- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ*
Ξέρουμε ότι μετά τους Περσικούς Πολέμους οι ελληνικές πόλεις ανθοφορούν, αναπτύσσονται και δημιουργούνται μεγάλα έργα τέχνης, όπως ο Παρθενώνας στην Αθήνα. Δεν θα αργήσουν όμως τα σύννεφα του ανταγωνισμού και του διχασμού να θολώσουν τον ορίζοντα και συγκροτούνται δυο πόλοι με τους Πελοποννησίους και την Αθηναϊκή συμμαχία.
Ο Θουκυδίδης με την οξύνοιά του σαφώς διακρίνει τις βαθύτερες αιτίες από τις αφορμές που οδήγησαν στον καταστρεπτικό Πελοποννησιακό Πόλεμο. Μια από τις αφορμές ήταν και τα Κερκυραϊκά.
Μετά τη λεπτομερή αφήγηση των πολεμικών γεγονότων θα καταλήξει στο Γ´ Βιβλίο με την «παθολογία του πολέμου» στις αλλοιώσεις του ήθους και των σχέσεων που πρώτη φορά εμφανίζονται και επέφεραν το διχασμό και την καταστροφή σε πόλεις που με διαφορετικούς θεσμούς λειτουργούσαν δημοκρατικά με υψηλό ύφος και αλληλοσεβασμό.
Είναι από τις ωραιότερες και πιο διδακτικές σελίδες. Θα παραθέσω μόνο λίγα αποσπάσματα που αξίζει να μελετήσουμε για να διαπιστώσουμε ότι η ανθρώπινη φύση δεν έχει αλλάξει και το έργο του Θουκυδίδη παραμένει «κτήμα εσαεί», αιώνιο απόκτημα που σήμερα διδάσκεται σε όλο τον κόσμο.
«Ξαφνικά δοκιμάστηκαν πολύ σκληρά οι πόλεις από εμφύλιους σπαραγμούς που γίνονται και θα γίνονται πάντοτε, όσο η φύση των ανθρώπων θα παραμένει ίδια, δοκιμασίες ακόμα πιο σκληρές ή και ηπιότερες και με διαφορετική μορφή, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο θα τύχει να γίνει η κάθε μεταβολή.
Γιατί σε περίοδο ειρήνης και ευημερίας τόσο οι πόλεις όσο και οι πολίτες ως άτομα εμφορούνται από υγιέστερα αισθήματα, επειδή δεν αντιμετωπίζουν αναπότρεπτες ανάγκες. Αντίθετα, ο πόλεμος αφαιρώντας σταδιακά την ευμάρεια της καθημερινής ζωής γίνεται δάσκαλος της βίας και προσαρμόζει τις διαθέσεις του πλήθους προς την παρούσα κατάσταση».
«Άλλαξαν ακόμα και την συνήθη σημασία των λέξεων όπως τους συνέφερε. Πράγματι η θρασύτητα θεωρήθηκε παλληκαριά και αφοσίωση στο κόμμα, η προνοητική επιφυλακτικότητα δειλία υπό ωραίο πρόσχημα, η σωφροσύνη πρόφαση της ανανδρίας και η σύνεση σε κάθε τι ως αδράνεια.
Η παραφορά θεωρήθηκε ως μια επιπλέον αρετή του ανθρώπου, ενώ η περαιτέρω σκέψη για ασφάλεια θεωρήθηκε εύλογη πρόφαση υπεκφυγής. Ο κάθε σκληροπυρηνικός θεωρούνταν πάντοτε αφοσιωμένος στην παράταξη, όποιος εναντιωνόταν ύποπτος…».
«Και η συγγένεια ακόμη θεωρήθηκε πιο χαλαρός δεσμός από ό,τι το κόμμα, γιατί οι ομοϊδεάτες ήταν πιο πρόθυμοι να αποτολμήσουν οτιδήποτε χωρίς δισταγμό. Γιατί τα κόμματα αυτά δεν σχηματίστηκαν χάριν ωφελείας του συνόλου σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους, αλλά κατά παράβαση αυτών για ιδιοτελείς σκοπούς…».
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δέχονται ευκολότερα να τους χαρακτηρίζουν κακούργους και καπάτσους παρά καλούς και αφελείς. Οι αρχηγοί των κομμάτων στις διάφορες πόλεις, προβάλλοντας η κάθε πλευρά ωραία συνθήματα, η δημοκρατική ισότητα των πολιτών έναντι των νόμων, η ολιγαρχική συνετή διακυβέρνηση των αρίστων, με τα λόγια υπηρετούσαν τα κοινά, στην πραγματικότητα όμως αυτά δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η επιβράβευση του ανταγωνισμού τους».
Αν στην περιγραφή του Θουκυδίδη αναγνωρίζετε στοιχεία από την έκπτωση του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρα μας και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν κάνετε λάθος. Αναφέρω μόνο την Ευρώπη, γιατί παρά τις αδυναμίες αναμφισβήτητα οι χώρες της Ασίας και της Ανατολής ποτέ δε χάρηκαν τους καρπούς του Δημοκρατικού πολιτεύματος.
Τονίζω ιδιαίτερα τη φθορά των λέξεων και την αλλοίωση της σημασίας τους, όπως συμβαίνει δυστυχώς και σήμερα. Η γλώσσα δεν είναι ουδέτερη και δεν είναι τυχαίο ότι και μέσα στη Βουλή ακούγονται οι λέξεις προδότες, βλάκες, προσκυνημένοι, γερμανοτσολιάδες για τον αντίπαλο.
Στην προεκλογική περίοδο που έχει αρχίσει η όξυνση θα ενταθεί ακριβώς για να συσκοτίσει τη σκέψη των πολιτών. Όσοι δεν έχουν προτάσεις, θέσεις και αξίες, όσοι κενολογούν και, όταν είχαν την εξουσία, οδήγησαν τη χώρα στα πρόθυρα της καταστροφής, καλό είναι να αποδοκιμαστούν και να τιμωρηθούν με τη λαϊκή ψήφο.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος
