαριέμαι να ταξιδεύω και τόσο πολύ. Ωριμάζεις και ξεπερνάς τον κινηματογράφο και το θέατρο που γίνεται έξω, γιατί είναι της συμπεριφοράς και όχι της ουσίας. Απόδειξη: Πόσα θεατρικά έργα και πόσα φιλμ μένουν; Ελάχιστα ή τίποτα. Κι αυτό, γιατί ασχολούνται με το κοινωνικό γεγονός και όχι με τα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου.
Μιλήστε μου για το Πολυεργαστήρι Θεατρικής Τέχνης που πρόκειται να οργανώσετε σε ένα παλιό εργοστάσιο της οδού Πειραιώς;
Δεν ήρθε η ώρα να μιλήσω εκτεταμένα γι’ αυτό. Γιατί δεν μου έχει παραχωρηθεί ακόμα. Ανήκει στο κράτος και όλοι θέλουν να μου το αναθέσουν, γιατί πιστεύουν ότι εκεί θα εργαστώ καλά.
Πιστεύετε ότι η τέχνη έχει σχέση με τη δύναμη και την εξουσία;
Η τέχνη είναι ένα διεθνές κόμμα με μεγάλη ανεξαρτησία. Είναι ένα όργανο FOX είχε μέλη του στρατηγούς… Αν όμως υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι καθηλωμένοι στην τηλεόραση, δεν αφήνουν να φανούν εύκολα πράγματα που αλλάζουν την πορεία της ποιότητας. Έτσι, βλέπουμε συνέχεια να επαναλαμβάνεται το ανήθικο παραμύθι. Και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, γιατί δεν έχεις τα μέσα. Χρειάζεται τεράστια δύναμη για να αλλάξεις τη δισκέτα. Ξαφνικά, περνάς πολλές κρίσεις, κι εγώ πέρασα μία τέτοια κρίση. Ήταν το ΄68 που παίζαμε την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» στην Αμερική. Μία παράσταση με τρομαχτική επιτυχία. Τότε, ήταν σε έξαρση ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Παίζοντας, αναρωτιόμουνα: Τί κρίμα μεγάλε Ευριπίδη. Δεν μπόρεσες να σταματήσεις ούτε μία σφαίρα, ούτε έναν πόλεμο! Τί κάνουμε; Τελικά, είμαστε δούλοι; Με τους οπαδούς δεν πάει μπροστά ο κόσμος. Αλλά ούτε με τους δικτάτορες της ποιότητας.
Η παντοδυναμία της διαφήμισης όμως, έχει μεγάλη πέραση στον κόσμο.
Ζούμε την εποχή της δικτατορίας της διαφήμισης, η οποία είναι ανάλγητη. Δεν αγαπάει καθόλου το άτομο. Αισθάνομαι ξαφνικά ότι η τέχνη δεν αξίζει τίποτα παρά μόνο αν είναι ωραίο το ποδαράκι μας ή αν είναι στη θέση τους τα βυζάκια μας. Πουλιέται μόνον προσωπικότητα. Δεν πουλιέται έργο. Κι όμως, το δεχόμαστε όλοι κι ειδικά το γυναικείο φύλο που βιάζεται τρομακτικά ιδιαίτερα στις μέρες μας. Ευτυχώς, όμως, αυτός που λέγεται οπαδός που βομβαρδίζεται με το ψεύδος, ο λαός δηλαδή, που πάντα σώζει την Ελλάδα και όλο τον κόσμο, άρχισε να καταλαβαίνει και αντιδρά…
Εσείς έχετε κάνει πράγματα για τα οποία μετανιώσατε;
Ασφαλώς, έχω μετανιώσει για την κακή μου κρίση κάποιες ώρες.. Ωστόσο, αν τις περιόδους που δεν ήμουνα ώριμη, έπαιρνα κάποιες αποφάσεις, τις δέχθηκα σαν ένα σκαλί προς την ωριμότητα.
Σας φοβίζει το πέρασμα του χρόνου;
Όλους μας. Δεν είμαι μόνον εγώ. Το μόνο που φοβάται ο άνθρωπος είναι ο θάνατος.
Τελευταία πραγματοποιήσατε κοινές εμφανίσεις με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τη Δήμητρα Λιάνη. Ποιες είναι οι σχέσεις σας με το πρωθυπουργικό ζεύγος;
Καταρχήν, είναι δικαίωμά μου να μην απαντήσω. Κατά δεύτερον, οι σχέσεις μου με τον Ανδρέα Παπανδρέου είναι πολύ παλιές. Δεν ήταν καν βουλευτής, όταν τον γνώρισα, Ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου. Ένας από τους ανθρώπους που μεταφέρει τη γνώση.. Αν τώρα με ρωτάς για τη δική μου εμφάνιση στο μπαλκόνι της Βουλής, που παραξένεψε, νομίζω ότι όλες οι γυναίκες ξέρουν γιατί ήμουν εκεί. Μην ξεχνάς, ότι ήταν και η γιορτή της γυναίκας, Είναι καιρός πια το μήλο της ενοχής που κρατάει η Εύα να το παραδώσει η κοινωνία στον Αδάμ. Θα πρέπει επιτέλους να σταματήσουν οι καραμπόλες της ενοχής.
Γιατί αρνηθήκατε να πολιτευθείτε;
Η αλήθεια είναι ότι ουδέποτε μου προτάθηκε με πολιτευθώ. Αλλά και να συνέβαινε έτσι, δεν θα το αποδεχόμουν. Δεν την ξέρω τη δουλειά. Είναι σαν να μου πεις: «Αύριο κάνε εγχείριση στομάχου». Θα τον σκότωνα τον άρρωστο!
Τί νομίζετε ότι πρέπει να γίνει για να ανεβεί κι άλλο το αισθητικό και μορφωτικό επίπεδο του Νεοέλληνα;
Να εκτίθεται συνέχεια ο κόσμος στην ποιότητα. Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνει προσιτή η μεγάλη τέχνη στο κοινό και να μην υπάρχουν ταξικές διαφορές. Δηλαδή, τέχνη με φράκο.
Γιατί μείνατε μόνη; Ανάμεσα σε αυτούς που σας λάτρεψαν δεν βρέθηκε ο ένας, ο μοναδικός;
Ο έρωτας σε εμάς τις γυναίκες είναι συνδεδεμένος με την ψυχική και με την ερωτική πράξη. Οι άντρες δεν είναι μυημένοι έτσι και τα ξεχωρίζουν. Αλλού βρίσκουν τη χαρά στο σεξ, όπως στα πορνεία, αλλού την ψυχική χαρά και κάπου αλλού την αγάπη. Το αντικείμενο του έρωτά τους είναι χωρισμένο τουλάχιστον σε τέσσερα κομμάτια. Εγώ δεν βρήκα ακόμα τον άντρα, που όλα τα κομμάτια της αγάπης του είμαι εγώ.
Ελπίζετε πώς θα τον βρείτε;
Εφόσον υπάρχω εγώ, θα πρέπει να υπάρχει και αυτός !
Σας λείπει η οικογένεια; Τα παιδιά;
Αν σκεφθώ ρεαλιστικά, δεν εξετέλεσα την αποστολή μου στη γη, γιατί η φύση δεν μου το επέτρεψε. Άλλωστε, θα ήταν και προσωπική μου επιλογή. Δεν ήθελα να αναπαράγω το πένθος του θανάτου…Όταν ρωτούσα τη μάνα μου : «Γιατί με γέννησες, αφού ήξερες πως θα πεθάνω». Την πλήγωνα θανάσιμα… Αυτό τον πόνο τον απέφυγα. Φυσικά, αυτό είναι πολύ προσωπική άποψη. Αν, όμως, η ζωή ήταν δημιουργική και χαρούμενη κι αν μεγαλώναμε σε έναν άλλο κόσμο τα παιδιά μας, δεν θα αισθανόμαστε τόση λύπη. Αν είχα παιδιά σίγουρα θα ήταν αλλιώτικη η ζωή μου σήμερα…
Δηλαδή, θα αλλάζατε πορεία; Θα αλλάζατε στόχους;
Οι προτεραιότητές μου θα είχαν άλλη συνοχή. Θα ήταν η πρώτη μου φροντίδα η ευθύνη του ανθρώπου που έφερα στη γη. Δεν θα μπορούσα να σκεφθώ ποτέ, ότι η Ηλέκτρα ή η Κλυταιμνήστρα αξίζει πιο πολύ από το παιδί μου.
Ποια στα αλήθεια είστε;
Ο άνθρωπος έχει χιλιάδες όψεις. Είναι κυκλοθυμικός και επειδή η αντίληψή του είναι μεγάλη δεν μπορεί η φύση του να είναι μία. Αλλάζει ψυχισμό κάθε στιγμή και ο ψυχισμός παρουσιάζει μία άλλη αλήθεια. Πάντως οι σταθερές υπάρχουν πάντα. Υπάρχου τα όρια τα οποία τα οποία δεν ξεπερνάς. Ασφαλώς το γνώθι σαυτόν είναι μία προσταγή που κανένας δεν έχει επιτελέσει κατά το τέλειον. Πολλές φορές είναι κουραστικό για μένα να βγαίνω στο δρόμο ως Ειρήνη Παπά, γιατί ο κόσμος με γνωρίζει επιμέρους από τις στιγμές των ρόλων μου, οι οποίες είναι επιλεγμένες.
Σπαρτά νησιά στο βυθό ενωμένα.
Γι’ αυτό είναι επίπονο να με αναγνωρίζουν ως Ειρήνη Παπά, ενώ εγώ είμαι η Ειρήνη.
