Κώστας Παρορίτης (1878 – 1931) Δημοτικιστής πεζογράφος

Ο Κώστας Παρορίτης (πραγματικό ονοματεπώνυμο: Λεωνίδας Σουρέας, 1 Ιουνίου 1878 – 10 Νοεμβρίου 1931) ήταν Έλληνας δημοτικιστής πεζογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στο χωριό Παρόρι ή Παρόρειο Λακωνίας. Εμφανίστηκε στα γράμματα ως ποιητής από τις στήλες του περιοδικού Νουμάς. Σπούδασε φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1896 και αναγορεύτηκε διδάκτωρ του πανεπιστημίου το 1898.

Έπειτα εργάστηκε ως σχολάρχης στο σχολαρχείο στην Ύδρα από το 1907 μέχρι και το 1916 αλλά και ένα χωριό του Ταΰγετου στην Σπάρτη ως ελληνοδιδάσκαλος μετά την αποφοιτησή του.Κατά την περίοδο της παραμονής του στην Ύδρα έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του γλωσσικού του προσανατολισμού υπέρ του δημοτικισμού του Ψυχάρη και στη στροφή του προς το σοσιαλισμό, που αποκρυσταλλώθηκε μέσω της αλληλογραφίας του για κοινωνικά θέματα και θέματα αισθητικής και της γνωριμίας του με τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο που τότε έμενε στο Μόναχο και ή οποία και στάθηκε καθοριστική την ίδια περίοδο. Από την Ύδρα πραγματοποίησε και την πρώτη του επίσημη εμφάνιση (είχαν προηγηθεί δημοσιεύματά του στην εφημερίδα Σπάρτη και το Σπαρτιατικόν Ημερολόγιον του Μ.Ι.Θεοδωρόπουλου το 1903) στη λογοτεχνία με την έκδοση της συλλογής διηγημάτων Οι νεκροί της ζωής, η ιδεολογική στράτευση της οποίας οδήγησε στην παύση του για ένα μήνα από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο το 1908. Ενδεικτική είναι η αιτιολόγηση της απόφασης από το Ανώτατο εκπαιδευτικό Συμβούλιο:

«(…) εξέδωκε τόμον διηγημάτων, εν οις παρουσιάζει πρόσωπα της κατωτέρας κοινωνικής ιεραρχίας προερχόμενα, ως αδικούμενα… Εάν εις την εύπλαστον ελληνικήν κοινωνίαν παρουσιάσωμεν τοιούτου είδους ήρωας είναι λίαν επικίνδυνον, διότι δημιουργώμεν αυταπάτας και θίγομεν τας πατροπαραδότους ελληνικάς συνθήκας (…)Η ελληνική κοινωνία ενδέχεται να παρασυρθεί εις αγώνας οίτινες θα καταλήξωσιν εις συμφοράς. Τα εκ της Ευρώπης διδάγματα πρέπει να μας εμβάλωσιν εις σκέψεις. Οι εκπαιδευτικοίλειτουργοί οφείλωσιν να διδάσκωσιν πάντοτε τας χριστιανικάς ηθικάς αρχάς και να πρωτοστατήσωσιν εις την καταπολέμησιν των νέων κοινωνικών ιδεών, αι οποίαι συνταράσσουσιν τας κοινωνίας της Δύσεως και προ ολίγου εβύθισαν εις το χάος την μεγάλην Αυτοκρατορία της Ρωσίας (…)».Στη συγγραφική του παρουσία κορυφαίο μυθιστόρημα Ο Κόκκινος Τράγος (1924). Διηγήματα και άρθρα δημοσίευσε κυρίως στο Νουμά, αλλά και σε έντυπα όπως το Εθνικόν Ημερολόγιον του Σκόκου, οι Νέοι Βωμοί, η Μούσα, ο Πυρσός, το Μικρασιατικό Ημερολόγιο, τα Γράμματα Αλεξανδρείας και αργότερα (μετά το 1920) στις εφημερίδες Ελεύθερος Λόγος, Δημοκρατία, Ελεύθερος Λόγος και Ριζοσπάστης, ενώ υπήρξε επίσης μέλος της Καλλιτεχνικής Συντροφιάς του καφενείου Μαύρος Γάτος και της Σοσιαλιστικής Δημοτικιστικής Ένωσης (ήδη από το 1909).

Το 1909 γίνεται μέλος της Σοσιαλιστικής Δημοτικιστικής Ενωσης και από τη εποχή αυτή αρχίζει να διαβάζει και σοσιαλιστική φιλολογία και φιλοδοξεί να γίνει ο εισηγητής του κοινωνικού διηγήματος. Και στη συνέχεια η Οχτωβριανή Επανάσταση τον ενθουσιάζει και από τότε αρχίζει να παρακολουθεί από πολύ κοντά τους πολιτικούς και οργανωτικούς αγώνες της ελληνικής εργατικής τάξης.Ο Κ. Παρορίτης ανήκει στο στενό πυρήνα των συνεργατών του «Νουμά».Ό Παρορίτης είναι από τους αρχαιότερους και πιστότερους συνεργάτες και πρωτεργάτης του ‘’Νουμά’ ακόμα και όταν ήτανε καθηγητής σε Γυμνάσιο στην Αθήνα.’ Με τον Κώστα Παρορίτη καθιερώθηκε στο «Ριζοσπάστη» το χρονογράφημα και πολεμήθηκε από τους εκπροσώπους της εργατικής τάξης όσο κανείς άλλος λογοτέχνης. Έφτασαν να του αμφισβητήσουν κάθε λογοτεχνική αξία. Ξεκίνησε τον Ιούνη του 1921 όταν ο «Ριζοσπάστης» έγινε επίσημο όργανο του ΚΚΕ και διευθυντής του ήταν ο Γιάνης Κορδάτος.Η ατμόσφαιρα του «Νουμά» ήταν δημοκρατική, προοδευτική, επαναστατική στην εποχή της. Αυτή την ατμόσφαιρα εισέπνευσε ο Παρορίτης και λίγο αργότερα η επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες, όταν ξεκίνησε στο «Νουμά» η συζήτηση με αφορμή το βιβλίο του Γ. Σκληρού «Το κοινωνικό μας ζήτημα». Επηρεάστηκε από τις σοσιαλιστικές ιδέες μόλις αυτές άρχισαν να συζητιούνται στην Ελλάδα.

Ο Κώστας Παρορίτης πέθανε στην Αθήνα το 1931.

Κριτική Έργου

Ο Κώστας Παρορίτης είναι ο πρώτος Έλληνας, όχι σοσιαλιστής, μα κομμουνιστής. Είναι ο πρώτος που έγραψε με ξεκάθαρο κομμουνιστικό προσανατολισμό, έργα εμπνευσμένα από τη ζωή του λαού και της εργατικής τάξης. Τα έργα του διαβάστηκαν και επηρέασαν τους εργάτες και βοήθησαν το κομμουνιστικό κίνημα στα πρώτα του βήματα πιο κοντά στο κόμμα της εργατικής τάξης. Ό Κώστας Παρορίτης έμεινε συνεπής στην ιδεολογία του, παρότι στα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε μια πίκρα για την κριτική που του ασκούσε ο «Ριζοσπάστης».

Με αφετηρία το χώρο του ηθογραφικού διηγήματος και το ρομαντισμό του Γκαίτε, ο Κώστας Παρορίτης οδηγήθηκε στη συνέχεια στη μυθιστορηματική απεικόνιση της ζωής των εσωτερικών μεταναστών και των περιθωριακών τύπων της Αθήνας, με επιρροές από τη γαλλική και ρωσική λογοτεχνική παραγωγή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και κινούμενος στο πλαίσιο της κοινωνικά στρατευμένης δημοτικιστικής λογοτεχνίας συγγραφέων όπως ο Δημοσθένης Βουτυράς και ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Διαχωρίστηκε ωστόσο από τους πρώτους Έλληνες σοσιαλιστές συγγραφείς (Χατζόπουλο, Ταγκόπουλο κ.α.), καθώς παρέκκλινε από τη θεωρία του νατουραλισμού για τον κυρίαρχο ρόλο του περιβάλλοντος στην ανθρώπινη μοίρα και υποστήριξε τον οραματισμό μιας νέας κοινωνικής πραγματικότητας με απαραίτητη προϋπόθεση τη δραστηριοποίηση των εργατικών και γενικότερα των λαϊκών στρωμάτων.

Λόγια άλλων για τον Παρορίτη

Ο Κ. Παρορίτης ανήκει στο στενό πυρήνα των συνεργατών του «Νουμά». Γράφει ο εκδότης του περιοδικού Δ. Ταγκόπουλος το 1921:

«Ο Παρορίτης είναι τόσο στενά δεμένος, ψυχικά, με το ‘’Νουμά’’, ώστε ο ‘’Νουμάς’’ νάναι τόσο δικός του, όσο είναι και δικός μου (…).είναι από τους αρχαιότερους και πιστότερους συνεργάτες του ‘’Νουμά’’. Ελληνοδιδάσκαλος ακόμα σ’ ένα χωριό του Ταΰγετου, ήρθε στα 1903, την πρώτη χρονιά, μ’ ένα θερμό γράμμα, να με συγχαρεί για τον αγώνα μου και να μου δηλώσει πως είναι κι αυτός οπαδός της δημοτικιστικής ιδεολογίας. Από τη Σπάρτη, που πήγε κατόπι ως σχολάρχης κι από την Υδρα αργότερα, έστελνε ταχτικά άρθρα και διηγήματά του στο ‘’Νουμά’’ κι όταν καταστάλαξε τελευταία εδώ, χρόνια τώρα, καθηγητής σε γυμνάσιο, έγινε αναπόσπαστος από τη στενή συντροφιά μας, έγινε ένας από τους πρωτεργάτες του ‘’Νουμά’’». Πιο φανατικός οπαδός και θαυμαστής του Ψυχάρη. Αδιάλλακτος στο γλωσσικό ζήτημα: «Γι’ αυτό την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση την έκρινε με ψυχαρικά κριτήρια και ως ένα σημείο την πολέμησε. Πρώτ’ απ’ όλα και πάνω απ’ όλα έβαλε δογματικά το γλωσσικό κήρυγμα του Ψυχάρη. Πίστευε στο αλάθητό του. Έβλεπε το δημοτικισμό σαν ένα προοδευτικό κίνημα, αλλά την παραπέρα εξέλιξη και γενικά τον πλουτισμό της λαϊκής μας γλώσσας τον έβλεπε μέσα στα στενά καλούπια του Ψυχαρισμού. Δεν αναγνώριζε τις επιδράσεις του σχολείου, του Τύπου και ακόμα δεν παραδεχόταν πως η δημοτική μας γλώσσα θα πλουτισθεί και θα εξελιχθεί μέσα στα μεγάλα αστικά (βιομηχανικά) κέντρα. Με δυο λόγια ο ‘’ορθόδοξος’’ δημοτικισμός του ήταν στατικός, αντιδιακλεχτικός. Όταν όμως ο Ψυχάρης κήρυξε φανερά τις αντικοινωνικές και αντιδημοκρατικές ιδέες του, ο Παρορίτης κατάλαβε πως είχε πέσει έξω στο γλωσσικό ιδεολογικό προσανατολισμό του και πλησίασε πιο πολύ το εργατικό κίνημα και τους πολιτικούς εκπροσώπους του. Ήταν όμως αργά γιατί βαριά αρρώστια τον έριξε στο κρεβάτι».

Πολλά είναι τα άρθρα και τα λογοτεχνικά σημειώματα στο «Νουμά» (και σε άλλα περιοδικά) όπου προβάλλει την ανάγκη της σοσιαλιστικής λογοτεχνίας και αξιολογεί τα διάφορα λογοτεχνικά έργα από μαρξιστική σκοπιά. Ό Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε για τον Παρορίτη:«Ο Παρορίτης ήτο σοσιαλιστής το σοσιαλιστής και το κοινωνικόν σύστημα εθεώρει αίτιον της δυστυχίας των περισσοτέρων. Όλα του τα μυθσιτορήματα εγράφησαν με αποκλειστικόν σκοπόν να διαδώσουν και να ενισχύσουν την ιδέαν μιας ανατροπής. Είναι έργα προπαγάνδας. Δεν θα τα υποτιμήσωμεν δι’ αυτό, δε θα τα αποκηρύξωμεν, άπαγε! Διότι ο συγγραφεύς ήτο σοσιαλιστής. Σοσιαλιστής ήτο και ο Τολστόι και ο Γκόργκι και ο Μπαρμπύς και τόσοι άλλοι μεγάλοι μυθιστοριγράφοι. Ο Παρορίτης ομολογουμένως, δεν είχε τόσον ισχυρόν τάλαντον και από απόψεως τέχνης τα έργα του υστερούν. Αλλά και ούτως απομένουν σεβαστά, διότι είναι και τα πρώτα νεοελληνικά μυθιστορήματα τα οποία έχουν μιαν κοινωνικήν – και όχι απλώς ψυχολογικήν, ιστορικήν ή φιλοσοφικήν – θέσιν, στρέφονται περί το μέγα κοινωνικόν πρόβλημα, δονούνται από τον ανήσυχον, τον αγωνιώδη παλμόν της εποχής μας και κινούν την σκέψιν του αναγνώστου προς μιαν λύσιν ή άλλην» Γρ. Ξενόπουλος 1932.

Για το χρονογράφο Παρορίτη έγραψε ο Μ. Παπαϊωάννου: «Στο χρονογράφημα ο Παρορίτης κρατήθηκε σωστά σ’ αυτές τις κύριες κατευθύνσεις. Υπεράσπιση της ειρήνης, καταδίκη της Μικρασιατικής Εκστρατείας, υποστήριξη του αγώνα για μεροκάματο. Οι θέσεις του κόμματος και του ‘’Ριζοσπάστη’’ δοσμένες με τον τρόπο της λογοτεχνίας. Επί δύο χρόνια, τουλάχιστον, πέρασαν από τις Κόκκινες πινελιές σκηνές του δρόμου, από δίκες στις αίθουσες Στρατοδικείων, μέσα σε τραμ, από απεργίες, από τη ζωή του καφενείου, που εκτυλίσσονταν, με το ρυθμό της επικαιρότητας. Τα προβλήματα της ημέρας, ήταν τα ίδια για όλους τους ανθρώπους και για τους χρονογράφους όλων των εφημερίδων. Το μόνο που άλλαζε ήταν η ιδεολογική, η ταξική τοποθέτηση. Για τον Παρορίτη η κατασυκοφάντηση του Λένιν, της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία από τις αστικές εφημερίδες, ήταν ένας ερεθισμός για να αναπτύξει τις απόψεις του σχετικά με τη νέα κοινωνία που χτίζονταν στην παλιά τσαρική αυτοκρατορία. Η απάντηση του Ανατόλ Φρανς στην έκκληση του Γκόργκι υπέρ των πεινασμένων διαμερισμάτων της Ρωσίας, με την αποστολή 300 χιλιάδων φράγκων που του απέδωσε η βράβευσή του με το Νόμπελ, ήταν κι αυτή μια άλλη ευκαιρία να μιλήσει για το καθήκον των διανοούμενων ή για να δώσει τον ορισμό του σύγχρονου διανοούμενου. Η επίθεση του αστικού Τύπου εναντίον των λογοτεχνών που υπέγραψαν στα 1921 μια έκκληση προς τον ελληνικό λαό για τη σωτηρία των πληθυσμών της Ρωσίας, που απειλούνταν από την πείνα, αποδεχόμενοι την έκκληση του Γκόρκι, τον κάναν να ξεσπαθώσει κατά των υποκριτών ανθρωπιστών μας (…)Το χρονογράφημα του Παρορίτη στο ‘’Ριζοσπάστη’’ δεν ήταν μόνο μια συμβολή στην πληρότητα του δημοσιογραφικού οργάνου του Κόμματος. Ήταν και μια σοβαρή προσφορά στην εξέλιξη, στον πλουτισμό αυτού του είδους. Ο Παρορίτης ήταν ένας εμπνευσμένος αγωνιστής του λαού και λογοτέχνης, βοήθησε όσο λίγοι διανοούμενοι το απελευθερωτικό εργατικό κίνημα της Ελλάδας, βοήθησε αφάνταστα στη δημιουργία της σοσιαλιστικής μας πεζογραφίας. Βοήθησε το ‘’Ριζοσπάστη’’ στα πρώτα του βήματα».

Οι «Νέοι Πρωτοπόροι» αναφέρονται  στη διακοπή της συνεργασίας με το «Ριζοσπάστη».«Οι αντιθέσεις ανάμεσα στο πολιτικό όργανο της εργατιάς και στο χρονογράφο του, που υπήρχαν το δίχως άλλο, περνούσαν τις πιο πολλές φορές απαρατήρητες, μα ως τόσο εκδηλωνότανε πότε πότε καθαρά και εξόφθαλμα. Απ’ τη στιγμή όμως που ο Ριζοσπάστης’’ με μια αλματώδη προσπάθεια έκανε το τεράστιο ιστορικό του βήμα σαν υπεύθυνος πια καθοδηγητής της ταξικής συνείδησης, ο Παρορίτης γιατί το θέλησε ο ίδιος – όχι γιατί αντικαταστάθηκε – εγκαταλείπει τη στήλη του για να ξαναγυρίσει στο Νουμά’’»

Εργογραφία

Δημοσίευσε δύο σειρές διηγημάτων, με τον τίτλο «Από την ζωή ενός δειλινού» και «Οι Νεκροί της Ζωής». Έργο του ήταν επίσης το κοινωνικό ρομάντσο «Στο άλμπουρο».

Διηγήματα

• Από Την Ζωή Ενός Δειλινού (Προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και κοινωνικό προβληματισμό θίγοντας κοινωνικά θέματα και άλλα θέματα σε μια εποχή που κυριαρχεί ή ηθογραφία 1906, διήγημα)

• Οι Νεκροί Της Ζωής (Προκάλεσε σάλο με της τολμηρές ιδέες του όντας σχολάρχης στο σχολαρχείο στην Ύδρα και ή ιδεολογική στράτευση της οποίας οδήγησε στην παύση του για ένα μήνα από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο το 1908, διήγημα), 1907..

• Διηγήματα(Συγκεντρωτική έκδοση, Αθήνα, Οδυσσέας), 1982.
• Οι νεκροί της ζωής (Αθήνα, Νεφέλη), 1988.
• Από την ζωή του δειλινού (Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή), 1989.
• Οί νεκροί της ζωής (Αθήνα, Νεφέλη), 1990.
• Οί νεκροί της ζωής (Αθήνα, Σύγχρονη εποχή), 2013.

Μυθιστορήματα

• Στο Άλμπουρο (Κοινωνικό ρομάντσο Θίγει κοινωνικά θέματα και άλλα θέματα προκαλώντας πολύ μεγάλη εντύπωση 1910, μυθιστόρημα)
• Ημερολόγιον Σκόκου(Αθήνα, εκ του τυπογραφείου των καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου), 1912.
• Το Μεγάλο Παιδί (Θίγει κοινωνικά θέματα και άλλα θέματα προκαλώντας πολύ μεγάλη εντύπωση 1916, μυθιστόρημα)
• Πατέρας (1921, διήγημα)
• Ό Κόκκινος Τράγος (Το κορυφαίο έργο του εμπνευσμένο από τους αγώνες της εργατικής τάξης πρόβαλλαν την ανάγκη της κοινωνικής επανάστασης 1924, μυθιστόρημα)
• Οι Δύο Δρόμοι (εμπνευσμένο από τους αγώνες της εργατικής τάξης πρόβαλλαν την ανάγκη της κοινωνικής επανάστασης 1927, μυθιστόρημα)
• Το μεγάλο παιδί(Αθήνα, Σύγχρονη εποχή), 1990.
• Στο άλμπουρο(Αθήνα, πελεκάνος), 2005.
• Ό κόκκινος τράγος(Αλεξάνδρεια, πελεκάνος), 2007.
• Χριστουγεννιάτικες ιστορίες( Αθήνα, Καστανιώτη), 2009.
• Το μεγάλο παιδί(Αθήνα, πελεκάνος), 2011.
• Ό κόκκινος τράγος(Αθήνα, πελεκάνος), 2011.
• Το μεγάλο παιδί(Αθήνα, πελεκάνος), 2012.
• Ό κόκκινος τράγος(Αθήνα, πελεκάνος), 2012.
• Χριστούγεννα και χιονιάς(Αθήνα, Νάρκισσος), 2013.
• Οί δύο δρόμοι(Ά Τόμος Αθήνα, πελεκάνος), 2013.
• Οί δύο δρόμοι(΄Β Τόμος Αθήνα, πελεκάνος), 2013.
• Ο Κόκκινος τράγος(Αθήνα, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.), 2013.
• Ό Κόκκινος τράγος(Αθήνα, Σύγχρονη εποχή), 2016.

Δοκίμια

• Εισαγωγή εις την οκτωβριανήν επανάστασιν(Τετράτομο, Αθήνα, Νουμάς), 1916.
• Ή Ιστορία της οκτωβριανής επανάστασης (Οχτάτομο, Αθήνα, Νουμάς), 1918.

Μεταφράσεις Έργων

• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή Τριλογία των τριών πόλεων:Λονδίνο,Ρώμη και Παρίσι(Αθήνα, Νουμάς), 1912.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Καρποφορίας(Αθήνα, Νουμάς), 1914.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Τερέζα Ρακέν(Αθήνα, Νουμάς), 1915.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή τύχη του Ρούγκονς(Αθήνα, Νουμάς), 1916.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή παράβαση του Μουρέτ(Αθήνα, Νουμάς), 1917.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Την πλυμμήρα(Αθήνα, Νουμάς), 1918.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Σπερμικά(Αθήνα, Νουμάς), 1919.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή βιασύνη για τα λάφυρα(Αθήνα, Νουμάς), 1920.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Καυτή!(Αθήνα, Νουμάς), 1921.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Το έδαφος(Αθήνα, Νουμάς), 1922.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Το όνειρο(Αθήνα, Νουμάς), 1923.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ό δόκτωρ Πασκάλ(Αθήνα, Νουμάς), 1924.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ό παράδεισος των κυριών(Αθήνα, Νουμάς), 1925.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Μυθιστόρημα Εξοχότητα(Αθήνα, Νουμάς), 1926.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Τα Χρήματα(Αθήνα, Νουμάς), 1927.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή χαρά της ζωής(Αθήνα, Νουμάς), 1928.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Εργασία(Αθήνα, Νουμάς), 1929.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Αλήθεια(Αθήνα, Νουμάς), 1930.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ένα επεισόδιο αγάπης(Αθήνα, Νουμάς), 1931.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Το κόμμα στο Κόκουβιλ ή Κόκουεβίλ(Αθήνα, Νουμάς), 1932.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή Εξαλογία Ρούγκον Μακουάρτ:Ή τύχη του Ρούγκον, Ό ιερέας, Ή κοιλιά του παρισιού, Ή κατάκτηση του Πλάσσανς, Ή υπαιτιότητα του πατέρα Μέσερ, Ή εξοχότητα του Έουτζεν Ρούγκον(Αθήνα, Νουμάς), 1933.

• Εμίλ Ζολά Δραματικό Μυθιστόρημα Νανά(Αθήνα, Νουμάς), 1934.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή Τριλογία των τεσσάρων ευαγγελίων:Γονιμότητας,Εργασίας,Αλήθειας και Δικαιοσύνης(Αθήνα, Νουμάς), 1935.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Φράγμα ζάκ και άλλες ειδήσεις(Αθήνα, Νουμάς), 1936.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Ή επίθεση του μύλου(Αθήνα, Νουμάς), 1937.
• Εμίλ Ζολά Μυθιστόρημα Φράγμα ζάκ και άλλες ειδήσεις(Αθήνα, Νουμάς), 1938.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Ό δολοφόνος(Αθήνα, Νουμάς), 1939.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Δοχείο κούπα(Αθήνα, Νουμάς), 1940.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Στην ευτυχία των κυριών(Αθήνα, Νουμάς), 1941.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Ή χαρά της διαβίωσης(Αθήνα, Νουμάς), 1942.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Το έργο(Αθήνα, Νουμάς), 1943.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Γή(Αθήνα, Νουμάς), 1944.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Το ανθρώπινο θηρίο(Αθήνα, Νουμάς), 1945.
• Εμίλ Ζολά Νουβέλα Ή πανωλεθρία(Αθήνα, Νουμάς), 1946.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Πάβελ Γκορμάϊκα(Αθήνα, Ίκαρος), 1947.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Φόμα Γκορντέγιεφ(Αθήνα, Ίκαρος), 1947.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Τρείς από αυτούς(Αθήνα, Ίκαρος), 1948.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Ή Μητέρα(Αθήνα, Ίκαρος), 1948.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Ή Ζωή ενός άχρηστου ανθρώπου(Αθήνα, Ίκαρος), 1949.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Μια ομολογία(Αθήνα, Ίκαρος), 1949.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Το Οκούροβ σίτυ(Αθήνα, Ίκαρος), 1950.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Ή Ζωή του Ματβέϊ Κοζχεμιάκιν ή Κοζχεμάϊάκιν(Αθήνα, Ίκαρος), 1951.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Ή Επιχείρηση Αρτμανόνοβ(Αθήνα, Ίκαρος), 1952.
• Γκόργκι Μαξίμ Μυθιστορήματα Ή Τριλογία της Ζωής του Κλίφ Σάμτζιν ή Σάμγκιν:Ό Θεατής, ό Μαγνήτης,Άλλες πυρκαγιές και Το Φάντασμα(Αθήνα, Ίκαρος), 1953.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Τσέλκας(Αθήνα, Ίκαρος), 1956.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Κονοβάλοφ(Αθήνα, Ίκαρος), 1957.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Το Όρλοφς(Αθήνα, Ίκαρος), 1958.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Πλάσματα που καποτε ήτανε άντρες(Αθήνα, Ίκαρος), 1958.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Καλοκαίρι(Αθήνα, Ίκαρος), 1959.
• Γκόργκι Μαξίμ Νουβέλα Μεγάλη αγάπη(Αθήνα, Ίκαρος), 1959.
• Γκόργκι Μαξίμ Μεγάλη φανταστική ιστορία Makar Chudra[Τουλάχιστον ισοπαλία](Αθήνα, Ίκαρος), 1960.
• Γκόργκι Μαξίμ Μεγάλη φανταστική ιστορία Παλιά Ιζεργκίλ ή Ιζεργκάϊλ(Αθήνα, Ίκαρος), 1961.
• Γκόργκι Μαξίμ Μεγάλη φανταστική ιστορία Μάλβα(Αθήνα, Ίκαρος), 1961.
• Γκόργκι Μαξίμ Μεγάλη φανταστική ιστορία Εικοσιέξι άντρες και ένα κορίτσι(Αθήνα, Ίκαρος), 1962.
• Γκόργκι Μαξίμ Μεγάλη φανταστική ιστορία Τραγούδι ενός γερακιού(Αθήνα, Ίκαρος), 1962.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Οί ακαλλιέργητοι(Αθήνα, Ίκαρος), 1963.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Τα χαμηλότερα βάθη(Αθήνα, Ίκαρος), 1963.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Καλοκαιρινή λαϊκή(Αθήνα, Ίκαρος), 1964.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Παιδιά του ήλιου(Αθήνα, Ίκαρος), 1964.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Οί βάρβαροι(Αθήνα, Ίκαρος), 1965.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Εχθροί(Αθήνα, Ίκαρος), 1965.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Οί τελευταίοι(Αθήνα, Ίκαρος), 1966.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Παιδιά(Αθήνα, Ίκαρος), 1966.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Αλλόκοτοι άνθρωποι(Αθήνα, Ίκαρος), 1967.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Βάζα Ζελέζνόβα(Αθήνα, Ίκαρος), 1967.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Πλαστά χρήματα(Αθήνα, Ίκαρος), 1968.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Ό Γέρος ή ό Δικαστής(Αθήνα, Ίκαρος), 1968.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Ό Εργασιομανής Σλοβοτέκοβ(Αθήνα, Ίκαρος), 1969.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Ό Σόμοβ και οί άλλοι(Αθήνα, Ίκαρος), 1969.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Ιγκόρ Μουλίτσοφ ή Μπουλάϊτσοφ και άλλοι(Αθήνα, Ίκαρος), 1970.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Ντοστιγκάγιεφ ή Ντοστιγκάϊγιεβ και άλλοι(Αθήνα, Ίκαρος), 1970.
• Γκόργκι Μαξίμ Δράμα Το τραγούδι του θυελλώδη Πέτρελ(Αθήνα, Ίκαρος), 1971.
• Γκόργκι Μαξίμ Αυτοβιογραφία Ή Παιδική ηλικία μου(Αθήνα, Ίκαρος), 1971.
• Γκόργκι Μαξίμ Αυτοβιογραφία Στον κόσμο(Αθήνα, Ίκαρος), 1972.
• Γκόργκι Μαξίμ Αυτοβιογραφία Τα πανεπιστήμια μου(Αθήνα, Ίκαρος), 1972.
• Γκόργκι Μαξίμ Ποίημα Το τραγούδι του θυελλώδη Πέτρελ(Αθήνα, Ίκαρος), 1973.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Chaliapin[Τσαλιάπιν] άρθρα σε επετηρίδα(Αθήνα, Ίκαρος), 1973.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Ανέγκαιρες σκέψεις και άρθρα(Αθήνα, Ίκαρος), 1974.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Οί αναμνήσεις μου από τον Τολστόϊ(Αθήνα, Ίκαρος), 1974.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Αναμνήσεις του Τσέχωφ, του Τολστόϊ και του Αντρέγιεφ(Αθήνα, Ίκαρος), 1975.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Βλαδίμηρος Ίλιτς Ουλιάνοφ Λένιν[V.I.Lenin](Αθήνα, Ίκαρος), 1975.
• Γκόργκι Μαξίμ Μη φανταστικά Μυθιστορήματα Ό Όρος Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι Στάλιν-Λευκή θάλασσα-Διώρυγα της Βαλτικής θάλασσας(Αθήνα, Ίκαρος), 1976.

• Γκόργκι Μαξίμ Συλλογή Διηγημάτων Σκίτσα και ιστορίες(Τρίτομο, Αθήνα, Ίκαρος), 1976.
• Γκόργκι Μαξίμ Συλλογή Διηγημάτων Παραμύθια της Ιταλίας(Αθήνα, Ίκαρος), 1977.
• Γκόργκι Μαξίμ Συλλογή Διηγημάτων Μέσω της Ρωσίας(Αθήνα, Ίκαρος), 1978.
• Γκόργκι Μαξίμ Συλλογή Διηγημάτων Πλάσματα που κάποτε ήταν άνδρες, ιστορίες στην αγγλική μετάφραση(Τρίτομο, Αθήνα, Ίκαρος – αυτό περιείχε μια εισαγωγή από τον Gilbert.Keith.Chesterton[Γκίλμπερτ Κέϊθ Τσέστερτον], Ο ρωσικός τίτλος κυριολεκτικά  «προηγούμενοι άνθρωποι ») κέρδισε τη δημοτικότητα ως έκφραση στην αναφορά στους ανθρώπους που έπεσαν σοβαρά στην κοινωνική θέση τους), 1979.

• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Προμηθέας(Αθήνα, Νεφέλη), 1914.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Γκέντς Φόν Μπερλινχίνγκεν(Αθήνα, Νεφέλη), 1915.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου(Αθήνα, Νεφέλη), 1916.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ό Βασιλιάς της Θούλης(Αθήνα, Νεφέλη), 1917.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Στέλλα(Αθήνα, Νεφέλη), 1918.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Έγκμοντ(Αθήνα, Νεφέλη), 1919.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Επιστημονική Πραγματεία Προσπάθεια εξήγησης της Μεταμόρφωσης των Φυτών(Αθήνα, Νεφέλη), 1920.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Τορκουάτο Τάσσο(Αθήνα, Νεφέλη), 1921.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Ρωμαϊκές ελεγείες(Αθήνα, Νεφέλη), 1922.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ραϊνέκε Φούκς(Αθήνα, Νεφέλη), 1923.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλελμ Μάιστερ(Αθήνα, Νεφέλη), 1924.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Ό Μαθητευόμενος μάγος(Αθήνα, Νεφέλη), 1925.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Ή Μνηστή της Κορίνθου(Αθήνα, Νεφέλη), 1925.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Επικό Ποίημα Χέρμαν και Δωροθέα(Αθήνα, Νεφέλη), 1926.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Ή πρώτη βαλπουργία νύχτα(Αθήνα, Νεφέλη), 1926.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Δράμα Ή Νόθος κόρη(Αθήνα, Νεφέλη), 1927.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Δράμα Φάουστ Ά Μέρος[Το κορυφαίο λεργο του](Αθήνα, Νεφέλη), 1927.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα Εκλεκτικές συγγένειες(Αθήνα, Νεφέλη), 1928.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Αυτοβιογραφικό έργο Από την ζωή μου:Ποίηση και αλήθεια(Αθήνα, Νεφέλη), 1928.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστορηματικά Ημερολόγια Περί των χρωμάτων(Αθήνα, Νεφέλη), 1929.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Επιστημονική πραγματεία Ιταλικό ταξίδι(Αθήνα, Νεφέλη), 1929.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Δυτικό-Ανατολικό Ντιβάν:Πόίηση κατά μίμηση των μουσουλμάνων μυστικιστών(Αθήνα, Νεφέλη), 1930.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυιστόρημα Τα χρόνια της περιπλάνησης του Βίλελμ Μάϊστερ(Αθήνα, Νεφέλη), 1930.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Ποίημα Ή Ελεγεία του Μαρίενμπάντ(Αθήνα, Νεφέλη), 1931.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Επιστημονική πραγματεία Ιταλικό ταξίδι(Αθήνα, Νεφέλη), 1931.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Δράμα Φάουστ ΄Β Μέρος(Αθήνα, Νεφέλη), 1932.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Επιστημονική Πραγματεία Αφορισμοί και διαλογισμοί(Αθήνα, Νεφέλη), 1932.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα Περί τέχνηςί(Αθήνα, Νεφέλη), 1933.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα Υπάρχουν όρια(Αθήνα, Νεφέλη), 1933.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα Ό Πενηντάρης(Αθήνα, Νεφέλη), 1934.
• Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Μυθιστόρημα-Νουβέλα Ή Νουβέλα του λιονταριού(Αθήνα, Νεφέλη), 1934.
• Λέον Τολστόϊ Πόλεμος και Ειρήνη[Το κορυφαίο μυθιστορημά του και ένα από τα καλύτερα όλων των εποχών](Τετράτομο, Αθήνα, Καστανιώτη), 1935.