Η αβάσταχτη κυριαρχία του στιγμιαίου

Μια μέρα είναι ο κόσμος όλος. Δεν είναι η εβδομάδα ούτε ο μήνας, και ακόμα λιγότερο η χρονιά...

by Times Newsroom

• VICENTE VERDU*

Τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων μας δείχνουν πόσο η ζωή έχει γίνει μια αχαλίνωτη ομοβροντία συμβάντων. Δεν είναι πια μια ιστορία που ξετυλίγεται αλυσιδωτά, αλλά ένα ταμπλό κατάστικτο από τυχαίες, βίαιες πινελιές που μοιάζουν με βολές ελεύθερου σκοπευτή. Όποιος βγαίνει σώος από αυτόν τον φονικό ορυμαγδό, είναι ένας επιζών· ένας άνθρωπος που κατάφερε να διατηρηθεί ζωντανός ενώ γύρω του πολλοί άλλοι δεν είχαν αυτή την τύχη.

Καθώς περνούν τα χρόνια και βλέπουμε να πεθαίνουν οι εχθροί μας, τα είδωλά μας, οι δάσσκαλοι και οι αγαπημένοι μας, οξύνεται η αίσθηση ότι γλιτώσαμε το μοιραίο από τύχη. Κι εδραιώνεται επίσης η εντύπωση ότι η ζωή, ως λογική διαδρομή, έχει αντικατασταθεί από το στιγμιαίο. Πώς να μη συμπεράνεις απ’ αυτό ότι πρέπει να ζεις από μέρα σε μέρα; Οι νέοι, στους οποίους καταλογίζουν ότι δεν φροντίζουν για το μέλλον τους, διαθέτουν αρκετή διαύγεια ώστε να αντιλαμβάνονται τη ματαιότητα του προγραμματισμού.

Η ζωή σαρκάζει τα προγράμματα, όλο και περισσότερο. Οι αλλαγές μπορούν σήμερα να είναι γρήγορες γιατί δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τα παλιά εμπόδια, οι εκπλήξεις είναι πιο θορυβώδεις γιατί φαίνονται “χειραφετημένες” από τις γενεσιουργές συνθήκες. Πριν συμβούν δεν ανιχνεύονται προμηνύματα, ενώ μετά, κανείς δεν ψάχνει να τις δικαιολογήσει.

Ποτέ άλλοτε το carpe diem (άδραξε τη μέρα) δεν είχε τόσο μεγάλο κύρος. Ο θάνατος, το ατύχημα, η έκρηξη, δεν ανταποκρίνονται σε προγράμματα και προβλέψεις. Τι μπορούμε να προσδοκούμε; Αν ο κόσμος της εργασίας κατακερματίζεται σε “απασχολήσεις”, αν η εργασιακή σταδιοδρομία διακλαδίζεται σε πολλαπλές κατευθύνσεις, αν η ερωτική σχέση υποκαθίσταται, συνδυάζεται και επανιδρύεται, αν η κατοικία συνεχώς αλλάζει, γιατί να διατηρούμε την προσδοκία ενός καθορισμένου τρόπου ζωής;

Για να ζήσεις πρέπει να είσαι διατεθειμένος να αντιμετωπίζεις πολλούς μετεωρίτες, εμπόδια που καταστρέφουν την καθημερινότητα και που συνέπεια της παρουσίας τους είναι να μεταμορφώνουν, όχι μόνον το σκηνικό αλλά και τη σκοπιά της ζωής, όχι μόνον το φως της μέρας αλλά και τη φύση του φωτός. Όταν έχεις φτάσει σ’ ένα υψόμετρο βιογραφικής εμπειρίας, εκεί όπου δεν μετράει μόνον η ηλικία αλλά κυρίως οι αντιξοότητες, ποιο κύρος έχει απομείνει σε λέξεις όπως “μέλλον”, “η χρονιά που έρχεται”, στις αποθήκες της προσδοκίας και της χίμαιρας;

Αν η κάθε ημερομηνία έχει ένα νόημα, θα αρκούσε μια μέρα για να ζήσουμε την ακρότητα της περιπέτειας. Έτσι άλλωστε βιώνουν τα ζώα το πέρασμά τους από τη γη. Μια περίοδος φωτός που αρχίζει με το ξημέρωμα και τελειώνει με το ηλιοβασίλεμα. Οι ώρες που αρχίζουν την άλλη μέρα είναι νέες και διαφορετικές, χωρίς προηγούμενα και χωρίς κληροδοτήματα που να τις κάνουν πιο βαριές αργότερα. Μία μέρα είναι ο κόσμος όλος. Δεν είναι η εβδομάδα ούτε ο μήνας, και ακόμα λιγότερο η χρονιά.  Στη συγκρότηση της κάθε μέρας κλείνεται η ολότητα του πραγματικού χρόνου. Τα υπόλοιπα δεν ελέγχονται, και μπορούν να γίνουν ένα μάγμα που μέσα του να βυθιζόμαστε. Οι τηλεοπτικές ειδήσεις είναι το μέγιστο μέτρο της ιστορίας μας. Το παρέκει δεν υπάρχει και η εξαφάνιση της προοπτικής υψώνει ένα φράγμα απόλυτης τύφλωσης. Και το τείχος αυτό δεν μοιάζει με το πρόδηλο. Αυτός ο τόσο κοντινός ορίζοντας μας εμποδίζει να δούμε, και οποιοδήποτε γεγονός πέρα από τη φωτεινή τούτη αυλαία, χάνεται στο σκοτάδι. Είμαστε σαν σχοινοβάτες με δεμένα τα μάτια.

Διότι δεν μπορεί να μας σώσει ούτε η προσωρινότητα, αν και μόνον η προσωρινότητα μπορεί να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της προστασίας. Το στιγμιαίο διαθέτει, φαινομενικά, μια φύση παρόμοια με της αιωνιότητας, που είναι ένας τόπος απαλλαγμένος από τον φόβο επειδή έχει χάσει τη χρονική διάσταση.  Από τη μεριά του, το στιγμιαίο περιέχει ένα κομμάτι χρόνου, παρ’ όλο που τον έχει ελαχιστοποιήσει. Μια μέρα είναι μια κολοσσιαία ποσότητα χρόνου, αρκετή για να χωρέσει την πιο μεγάλη έκρηξη, διάστημα ικανό γι να δημιουργήσει μια αξιομνημόνευτη επέτειο, τόπος ευρύχωρος για πράξεις δοξασμένες ή ανόσιες που θα μείνουν στην αιωνιότητα.

Πόση παραπάνω δόση ζωής είναι δυνατόν να απορροφήσει κανείς αυτές τις ατέλειωτες 24 ώρες; Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις, κατόπιν, το τεράστιο μήκος ενός χρόνου; Πώς μπορείς να είσαι τόσο ανόηττος ώστε να μιλάς με προοπτική για τη ζωή σου;
______________________________________________________________
• Πρώτη δημοσίευση: El Pais | Η Καθημερινή 16 Ιουνίου 2002
*Vicente Verdú (1942 -2018): Ισπανός κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, ποιητής και ζωγράφος.  Εργαζόταν στην εφημερίδα El País.

Σχετικά Άρθρα

Leave a Comment

Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Συνεχίζοντας την περιήγησή σας, δίνετε την συγκατάθεσή σας για την χρήση των cookies. Aποδοχή