Η Έλεν Χέιζ (Helen Hayes, 10 Οκτωβρίου 1900 – 17 Μαρτίου 1993) ήταν Αμερικανίδα ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης βραβευμένη με 2 βραβεία Όσκαρ. Ένα Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου για την ταινία του 1931 Το Σφάλμα μιας Μητέρας (The Sin of Madelon Claudet) και ένα Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ταινία του 1970 Διεθνές Αεροδρόμιο (Airport)). Η καριέρα της ως ηθοποιός διήρκεσε περίπου 80 χρόνια και η πλούσια θεατρική της πορεία σε συνδυασμό με το ταλέντο της της χάρισαν την προσωνυμία Η πρώτη κυρία του αμερικανικού θεάτρου. Η Χέιζ αποτελεί ένα από τα ένδεκα άτομα που έχουν βραβευτεί με Έμμυ, Γκράμι, Τόνυ και Όσκαρ.
Το 1986 έλαβε επίσης το Προεδρικό Βραβείο Ελευθερίας από τον τότε Πρόεδρο των Η.Π.Α. Ρόναλντ Ρίγκαν και το 1988 έλαβε το Εθνικό Βραβείο των Τεχνών. Το 1983 θεσπίστηκε ο θεσμός των βραβείων Έλεν Χέιζ, τα οποία απονέμονται σε ηθοποιούς και σε θεατρικά έργα που ανεβαίνουν σε θέατρα της Ουάσινγκτον και που ονομάστηκαν προς τιμή της, ενώ το 1955 το πρώην θέατρο Φέλτον στην 46η οδό της Νέας Υόρκης μετόνομάστηκε Θέατρο Έλεν Χέιζ. Όταν το θέατρο εκείνο κατεδαφίστηκε το 1982 το κοντινό Little Theatre έλαβε το όνομά της.
Η Έλεν Χέιζ γεννήθηκε στην Ουάσινγκτον στις 10 Οκτωβρίου του 1900. Η μητέρα της, Κάθριν Εστέλ Χέιζ ήταν ηθοποιός και εργαζόταν σε περιοδεύοντες θιάσους, ενώ ο πατέρας της Φράνσις Βαν Άρνουμ Μπράουν είχε εργαστεί ως υπάλληλος, πωλητής και χασάπης.
Η Χέιζ ξεκίνησε τη θεατρική της καριέρα σε μικρή ηλικία. Το ντεμπούτο της στο παλκοσένικο έγινε στην ηλικία των πέντε στο Θέατρο Μπελάσκο της Ουάσινγκτον. Στην ηλικία των δέκα συμμετείχε σε ταινία μικρού μήκους με τίτλο Jean and the Calico Doll. Η ηθοποιός φοίτησε σε σχολείο που διοικούνταν από μοναχές στην Ουάσινγκτον, απ’ όπου αποφοίτησε το 1917.
Καριέρα
Η Χέιζ μεταφέρθηκε στο Χόλιγουντ μετά το γάμο της με το δραματουργό Τσαρλς ΜακΆρθουρ και έκανε το ντεμπούτο της σε ομιλούσα ταινία το 1931 στην ταινία Το Σφάλμα μιας Μητέρας (The Sin of Madelon Claudet), όπου υποδυόταν μια νεαρή γυναίκα που αποκτά παιδί εκτός γάμου και αναγκάζεται να καταφύγει στην πορνεία προκειμένου να το σπουδάσει. Ο ρόλος αυτός της χάρισε παγκόσμια αναγνώριση καθώς και το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Την ίδια χρονιά συμπρωταγωνίστησε με τον Ρόναλντ Κόλμαν στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Σίνκλερ Λιούις Arrowsmith σε σκηνοθεσία Τζον Φορντ, ενώ την επόμενη χρονιά συμπρωταγωνίστησε με τον Γκάρι Κούπερ στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Έρνεστ Χέμινγουεϊ Αποχαιρετισμός στα Όπλα (A Farewell to Arms) που προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους με τον τίτλο Αποχαιρετισμός στη Σημαία.
Η Χέιζ δήλωσε ότι θεωρούσε τον Κούπερ ιδιαίτερα ελκυστικό. Την επόμενη χρονιά συμπρωταγωνίστησε με τον Κλαρκ Γκέιμπλ στην ταινία του Βίκτορ Φλέμινγκ Η Λευκή Αδελφή (The White Sister), το 1934 πρωταγωνίστησε στη μεταφορά του θεατρικού What Every Woman Knows και το 1935 εμφανίστηκε στο πλευρό του Ρόμπερτ Μοντγκόμερι στην ταινία Vanessa: Her Love Story. Οι ταινίες της όμως δεν είχαν απήχηση στο κοινό και η ηθοποιός το 1935 επέστρεψε στο θέατρο όπου και διέπρεψε.
Ο πρώτος της ρόλος αφότου επέστρεψε στο Μπρόντγουεϊ το 1935, ήταν εκείνος της Βασίλισσας Βικτωρίας στο ομώνυμο θεατρικό του Γκίλμπερτ Μίλερ, τον οποίο ανέλαβε για τρεις συνεχείς σεζόν.
Το 1953 έγινε η πρώτη ηθοποιός που έλαβε το βραβείο Σάρα Σίντονς για τη δουλειά της στο θέατρο του Σικάγο, το οποίο κέρδισε ξανά το 1969. Επέστρεψε στο Χόλιγουντ κατά τη δεκαετία του ’50 και η καριέρα της στον κινηματογράφο ανέκαμψε. Ανέλαβε ρόλους καρατερίστας στις ταινίες Η Μάνα του Προδότη (My Son John, 1952) και Αναστασία (Anastasia), όπου υποδύθηκε τη βασιλομήτορα αυτοκράτειρα της οικογένειας των Ρομανώφ πλάι στους Ίνγκριντ Μπέργκμαν και Γιουλ Μπρίνερ.
Το 1970 έλαβε το δεύτερό της βραβείο Όσκαρ για την ερμηνεία της στην ταινία καταστροφής Διεθνές Αεροδρόμιο (Airport). Ακολούθησαν ρόλοι σε ταινίες της εταιρίας Ντίσνεϊ όπως: Κατσαριδάκι… Λατρεία μου (Herbie Rides Again, 1974), Πως να Κλέψετε ένα Δεινόσαυρο (One of Our Dinosaurs Is Missing, 1975) και Candleshoe, 1977 (πλάι στους Ντέιβιντ Νίβεν και Τζόντι Φόστερ). Η τελευταία της εμφάνιση ήταν στην τηλεταινία Murder With Mirrors το 1985, στο ρόλο της ηρωίδας της Αγκάθα Κρίστι κυρίας Μαρπλ πλάι στους Μπέτι Ντέιβις και Τζον Μιλς.
Το 1955 το Θέατρο Fulton μετονομάστηκε προς τιμή της, αλλά κατά τη δεκαετία το συγκεκριμένο θέατρο μαζί με άλλα τέσσερα κατεδαφίστηκαν για τη δημιουργία ξενοδοχειακής μονάδας. Το 1983 το Little Theatre της 45ης οδού μετονομάστηκε Θέατρο Έλεν Χέιζ προς τιμήν της.
Η Χέιζ αποκαλούταν Η Πρώτη Κυρία του Αμερικανικού Θεατρού, ένα τίτλο που μοιραζόταν με τη φίλη της Κάθριν Κορνέλ, που ήταν επίσης μια από τις μεγάλες ηθοποιούς του Μπρόντγουεϊ. Και οι δυο γυναίκες πίστευαν ότι ο τίτλος αυτός ταίριαζε περισσότερο στην άλλη. Κάποιος κριτικός είπε κάποτε ότι η Κορνέλ υποδυόταν τις βασίλισσες ως απλές γυναίκες, ενώ η Χέιζ υποδυόταν τις απλές γυναίκες ως βασίλισσες.
Η ηθοποιός έχει αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας του Χόλυγουντ στο νούμερο 6220. Το βραβείο Έλεν Χέιζ για διακεκριμένη δουλειά σε θέατρα της Ουάσινγκτον έχει ονομαστεί προς τιμή της.
Η ηθοποιός απεβίωσε το 1993 από καρδιακή ανεπάρκεια στο Νάιακ της Νέας Υόρκης. Το 2011 το αμερικανικό κράτος την τίμησε κοσμώντας γραμματόσημο με το πρόσωπό της.
