Στο DSM-5 (Εγχειρίδιο για τις Ψυχιατρικές Διαταραχές, από τον Αμερικανικό Ψυχιατρικό Σύνδεσμο), σε μια κατηγορία έχουν τοποθετηθεί οι ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές μαζί με τις εξής διαταραχές:
- Σωματοδυσμορφική διαταραχή
- Διαταραχή αποθησαυρισμού
- Τριχοτιλλομανία- διαταραχή τραβήγματος τριχών
- Διαταραχή εκδορών- τσιμπήματα στο δέρμα (Δερματιλλομανία)
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περιλαμβάνει ιδεοληψίες, που αφορούν τη σκέψη και ψυχαναγκασμούς, που αφορούν τη συμπεριφορά. Οι ιδεοληψίες είναι επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες, που επαναλαμβάνει το άτομο στο μυαλό του και βιώνονται ως παρείσακτες και απρόσφορες, προκαλώντας άγχος ή δυσφορία. Το άτομο προσπαθεί διαρκώς να αγνοήσει ή να καταστείλει τις σκέψεις, τις παρορμήσεις ή τις εικόνες ή να τις εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη. Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, που το άτομο νιώθει ότι θα πρέπει να εκτελέσει ως απάντηση σε μια ιδεοληψία ή με βάση κανόνες που πρέπει να εφαρμοστούν αυστηρά. Στόχος αυτών των συμπεριφορών ή νοερών πράξεων είναι η αποτροπή ή η μείωση της ενόχλησης ή η αποτροπή κάποιου γεγονότος ή κατάστασης. Δεν υπάρχει μια ρεαλιστική σύνδεση ανάμεσα στη σκέψη και τη συμπεριφορά. Τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι το πλύσιμο των χεριών, η τακτοποίηση, η επανάληψη λέξεων, το διάβασμα ταμπελών, η προσευχή, κ.α.
Η διαταραχή αποθησαύρισης είναι η επίμονη διαδικασία απόρριψης ή αποχωρισμού των υπαρχόντων του ατόμου, ανεξάρτητα από την αξία που έχουν. Πρόκειται για μια παρορμητική ανάγκη για αποθήκευση αντικειμένων και πρόκληση ενόχλησης και δυσφορίας στο άτομο όταν καλείται να τα απορρίψει και να τα απομακρύνει από το σπίτι. Η δυσκολία απόρριψης αντικειμένων έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευσή τους, που οδηγεί σε συμφόρηση και πρόκληση μόλυνσης και βρωμιάς στους οικείους χώρους, θέτοντας σε κίνδυνο την προβλεπόμενη χρήση τους.
Συνήθως, οι χώροι του σπιτιού μπορεί να παραμένουν καθαροί λόγω των παρεμβάσεων τρίτων. Επομένως, για όσο υπάρχει κάποιο πρόσωπο που καθαρίζει και τακτοποιεί μπορεί το πρόβλημα της αποθησαύρισης να παραμένει πιο καλυμμένο, χωρίς να ασφυκτιούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Η αποθησαύριση δε συνδέεται σε κάποια σωματική κατάσταση και δεν προέρχεται από κάποια άλλη ψυχική διαταραχή. Το άτομο μπορεί αν έχει ή να μην έχει εναισθησία, δηλαδή να αναγνωρίζει το πόσο προβληματικές είναι οι συμπεριφορές που έχει και οι οποίες συνδέονται με την αποθησαύριση.
Η σωματοδυσμορφική διαταραχή αναφέρεται στην επίμονη ενασχόληση με κάποιο ή κάποια φανταστικά ελαττώματα ή ατέλειες στην εμφάνιση. Το άτομο υιοθετεί διάφορες συμπεριφορές που συνδέονται με το έλλειμμα που θεωρεί ότι έχει στην εμφάνιση. Μπορεί να ελέγχει διαρκώς την εμφάνισή του στον καθρέφτη, να περιποιείται ιδιαίτερα την εμφάνισή του, να βάφεται ή να προσέχει πως θα ντυθεί ώστε να καλυφθεί το συγκεκριμένο σημείο. Συχνά αναζητά την επιβεβαίωση, συγκρίνει την εμφάνισή του με την εμφάνιση άλλων και προσπαθεί να καλύψει τις ανησυχίες που έχει.
Η τριχοτιλλομανία (τράβηγμα μαλλιών) είναι η επαναλαμβανόμενη απόσπαση τριχών από το τριχωτό της κεφαλής ή άλλα σημεία του σώματος, ενώ το άτομο διαρκώς προσπαθεί να μειώσει ή να σταματήσει αυτή την παρορμητική συμπεριφορά. Το άτομο εμφανίζει μειωμένη λειτουργικότητα σε έναν ή περισσότερους τομείς της ζωής του και η απώλεια τριχών δεν οφείλεται σε κάποια άλλη διαταραχή. Η διαταραχή των εκδορών είναι τα επαναλαμβανόμενα τσιμπήματα στο δέρμα, που έχει ως αποτέλεσμα βλάβες στο δέρμα του ατόμου, ενώ το άτομο διαρκώς προσπαθεί να μειώσει ή να σταματήσει αυτή τη συμπεριφορά. Εμφανίζει σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα και το τσίμπημα στο δέρμα, που προκαλεί πληγές δε συνδέεται με κάποια άλλη σωματική κατάσταση ή ψυχική διαταραχή.
- American Psychiatric Association. (2015). Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5R. Λίτσας Ιατρικές Εκδόσεις.
_____________________________________________________________________
- Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc
