Ο Ιβάν Αλεξέγεβιτς Μπούνιν (Ива́н Алексе́евич Бу́нин, 10 (παλιό ημερολόγιο)/26 Νοεμβρίου 1889 – 8 Νοεμβρίου 1953) ήταν ο πρώτος Ρώσος συγγραφέας που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1933. Η βασική δομή των ποιημάτων και των ιστοριών του είναι μία από τις πλουσιότερες στη γλώσσα του. Το τελευταίο βιβλίο του, Οι Σκοτεινές Λεωφόροι (1943) είναι η περισσότερο αναγνωσμένη συλλογή διηγημάτων του 20ού αιώνα στη Ρωσία.
Ο Μπούνιν γεννήθηκε στο κτήμα των γονιών του στην επαρχία Βορονέζ της Ρωσίας. Καταγόταν από οικογένεια αριστοκρατών γαιοκτημόνων και ιδιοκτητών δουλοπάροικων, αλλά ο παππούς του και ο πατέρας του είχαν διασκορπίσει σχεδόν ολόκληρη την περιουσία τους.
Στάλθηκε σε δημόσιο σχολείο στο Γέλετς το 1881, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει σπίτι μετά από πέντε χρόνια. Ο αδερφός του, που είχε πανεπιστημιακή μόρφωση, τον ενθάρρυνε να διαβάσει τους Ρώσους κλασικούς και να γράψει.
Στα 17 του εξέδωσε το πρώτο του ποίημα, το 1887 σε ένα λογοτεχνικό περιοδικό στην Αγία Πετρούπολη. Η πρώτη ποιητική του συλλογή, Listopad (1901), έτυχε θερμής υποδοχής από τους κριτικούς. Αν και τα ποιήματά του θεωρείται πως συνεχίζουν την παράδοση των Παρνασσιστών ποιητών του 19ου αιώνα, είναι εμποτισμένα από τον ανατολικό μυστικισμό και χαρακτηρίζονται από εντυπωσιακά, προσεκτικά επιλεγμένα επίθετα. Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ ήταν μεγάλος θαυμαστής του στίχου του Μπούνιν, και τον συνέκρινε με τον Αλεξάντερ Μπλοκ, αλλά περιφρονούσε τα πεζά του.
Το 1889 ακολούθησε τον αδερφό του στο Χαρκόβ, όπου έγινε κυβερνητικός υπάλληλος, βοηθός εκδότη σε μια τοπική εφημερίδα, βιβλιοθηκάριος και δικαστικός στατιστικολόγος. Ο Μπούνιν ξεκίνησε επίσης να αλληλογραφεί με τον Αντόν Τσέχωφ , με τον οποίο ανέπτυξε στενή φιλία. Είχε επίσης σχέση, λιγότερο στενή, με τους Μαξίμ Γκόρκι και Λέοντα Τολστόι.
Πορτραίτο του Ιβάν Μπούνιν από τον Leonard Turzhansky
Το 1891 εξέδωσε το πρώτο του διήγημα, σε λογοτεχνικό περιοδικό. Με το πέρασμα του χρόνου, πέρασε από τη συγγραφή ποίησης στα διηγήματα. Ο Μπούνιν ήταν επίσης γνωστός μεταφραστής. Η γνωστότερη μετάφρασή του είναι το “The Song of Hiawatha” του Λονγκφέλλοου για την οποία ο Μπούνιν κέρδισε το Βραβείο Πούσκιν το 1903. Μετέφρασε επίσης έργα των Βύρωνα, Άλφρεντ Τέννυσον και Αλφρέντ ντε Μυσέ. Το 1909 εξελέγη μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας.
Διασημότητα
Από το 1895 και έπειτα ο Μπούνιν χώρισε το χρόνο του μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης. Παντρεύτηκε την κόρη Έλληνα επαναστάτη το 1898, αλλά ο γάμος κατέληξε σε διαζύγιο. Αν και ξαναπαντρεύτηκε το 1907, οι ερωτοτροπίες του με άλλες γυναίκες συνεχίστηκαν μέχρι το θάνατό του. Η θυελλώδης ιδιωτική του ζωή στα χρόνια της μετανάστευσης είναι το θέμα της παγκοσμίως γνωστής Ρωσικής ταινίας, Dnevnik ego zheny (Το Ημερολόγιο της Συζύγου του) (2000).
Ο Μπούνιν δημοσίευσε το πρώτο μεγάλο του μυθιστόρημα, Το Χωριό, όταν ήταν 40. Επρόκειτο για ένα απογυμνωμένο πορτραίτο της χωριάτικης ζωής, με την ηλιθιότητα, σκληρότητα και βία της. Ο σκληρός ρεαλισμός του τον έφερε σε επαφή με τον Μαξίμ Γκόρκι. Δυο χρόνια αργότερα δημοσίευσε τη Στεγνή Κοιλάδα, ένα κεκαλυμμένο πορτραίτο της οικογένειάς του.
Πριν από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, ο Μπούνιν ταξίδευσε στην Κεϋλάνη, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο και την Τουρκία, και τα ταξίδια αυτά άφησαν το στίγμα τους στη γραφή του. Τους χειμώνες από το 1912 μέχρι το 1914 τους πέρασε με τον Γκόρκι στο Κάπρι.
Μετανάστευση
Σοβιετικό γραμματόσημο (1990)
Ο Μπούνιν έφυγε από τη Μόσχα μετά την επανάσταση του 1917 και πήγε στην Οδησσό. Το 1917 εγκατέλειψε την Οδησσό με το τελευταίο Γαλλικό πλοίο και εγκαταστάθηκε στο Γκρας της Γαλλίας. Εκεί δημοσίευσε το ημερολόγιό του Οι Καταραμένες Μέρες, που αντηχούσε την αριστοκρατική αποστροφή προς το Μπολσεβίκικο καθεστώς. Για την Σοβιετική κυβέρνηση έγραψε: “Τι σιχαμερή γκαλερί καταδίκων!“
Ο Μπούνιν έτυχε εξαιρετικής φροντίδας στο εξωτερικό, όπου θεωρήθηκε ως ο γηραιότερος των ζώντων Ρώσων συγγραφέων στην παράδοση του Τολστόι και του Τσέχωφ. Το 1933 ήταν ο πρώτος Ρώσος που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας “για την αυστηρή καλλιτεχνία με την οποία έχει μεταφέρει τις κλασικές Ρωσικές παραδόσεις στην πεζογραφία.” Στο ταξίδι του δια μέσου της Γερμανίας για να παραλάβει το βραβείο στη Στοκχόλμη, συνελήφθη από τους Ναζί, δήθεν για λαθρεμπόριο κοσμημάτων, και εξαναγκάστηκε να πιει ένα μπουκάλι καστορέλαιο.
Τη δεκαετία του 1930 ο Μπούνιν δημοσίευσε δύο μέρη μιας προγραμματισμένης αυτοβιογραφικής τριλογίας: Η Ζωή του Αρσένιεβ και της Λίκα. Το 1943 εκδόθηκαν οι Σκοτεινές Λεωφόροι.
Ο Μπούνιν ήταν δριμύς αντίπαλος του Ναζισμού και σύμφωνα με αναφορές έδωσε καταφύγιο σε έναν Εβραίο στο σπίτι του στο Γκρας κατά τη διάρκεια της κατοχής. Στο τέλος της ζωής του απέκτησε ενδιαφέρον για τη Σοβιετική λογοτεχνία και έπαιζε με την ιδέα ακόμη και να επιστρέψει στη Ρωσία, όπως είχε κάνει νωρίτερα ο Αλεξάντρ Κούπριν. Ο Μπούνιν πέθανε από καρδιακή προσβολή στο Παρίσι, ενώ το ανεκτίμητο βιβλίο του με αναμνήσεις από τον Τσέχωφ ήταν ακόμη ανολοκλήρωτο. Αρκετά χρόνια αργότερα τα έργα του επετράπη να δημοσιευτούν στην Σοβιετική Ένωση.
Επιλεγμένη βιβλιογραφία στα ελληνικά
- Τον Αύγουστο ― ελλην. μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη, περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος 167, 1 Δεκεμβρίου 1933
- Το χωριό ― ελλην. μετάφρ. Ανδρέας Τσακάλης, εκδ. Κάλβος, 1972
- Διηγήματα ― ελλην. μετάφρ. Αντώνης Βογιάζος, εκδ. Νεφέλη, 1980
- Η πόλη των βασιλιάδων ― ελλην. μετάφρ. Μίρα Δημητρίου, Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις, 1984
- Σκοτεινές αλλέες και άλλα.διηγήματα ― ελλην. μετάφρ. Πέτρος Ανταίος, εκδ. Οδυσσέας, 1985
- Σκοτεινές αλέες και άλλα διηγήματα ― ελλην. μετάφρ. Βασίλης Ντινόπουλος, εκδ. Ερατώ, 2009
- Ναταλί και άλλα διηγήματα ― ελλην. μετάφρ. Πάνος Σταθόγιαννης, εκδ. Ροές, 2010
- Η ζωή του Αρσένιεφ: τα νεανικά χρόνια ― ελλην. μετάφρ. Βιργινία Γαλανοπούλου, εκδ. Ροές, 2011
