Πολύ πρόσφατα, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας, στεκόταν πιασμένος χέρι-χέρι με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Ιρανό Πρόεδρο Εμπραχίμι Ραΐσι – δύο από τους άψογους εχθρούς της Δύσης.
Στη συνέχεια, μόλις λίγες μέρες αργότερα, ήταν και πάλι εκεί, αυτή τη φορά καθισμένος δίπλα στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κατά την υπογραφή μιας συμφωνίας που επιτρέπει στις εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας να διέρχονται από τη Μαύρη Θάλασσα.
«Ο Ερντογάν, ένας πολιτικός που άλλοτε είναι «ήρωας» και άλλοτε ο «κακός» της ιστορίας— ακριβώς όπως αρέσει στον εύθυμο Τούρκο Πρόεδρο. Αλλά είναι ένας πολύ περίπλοκος σύμμαχος» σχολιάζει το Politico.
Η στρατηγική σημασία της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ είναι ξεκάθαρη. Γεωγραφικά, η χώρα βρίσκεται στα νότια της Μαύρης Θάλασσας, αντιπροσωπεύοντας μια γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας — με τη Μέση Ανατολή στα νότια, την Κεντρική Ασία στα ανατολικά και τους Καύκους στα βόρεια. Και για τις χώρες που συνορεύουν με τη Μαύρη Θάλασσα, τα τουρκικά στενά προσφέρουν τη μοναδική πλωτή οδό προς το Αιγαίο, τη Μεσόγειο και τους ωκεανούς πέρα.
Οι παραβιάσεις και η εισβολή στην Κύπρο
Πολιτικά, η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη μουσουλμανική χώρα του ΝΑΤΟ και μπορεί να είναι χρήσιμος συνομιλητής με τον αραβικό και περσικό κόσμο. Και ενώ η διπλωματία της μπορεί να είναι ανατρεπτική, οι στενές σχέσεις της Άγκυρας με τόσους πολλούς βασικούς παράγοντες της παρέχουν πολιτικό βάρος – όπως υπογράμμισε πρόσφατα η σύναψη της συμφωνίας για τα σιτηρά της Ουκρανίας. 
Τέλος, στρατιωτικά, η Τουρκία αναπτύσσει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, με εμπειρία μάχης εναντίον εσωτερικών εχθρών και εξωτερικών απειλών, και φιλοξενεί δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλες στρατιωτικές δυνατότητες κρίσιμης σημασίας για την άμυνα τόσο του ΝΑΤΟ όσο και των ΗΠΑ.
Και, όμως, όλα αυτά τα χρόνια, η Άγκυρα μετά βίας ήταν αξιόπιστος σύμμαχος. Ο κατάλογος των παραβιάσεών της είναι μακρύ -μερικά χρονολογούνται δεκαετίες πίσω — όπως η παράνομη εισβολή του στην Κύπρο το 1974 και οι επανειλημμένες αντιπαραθέσεις με την Ελλάδα στο Αιγαίο.
Κράτος χωρίς ελευθερίες
Όμως, η προεδρία του Ερντογάν έχει μεταφέρει τις παραβιάσεις της Τουρκίας σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Στην Τουρκία, προσπάθησε να εξαφανίσει την αντιπολίτευση, φυλάκισε τους αντιπάλους του και η κυβέρνησή του έχει φυλακίσει περισσότερους δημοσιογράφους από οποιονδήποτε άλλο στον κόσμο. Είναι επίσης το μόνο έθνος του ΝΑΤΟ που κατατάσσεται ως «μη ελεύθερο» από το Freedom House.
Ωστόσο, καθώς αυτή η πρόσφατη πτώση της ελευθερίας είναι ανησυχητική, η εσωτερική αναταραχή και η αυταρχική διακυβέρνηση δεν είναι κάτι καινούργιο για μια χώρα που έχει γίνει μάρτυρας τεσσάρων στρατιωτικών πραξικοπημάτων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίθετα, είναι η ολοένα και πιο ακανόνιστη συμπεριφορά της Τουρκίας στο εξωτερικό που έχει θέσει υπό αμφισβήτηση την ιδιότητά της ως αξιόπιστου συμμάχου.
Ο Ερντογάν δεν είναι ο μόνος ηγέτης του ΝΑΤΟ που έχει δημιουργήσει θερμές σχέσεις με τον Πούτιν. Απλά σκεφτείτε τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Σίλβιο Μπερλουσκόνι πριν από μερικά χρόνια ή τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν σήμερα.
Είναι, ωστόσο, ο μόνος ηγέτης του ΝΑΤΟ που αγόρασε προηγμένους πυραύλους αεράμυνας από τη Ρωσία, αντί να αγοράσει δυτικό εξοπλισμό που θα μπορούσε να ενσωματωθεί στο δίκτυο αεράμυνας του ΝΑΤΟ.
Οι απειλές στην Ελλάδα
Είναι επίσης ο μόνος ηγέτης του ΝΑΤΟ —αν και όχι ο πρώτος Τούρκος— που απείλησε έναν σύμμαχο, όπως έκανε πριν από μερικές εβδομάδες σε μια σειρά tweets στα ελληνικά.
Στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν ήταν επίσης ενοχλητικός, χρησιμοποιώντας συχνά την «βάση» της Συμμαχίας που είναι η συναίνεση για να προσπαθήσει να βρει το δρόμο του – ή να εμποδίσει τη συμφωνία. Σε αντίθεση με όλους σχεδόν τους άλλους συμμάχους, η Τουρκία είναι στην ευχάριστη θέση να ασκήσει το βέτο της και να προσπαθήσει μόνη της να πάρει αυτό που θέλει.
Για παράδειγμα, αναστατωμένη από τις ισραηλινές στρατιωτικές ενέργειες εναντίον ενός τουρκικού πλοίου εφοδιασμού που προσπαθεί να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας, η Άγκυρα εμπόδισε τη συνεργασία του ΝΑΤΟ με το Ισραήλ για χρόνια. Επιμένοντας ότι το ΝΑΤΟ θεωρεί την απειλή της κουρδικής τρομοκρατίας ως απειλή για το ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν εμπόδισε επίσης την έγκριση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης της Συμμαχίας για την υπεράσπιση της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής.
Και μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, η Τουρκία χρησιμοποίησε για άλλη μια φορά το βέτο της, αυτή τη φορά για να μπλοκάρει μια πρόσκληση προς τη Σουηδία και τη Φινλανδία να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Αν και το ζήτημα επιλύθηκε εγκαίρως για να εκδοθεί επίσημη πρόσκληση στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης τον Ιούνιο, δεδομένου ότι η τελική ένταξη απαιτεί από όλες τις χώρες του ΝΑΤΟ να επικυρώσουν το βήμα, η Άγκυρα εξακολουθεί να έχει την τελική κάρτα για το εάν και πότε θα ενταχθούν οι δύο σκανδιναβικές χώρες η Συμμαχία.
Αλλά τώρα, μετά την άρνηση του Ερντογάν να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία για την εξωφρενική εισβολή της στην Ουκρανία, τον αγκάλιασμα των δυσάρεστων ηγετών και των ισλαμιστών εξτρεμιστών, καθώς και τις τακτικές του εντός του ΝΑΤΟ, ορισμένοι έχουν αρχίσει να υποστηρίζουν ότι έχει έρθει η ώρα να αναστείλει ή να απωθήσει την Τουρκία. της Συμμαχίας.
Ωστόσο, υπάρχουν μερικά προβλήματα με αυτήν την πρόταση — το ένα πρακτικό, το άλλο στρατηγικό.
Γιατί παραμένει στο ΝΑΤΟ η Τουρκία;
Από τη φύση της, η ίδια η αρχή της συναίνεσης που η Τουρκία έχει εκμεταλλευτεί επιτυχώς για τους δικούς της σκοπούς καθιστά αδύνατη την αναστολή ή την εκδίωξή της από το ΝΑΤΟ χωρίς τη συμφωνία της Άγκυρας. Ενώ η Τουρκία μπορεί να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ ανά πάσα στιγμή – όπως έκανε η Γαλλία από τη στρατιωτική της δομή το 1966 – η Συμμαχία θα χρειαζόταν ομοφωνία για να αποβάλει ένα μέλος. Έτσι, το Catch-22 του NATO: ο κανόνας της ομοφωνίας του ΝΑΤΟ μπορεί να αλλάξει μόνο με ομοφωνία.
Υπάρχει επίσης ένας στρατηγικός λόγος για να παραμείνει η Τουρκία στο ΝΑΤΟ και να προσπαθήσουμε να χρησιμοποιήσουμε διπλωματία, πειθώ και πίεση για να πείσουμε την Άγκυρα να παίξει μπάλα: Μέσα ή έξω, η Τουρκία κατέχει μια στρατηγικής σημασίας θέση για τη Συμμαχία, με στενούς δεσμούς με τη Μέση Ανατολή και τους Καύκους που κανένας άλλος σύμμαχος δεν διαθέτει ούτε μπορεί να αντιγράψει. Διαδραματίζει, κατά καιρούς, χρήσιμο ρόλο στο να φέρει κοντά και τα κατά τα άλλα ανυπότακτα κόμματα — όπως έχουν ήδη τονίσει οι σχέσεις του τόσο με το Κίεβο όσο και με τη Μόσχα. Και μπορεί, και έχει συμβάλει σημαντικά στην κοινή άμυνα της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία είναι ένας σύμμαχος που είναι όλο και πιο δύσκολο να ζεις μαζί του και σχεδόν αδύνατο να ζεις χωρίς. Ή, όπως είπε ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον για τον διευθυντή του FBI, Τζ. Έντγκαρ Χούβερ, «Είναι μάλλον καλύτερο να τον τσαντίζουμε μέσα στη σκηνή, παρά να τσαντίζεται έξω από αυτήν».
Πηγή: Politico
