Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος (Ιωάννης Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος, 23 Οκτωβρίου 1901 – 17 Απριλίου 1982) ήταν συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ποιητής, κριτικός και εκπαιδευτικός του 20ού αιώνα.
Ο Ιωάννης Παναγιωτόπουλος, του Μιχαήλ και της Ειρήνης, γεννήθηκε στο Αιτωλικό της Αιτωλοακαρνανίας. Το 1910 η οικογένειά του μετακόμισε λόγω οικονομικών δυσχερειών στην Αθήνα, όπου και εγκαταστάθηκε. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή και στην φιλολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1919 –1923) και παράλληλα ασχολήθηκε με περιοδικά όπως η «Διάπλασις των Παίδων» και η «Μούσα», είτε δημοσιεύοντας κείμενα είτε συμμετέχοντας στη διεύθυνσή τους. Έκανε την εμφάνισή του στα γράμματα το 1924, με “Το βιβλίο της Μιράντας”. Έγραψε λυρικούς στοχασμούς ,μυθιστορήματα, σύντομα αφηγήματα, πέντε τόμους κριτικών μελετών και δοκιμίων,ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ιστοριογραφήματα. Συνεργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά. Ήταν μέλος της δεύτερης Επιτροπής απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (1940).
Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στο «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Δ. Ν. Μακρή», το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου – Δ. Β. Ελευθεριάδη» και έπειτα σε «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον – Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου» (όνομα που διατηρεί έως και σήμερα) αναλαμβάνοντας την θέση του γενικού διευθυντή της δικής του σχολής. Ανάπτυξε επίσης πλούσια διδακτική και πολιτισμική δράση. Δίδαξε επίσης νεοελληνική λογοτεχνία στο διδασκαλείο μέσης εκπαίδευσης και στο «Αθήναιον».
Διετέλεσε υπηρεσιακός Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών στην Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή ενόψει των βουλευτικών εκλογών του 1974, καθώς και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης.
Ο Παναγιωτόπουλος πέθανε το Μεγάλο Σάββατο, στις 17 Απριλίου 1982 και κηδεύτηκε στο Νεκροταφείο Αμαρουσίου.
Αποτίμηση έργου
Ο Παναγιωτόπουλος ασχολήθηκε με όλα τα είδη του γραπτού λόγου εκτός από το θέατρο. Εκείνο που κυρίως διέκρινε τα έργα του ήταν το ανθρωπιστικό τους υπόβαθρο, η άψογη μορφή τους και η πνευματική καλλιέργεια του συγγραφέα. Υπήρξε ένας εξαίρετος στυλίστας για τον οποίο η θητεία στην τέχνη ήταν αποστολή αλλά και υπεύθυνο λειτούργημα.
Διακρίσεις
- Έπαθλο Παλαμά, μαζί με τον Γιώργο Σεφέρη (1944)
- Πρώτο Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημα «Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά» (1956)
- Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας για το έργο του «Η Αφρική αφυπνίζεται» (1963)
- Πρώτο Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για το έργο του «Ο Σύγχρονος Άνθρωπος» (1966)
- Βραβείο Κώστα και Ελένη Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το έργο του «Οι Σκληροί Καιροί» (1972)
- Αναγόρευσή του ως επίτιμου διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1974)
Επιλεγμένα έργα
Πεζογραφία:
- ’’Χάνς και άλλα πεζά’’ διήγημα (1925)
- ’’Τα χειρόγραφα της μοναξιάς’’ διήγημα (1943)
- ’’Οι δυο και η νύχτα’’ μυθιστόρημα (1944)
- ’’Αστροφεγγιά (μυθιστόρημα)’’ Μυθιστόρημα (1946)
- ’’Χαμοζωή’’ χρονικό (1943)
- ’’Οι Αιχμάλωτοι’’ μυθιστόρημα (1951)
- ’’Ασφυξία’’ διήγημα (1952)
- ’’Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά’’ μυθιστόρημα (Πρώτο Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1957) (1956)
- ’’Το δαχτυλίδι με τα παραμύθια’’ συλλογή διηγημάτων (1957)
- ’’Ανθρώπινη δίψα’’ μυθιστόρημα (1957)
- ’’Φλαμίνγκος’’ μυθιστόρημα (1957)
- ’’Το παραμύθι μιας ζωής’’ μυθιστορηματική βιογραφία (1965)
- ’’Μεβλανά ο Εξαίσιος – Το παραμύθι μιας ζωής’’ μυθιστορηματική βιογραφία (1982)
- ’’Αφρικανική περιπέτεια’’ ιστορικό διήγημα (1970)
- ’’Αλληλογραφία’’ διήγημα (1975)
Ποίηση:
- ’’Το βιβλίο της Μιράντας’’ ποίημα (1924) (αναφέρεται στην περίλυπη μοναξιά του έρωτα).
- ’’Λυρικά σχέδια’’ ποίημα (1933)
- ’’Αλκυόνη’’ ποίημα (1949)
- ’’Ο κύκλος των ζωδίων’’ ποίημα (1952)
- ’’Το παράθυρο του κόσμου’’ ποίημα (1962)
- ’’ Τα ποιήματα’’ συγκεντρωτικός τόμος ποιημάτων ποίημα (1970)
Ταξιδιωτικά:
- ’’Μορφές της ελληνικής γης’’ ταξιδιωτικό (1937)
- ’’Ελληνικοί Ορίζοντες’’ ταξιδιωτικό (1940)
- ’’Σκαραβαίος ό ιερός’’ ταξιδιωτικό (1950)
- ’’Θέσεις και αντιθέσεις του ελληνικού τοπίου’’ ταξιδιωτικό (1953)
- ’’Ευρώπη’’ ταξιδιωτικό (1953)
- ’’Πολιτείες της Ανατολής’’ ταξιδιωτικό (1954)
- ’’Ο κόσμος της Κίνας κι ένα επίμετρο: μια ματιά στη Ρωσία’’ ταξιδιωτικό (1961)
- ’’Ή Κύπρος ένα ταξίδι’’ ταξιδιωτικό (1962)
- ’’Η Αφρική Αφυπνίζεται’’ ταξιδιωτικό[Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας το 1964] (1963)
Δοκίμια:
- ’’Ο στοχασμός και ο λόγος’’ δοκίμιο (1954)
- ’’Ομιλίες της γυμνής ψυχής’’ δοκίμιο (1946)
- ’’Ζαλοκώστας ό άνθρωπος καί ο ποιητής’’ δοκίμιο (1962)
- ’’Ο σύγχρονος άνθρωπος’’ δοκίμιο[Πρώτο Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου το 1967] (1966)
- ’’Τα γράμματα καί η τέχνη’’ δοκίμιο (1967)
- ’’Οι σκληροί καιροί’’ δοκίμιο (1972)
- ’’Αντιλεγόμενα’’ δοκίμιο (1974)
- ’’Ή σιωπή καί ό λόγος’’ δοκίμιο (1975)
- ’’Ερρήμην των ελλήνων’’ δοκίμιο (1974)
- ’’Κέρκυρα το νησί της λυρικής φαντασίας’’ δοκίμιο (1975)
- ’’Η ηθική του συμφέροντος’’ δοκίμιο (1979)
- ’’Όρθιες ψυχές’’ δοκίμιο (1980)
Κριτική:
- ’’Το ποιητικό έργο του Κωστή Παλαμά Ά Τόμος’’ κριτική έργου (1921)
- ’’Στοιχεία ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας’’ κριτική έργου (1938)
- ’’Δρόμοι παράλληλοι’’ κριτική έργου (1943)
- ’’Ανήσυχα χρόνια’’ κριτική έργου (1943)
- ’’Το ποιητικό έργο του Κωστή Παλαμά ΄Β Τόμος’’ κριτική έργου (1944)
- ’’Το ποιητικό έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη’’ κριτική έργου (1946)
- ’’Τα Πρόσωπα και τα κείμενα (σε έξι μέρη: Δρόμοι Παράλληλοι, Ανήσυχα χρόνια, Κωστής Παλαμάς, Κ. Π. Καβάφης, Ο λυρικός λόγος, Τα ελληνικά και τα ξένα)’’
- ’’Ό λυρικός λόγος’’ κριτική έργου (1949)
- ’’Τα ελληνικά καί τα ξένα’’ κριτική έργου (1956)
