Ο Γκέοργκ Βίλχελμ Φρίντριχ Χέγκελ (Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Στουτγκάρδη, 27 Αυγούστου 1770 – Βερολίνο, 14 Νοεμβρίου 1831) ή Έγελος (όπως απαντάται ενίοτε στην ελληνική βιβλιογραφία) ήταν Γερμανός φιλόσοφος και κύριος εκπρόσωπος του γερμανικού ιδεαλισμού. Επηρέασε βαθιά τη δυτική φιλοσοφία και έγινε γνωστός για τη διαλεκτική θεωρία του.
Γεννήθηκε στη Στουτγάρδη και σπούδασε Φιλοσοφία και Θεολογία στο Τύμπινγκεν (1788-93). Το 1801 έγινε καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ιένας. Μεταξύ 1812-16 εργάστηκε ως Διευθυντής Γυμνασίου στη Νυρεμβέργη. Το 1816 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και το 1818 στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου και το 1830 πρύτανης.
Θέσεις
Ο Χέγκελ “ήταν σφόδρα αντιδιανοούμενος και απεχθανόταν τους «σοφούς καθηγητές» και την επίδειξη της επιστημοσύνης τους (erudition). Στην Ιστορία της Φιλοσοφίας του, τους περιγράφει ως εξής:
«Είναι σαν ζώα που έχουν ακούσει με ευκρίνεια όλους τους ήχους μίας μουσικής, αλλά που δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν την ενότητα και την αρμονία του μουσικού έργου» (Α’ 9).
Καταφέρεται μετά μανίας κατά των λατινικών, χάριν των οποίων «ημπορούμε να λέμε στα λατινικά πράγματα που θα ήταν γελοίο να εδιαβάζαμε ή να εγράφαμε» στα γερμανικά. Με την εξαφάνιση των λατινικών θέλει να εξαφανίσει και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία”.
Παράλληλα, «Ο Έγελος πίστευε ότι σε όλη την Ιστορία, μόνο οι Έλληνες είχαν συλλάβει την ουσιαστική σχέση του υποκειμένου με το σύμπαν. Το μόνον που τους έλειψε ήταν μία απολύτως ανθρώπινη θρησκεία… Μία τέτοια θρησκεία έπρεπε να καταργήσει μια για πάντα το παράλογο της τυφλής μοίρας [όπως εκφράζεται στην αρχαία τραγωδία] και την τυραννία της φύσης. Ο Χριστιανισμός [στην ορθόδοξη μορφή του] στην ελληνίζουσα εγελιανή ερμηνεία του, κάλυπτε αυτήν την επιτακτική ανάγκη».
Επιρροή
Ο Χέγκελ επηρέασε τη σκέψη πολλών στοχαστών που ακολούθησαν έως και τη σύγχρονη εποχή, όπως του Νίκου Καζαντζάκη. Η επιρροή του Χέγκελ στον Καζαντζάκη είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ασκητική. Στο έργο του αυτό εκφράζεται η ιδέα της ύπαρξης ενός παγκόσμιου πνεύματος, το οποίο προοδεύει μέσα στο Σύμπαν και ο άνθρωπος ενταγμένος μέσα σε αυτο καθίσταται συνδημιουργός και συνυπεύθυνος για να σώσει τον κόσμο.
Έργα του Χέγκελ στα Ελληνικά
- Philosophie der Geschichte (Φιλοσοφία της ιστορίας) :
- Μετάφραση Αχιλλέας Βαγενάς. «Ελληνικός Βορράς – Γεωργιάδης», 1970 (και επανέκδοση από τις εκδ. «Αναγνωστίδης»).
- “Αισθητική:επιλογή κειμένων”. Μετάφραση Ιάνης Λο Σκόκκο, Αθήνα : Αναγνωστίδης, 1981.
- Μετάφρ. Αιμιλία Μανούση. «Νεφέλη», 2 τόμοι, Αθ. 1980+1981.
- Wissenschaft der Logik (1812-16) : Η επιστήμη της Λογικής
- Η επιστήμη της Λογικής. Μετάφραση Αχιλλέας Α. Βαγενάς. Αναγνωστίδης, 1972.
- από την Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών, §§ 1-244). Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Γιάννης Τζαβάρας. «Δωδώνη», Αθ.-Γιάννινα 1991.
- Επιστήμη της Λογικής [Η μεγάλη Λογική]. Πρώτος τόμος – Δεύτερο βιβλίο: Η διδασκαλία περί της ουσίας. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Δημήτρης Τζωρτζόπουλος. «Δωδώνη», Αθ.-Γιάννινα 1998. δ
- Επιστήμη της Λογικής [Η μεγάλη Λογική]. Δεύτερος τόμος: Η υποκειμενική Λογική, ή Διδασκαλία περί της έννοιας. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Δημ. Τζωρτζόπουλος. «Παπαζήσης», Αθ. 2005. ε
- Phänomenologie des Geistes (1806-7):
- Φαινομενολογία του πνεύματος. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Δημ. Τζωρτζόπουλος. 2 τόμοι, «Δωδώνη», Αθ.-Γιάννινα 1993+1995.
- Φαινομενολογία του νου. Πρόλογος-Μετάφρ.-Σχόλια Γιώργος Φαράκλας. “Εστία”, Αθ. 2007.
- Philosophie des Geistes : Η φιλοσοφία του πνεύματος. Πρώτο τμήμα: Το υποκειμενικό πνεύμα (από την Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών, §§ 377-482). Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Γιάννης Τζαβάρας. «Δωδώνη», Αθ.-Γιάννινα 1993.
- Grundlinien der Philosophie des Rechts (1821) : Βασικές κατευθύνσεις της φιλοσοφίας του δικαίου ή φυσικό δίκαιο και πολιτειακή επιστήμη. Μετάφρ. Σταμάτης Γιακουμής. “Δωδώνη”, Αθ. 2004. η
- Ο Λόγος στην ιστορία. Εισαγωγή στη φιλοσοφία της ιστορίας. Μετάφρ.-Προλεγόμενα-Σχόλια Παναγιώτης Θανασάς. “Μεταίχμιο”, Αθ. 2006.
- Die Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der Philosophie (1801) : Η διαφορά των συστημάτων φιλοσοφίας του Φίχτε και του Σέλλινγκ. Μετάφρ.-Σχόλια-Επίμετρο Γιώργος Ηλιόπουλος. “Εστία”, Αθ. 2006.
- Εισαγωγή στην Αισθητική. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Γ. Βελουδής. “Πόλις”, Αθ. 2000.
- Κράτος και θρησκευτική συνείδηση. Μετάφρ. Στέφανος Ροζάνης – Ρένα Κοσσέρη – Γερ. Λυκιαρδόπουλος. «Έρασμος», Αθ. 2000² (1978¹).
- Η αισθητική της μουσικής. Μετάφρ. Μάρκος Τσέτσος. «Εστία», Αθ. 2002.
- Αισθητική. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Σταμάτης Γιακουμής. «Νομική Βιβλιοθήκη», Αθ. 2010.
- Η επιστήμη της Λογικής. Α΄: Η διδασκαλία περί της ουσίας. Μετάφρ.-Σημειώσεις-Επιλεγόμενα Θεόδωρος Πενολίδης. «Κράτερος», Αθ. 2010.
- Πίστη και γνώση. Η αναστοχαστική φιλοσοφία της υποκειμενικότητας στην πληρότητα των μορφών της ως φιλοσοφία του Καντ, του Γιακόμπι και του Φίχτε. Πρόλογος-Μετάφρ. Περικλής Βαλλιάνος. «Σαβάλλας», Αθ. 2010.
- ‘Philosophie der Religion: Φιλοσοφία της θρησκείας. Εισαγωγή-Μετάφρ. Σταμάτης Γιακουμής. «Ηριδανός», Αθ. 2011.
- Φιλοσοφία της φύσης. Μετάφρ. Σταμάτης Γιακουμής. «Νομική Βιβλιοθήκη», Αθ. 2011.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Αφιέρωμα του περιοδικού “Ουτοπία” στον Georg Wilhelm Friedrich Hegel
- Τζωρτζόπουλος, Δημήτριος, Η έννοια της ατομικότητας στη φαινομενολογία του πνεύματος του Χέγκελ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Σχολή Φιλοσοφική, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Τομέας Φιλοσοφίας, 1999
