Για ποιον χτυπά η καμπάνα (For whom the bell tolls) είναι τίτλος μυθιστορήματος του Αμερικανού συγγραφέα Έρνεστ Χέμινγουεϊ που κυκλοφόρησε το 1940.
Κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου είναι ο Αμερικανός ιδεαλιστής καθηγητής Ρόμπερτ Τζόρνταν, ο οποίος εγκαταλείπει την πατρίδα του και πηγαίνει στην Ισπανία για να πολεμήσει για την δημοκρατία κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου.
Εκεί γνωρίζεται με μία ομάδα ντόπιων ανταρτών που αποτελείται από τρεις άνδρες και δύο γυναίκες και όλοι μαζί καταστρώνουν σχέδια για την ανατίναξη μιας γέφυρας. Μέσα στη σκληρότητα του πολέμου αναπτύσσεται κι ένα συναίσθημα ανάμεσα στον Τζόρνταν και μια νεαρή αντάρτισσα και το ζευγάρι προσπαθεί να βρει κάποιο νόημα στον παραλογισμό του πολέμου και στη δική του αβέβαιη θέση.
Η στιγμή για την ανατίναξη φτάνει, η αποστολή πετυχαίνει, όμως γίνεται φανερό ότι ο πόλεμος έχει χαθεί. Ο Ισπανός αρχηγός των ανταρτών, σπρωγμένος από δειλία και φόβο, προδίδει την ομάδα στους εχθρούς και στη μάχη που ακολουθεί ο Τζόρνταν τραυματίζεται βαριά.
Θα μπορούσε να είχε σωθεί αν ακολουθούσε την υπόλοιπη ομάδα ή θα μπορούσε να υπακούσει στην αγάπη της συντρόφου του και στην επιθυμία του να ζήσουν μαζί. Όμως μετράει η αίσθηση του καθήκοντος, αφού η πίστη του είναι ότι και η παραμικρή προσπάθεια κατά του φασισμού, αξίζει να γίνει. Πείθει λοιπόν τους άλλους να φύγουν, ενώ ο ίδιος βρίσκει τον θάνατο χρησιμοποιώντας τον εαυτό του για να καθυστερήσει την φάλαγγα των φασιστών.
Μηνύματα και αντιδράσεις
Παρά το ότι η βάση του βιβλίου είναι ο πόλεμος και ο θάνατος που βρίσκονται παντού, κατά βάθος το μυθιστόρημα έχει ξεκάθαρες και σοβαρές πολιτικές σκέψεις. Οι χαρακτήρες του δεν είναι άφοβοι και άτρωτοι, όμως αγαπούν την ζωή και γι αυτό μάχονται γι αυτήν, παρ’ ότι πολλές φορές αναρωτιούνται αν αξίζει τον κόπο. Γι αυτούς, δημοκρατία σημαίνει επιβίωση.
Ο χρόνος που γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το βιβλίο έχει ιδιάζουσα σημασία. Αν και επικρίθηκε, ειδικά από τους πολιτικούς, σαν μια παραμορφωμένη εικόνα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, ολόκληρο το μυθιστόρημα και ειδικά οι απόψεις του ήρωά του επηρέασαν την αμερικανική κοινή γνώμη σε μια εποχή που ολόκληρη η χώρα προσπαθούσε να αποφασίσει αν έπρεπε να πάρει μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο βοηθώντας τους Βρετανούς κατά των Γερμανών ή να παραμείνει θεατής, καθώς τα συμφέροντά της δεν θίγονταν άμεσα.
Ένα στιγμιότυπο από την ταινία “Για ποιον χτυπά η καμπάνα” με τους Γκάρι Κούπερ, Ίνγκριντ Μέργκμαν, Κατίνα Παξινού
Η πρόθεση του συγγραφέα ήταν να μεταδώσει την πίστη ότι κανένας δεν μπορεί να μένει αμέτοχος σε ότι συμβαίνει γύρω του. Είναι υπεύθυνος, γι αυτό και υποχρεωμένος να λάβει μέρος. Όλο αυτό το «πιστεύω» βρίσκεται συμπυκνωμένο στην πρώτη σελίδα του μυθιστορήματος, σε απόσπασμα από ένα έργο του ποιητή Τζον Ντον (John Donne) του 1624 με τίτλο “Devotions upon Emergent Occasions”, στο οποίο αναφέρεται η φράση «…Και γι’ αυτό ποτέ μη στείλεις να μάθεις για ποιον χτυπά η καμπάνα. Χτυπά για σένα».
Διάφορα
- Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ χρησιμοποίησε στην αφήγησή του λόγω του περιβάλλοντος της πλοκής πολλές ισπανικές λέξεις, όμως αυτό θεωρήθηκε από τους Αμερικανούς αρκετά κουραστικό.
- Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του (1943), το βιβλίο μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο υπό τον ίδιο τίτλο, με πρωταγωνιστές τους Γκάρι Κούπερ και Ίνγκριντ Μπέργκμαν, προτάθηκε για 9 Όσκαρ, για να κερδίσει τελικά μόνο ένα, εκείνο της Κατίνας Παξινού για τον Β’ γυναικείο ρόλο.
- Υπάρχει και μία τηλεταινία που γύρισε το BBC το 1965 βασισμένη στο βιβλίο, αλλά κι ένα τραγούδι που ηχογραφήθηκε με τον ίδιο τίτλο (“For whom the bell tolls”) από το συγκρότημα των Metallica το 1984 και αναφέρεται σ’ έναν εκ των ανταρτών του μυθιστορήματος.
