Η Ελένη Αρχιγένους (1823 − 24 Οκτωβρίου 1891) υπήρξε Κωνσταντινουπολίτισσα λόγια και σύζυγος του Σαράντη Αρχιγένη.
Η Ελένη Αρχιγένους, το γένος Φενερλή, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από πλούσια οικογένεια του Φαναρίου. Παππούς της ήταν ο Εθνικός Ευεργέτης Ιωάννης Φάχρη και αδέλφια της η Εθνική Ευεργέτρια Ευανθία Θεοφιλίδου και ο γιατρός των Ανακτόρων και Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Γαλατά Παυλάκης Φενερλής Πασάς.
Το 1848 παντρεύτηκε τον Σαράντη Αρχιγένη, και συμμερίστηκε το όνειρό του για τη μόρφωση του Γένους. Το 1857 τον βοήθησε να οργανώσει στους Επιβάτες τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια, ενώ η ίδια θέλοντας να μιμηθεί το παράδειγμα του συζύγου της, πούλησε όλα της κοσμήματα και με τα χρήματα ανήγειρε την Ελένειο Σχολή το 1868.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της το 1873, ανέλαβε διευθύντρια και ανώτατη αρχή των Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων, ενώ διατέλεσε για πολλά χρόνια και Κοσμήτρια Μεγάλων Σχολών θηλέων της Κωνσταντινούπολης, συμβάλλοντας τα μέγιστα στη γυναικεία μόρφωση. Υπήρξε καλή φίλη και συνεργάτιδα της Πολίτισσας λόγιας και διευθύντριας του Παρθεναγωγείου “Παλλάς” Σαπφούς Λεοντιάδος.
Πέθανε στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης.
Βιβλιογραφία
- Δράκος, Ευστράτιος. Τα Θρακικά : ήτοι διάλεξις περί των Εκκλησιαστικών Επαρχιών Σηλυβρίας, Γάνου και Χώρας, Μετρών και Αθύρων, Μυριοφύτου και Περιστάσεως, Καλλιπόλεως και Μαδύτου. Αθήνησι 1892.
- Αθηναγένης, Νικόλαος. Θρακική Επετηρίς, ετήσιον δημοσίευμα της εν Αθήναις Θρακικής Αδελφότητος, Εν Αθήναις 1897.
- Σακκίδου, Ζωή Σαράντης Αρχιγένης : Ο Εθνικός Ευεργέτης και Οσία Παρασκευή Πολιούχος Επιβάτων. Εν Αθήναις 1938.
- Μήλλας, Ακύλας. Προποντίδα : μια θάλασσα της Ρωμιοσύνης. Αθήνα 1992.
- Παλάζη, Μαριάνθη. “Ένα όνομα, δύο τόποι, Επιβάτες Ανατολικής Θράκης – Νέοι Επιβάτες”, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Αθήνα 2009
- Δρούγκα, Κλεονίκη. “Η Ελληνική Παιδεία στην Ανατολική Θράκη κατά την Οθωμανοκρατία (1352-1922), Η ιδεολογική Λειτουργία της Εκπαιδευτικης Διαδικασίας”. Εκδ. Σταμούλη Αντ. 2011
- Σοφιανού, Μιράντα. “Ο παππούς μου ο Φάχρη”, Εκδ. Μίλητος. 2012
- Σοφιανού, Μιράντα – Στεφανίδη, Φωτεινή. “Η Προίκα, κεντήματα και υφάσματα από την Κωνσταντινούπολη και την Πέργαμο Μικράς Ασίας : Συλλογή Σοφιανού”, Εκδόσεις του Φοίνικα, 2014.
