Καταρχάς, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media), είναι διαδικτυακές σελίδες ή αλλιώς πλατφόρμες που επιτρέπουν στα άτομα να δημιουργούν προσωπικούς λογαριασμούς που μπορούν να είναι δημόσιοι, δηλαδή να έχουν πρόσβαση σε αυτούς όλοι οι άλλοι χρήστες ή ημι – δημόσιοι, δηλαδή να αποκλείονται αναρτήσεις και δημοσιεύσεις από κάποιους χρήστες ή ομάδες χρηστών ή ιδιωτικοί, δηλαδή κρυφά ή κλειδωμένα προφίλ στα οποία δεν μπορεί να έχει κανείς πρόσβαση γιατί οι αναρτήσεις δεν είναι ορατές, και πολλές φορές αναλόγως των επιλογών ούτε το ίδιο το προφίλ είναι ορατό. Κύριος σκοπός δημιουργίας αυτών των προφίλ είναι η προβολή του ίδιου του ατόμου ή κάποιας εταιρείας ή οργανισμού, καθώς και η επικοινωνία με μέλη της εγγύτερης ή της περιφερειακής οικογένειας, ή ακόμη και με άτομα τα οποία είναι άγνωστα. Εκτός από την προβολή και την επικοινωνία τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται από τους χρήστες και για την ψυχαγωγία, την πληροφόρηση και την απόκτηση νέων γνώσεων, την διεύρυνση του επαγγελματικού δικτύου και την ανάπτυξη κοινού μέσω της αλληλεπίδρασης με καταναλωτές, αλλά και με άλλους επαγγελματίες. Πλέον υπάρχουν αρκετοί τύποι κοινωνικών δικτύων όπως είναι τα blogs (μπλογκς), το Facebook, το Instagram, το Twitter, το TikTok, Το YouTube, τα Wikis κ.α., στα οποία οι χρήστες μπορούν να σχολιάζουν εκφέροντας και ανταλλάσσοντας απόψεις, να κοινοποιούν ιστοσελίδες, βίντεο, φωτογραφίες κοκ. (Carr & Hayes, 2015· Howard & Parks, 2012· University of South Florida, 2022).
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανάπτυξη και ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και η εξάπλωση των έξυπνων τηλεφώνων βοήθησαν στη διάδοση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Φυσικά εκτός από την εκτεταμένη χρήση των νέων τεχνολογιών βοήθησε και η καινοτόμος δυνατότητα του σχολιασμού που προστέθηκε σε αυτά και άρα της ανατροφοδότησης μεταξύ των χρηστών. Η προσωπική επικοινωνία, λοιπόν, έγινε σταδιακά πιο μαζική και πιο διαδραστική (Carr & Hayes, 2015· Treemetal, 2016).
Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα είναι αυτή των Abrevaya et al. (2020), η οποία εξέτασε το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν την αντίληψη της εικόνας του σώματος στα δύο φύλα και τις επιπτώσεις της κοινωνικοποίησης μέσω της εικονικής αυτό – εικόνας του σώματος στους άνδρες και τις γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα εξετάστηκε εάν η πίεση που προέρχεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαφέρει από τα άλλα είδη κοινωνικής πίεσης (οικογένεια, συνομήλικοι και σημαντικοί άλλοι) και ποια είναι η επίδραση στην εικόνα του σώματος των ανθρώπων ανάλογα με τη γενιά και το φύλο τους. Η γενιά ως ανεξάρτητη μεταβλητή κρίθηκε σκόπιμο να εξεταστεί καθώς οι νεότερες γενιές που είναι συνεχώς εκτεθειμένες σε υπολογιστές και άλλες τεχνολογίες θεωρούνται ως «ψηφιακοί ιθαγενείς» (Bennett, 2012), ενώ οι παλαιότερες γενιές θεωρούνται «ψηφιακοί μετανάστες» που πρέπει να μάθουν να χρησιμοποιούν αυτά τα νέα εργαλεία στην ενήλικη ζωή (Prensky, 2001).
Επιπροσθέτως, προσφάτως, η παγκόσμια καραντίνα μας ανάγκασε να μείνουμε μόνοι με τον εαυτό μας, επιφέροντας αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις (Brooks et al., 2020). Η έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί θετικά με την επικράτηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της επιδημίας COVID-19. Επίσης, το περιεχόμενο που σχετίζεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφορά στους έντονους φόβους για την αύξηση βάρους (Pearl, 2020).
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για δυο βασικούς σκοπούς: την «κοινωνική δέσμευση» όπως π.χ. την συνομιλία με φίλους και τη «χρηστική χρήση» όπως π.χ. την ανάγνωση ειδήσεων. Σημαντική δραστηριότητα είναι η ανάρτηση φωτογραφιών τους. Οπότε, τις νεότερες κυρίως γενιές τις αγγίζουν ζητήματα εικόνας σώματος, διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές και σωματικές αλλαγές όπως διατροφικός περιορισμός και μυϊκή ανάπτυξη (Rodgers et al., 2020).
Έτσι, χορηγήθηκε μια τροποποιημένη έκδοση του ερωτηματολογίου κοινωνικο-πολιτισμικών στάσεων (SATAQ-4R), το οποίο περιλάμβανε ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε ένα διευρυμένο δείγμα συμμετεχόντων και των δύο φύλων (ηλικίας από 18 έως 55 χρόνων). Η μελέτη διεξήχθη διαδικτυακά από τον Μάιο έως τον Ιούνιο του 2020, κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Η κύρια υπόθεση ήταν ότι οι πιέσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην αντίληψη της εμφάνισης του σώματος θα μπορούσαν να έχουν μια ξεχωριστή ή και υψηλότερη πίεση σε σύγκριση με τα παραδοσιακά μέσα. Επίσης, ότι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης θα επηρέαζαν διαφορετικά αναλόγως με την ηλικία κι ότι οι εξωτερικές πιέσεις θα είχαν πιο έντονη επίδραση στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι δύο τύποι πίεσης των μέσων ενημέρωσης άσκησαν εξίσου υψηλό βαθμό αντιληπτής κοινωνικής πίεσης στην εμφάνιση, υψηλότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος πίεσης (οικογένεια, συνομήλικοι και σημαντικοί άλλοι). Επίσης, ότι η πίεση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρέασε την ικανοποίηση από την εικόνα του σώματος σε σημαντικότερο βαθμό σε σύγκριση με τα άλλα είδη κοινωνικής πίεσης μεταξύ των γενεών και του φύλου με τους νεότερους άνδρες να αναφέρουν υψηλότερο αντίκτυπο από τους μεγαλύτερους άνδρες. Οι άνδρες πιέστηκαν περισσότερο για να δείχνουν μυώδεις, ενώ οι γυναίκες για να δείχνουν πιο αδύνατες, ειδικά αυτές της νεότερης γενιάς.
Πηγές:
- Abrevaya, S., Speranza, T., Cano, M.D.G.P., &Ramenzoni, V.C. (2020). Body image during quarantine, generational effects of social media pressure on body appearance perception. Cognitive Science Society, 43(43), 1125-1131.
- Bennett, S. (2012). Digital natives. In Z. Yan (Eds.), Encyclopedia of Cyber Behavior: Volume 1 (pp. 212-219). United States: IGI Global.
- Brooks, S.K., Webster, R.K., Smith, L.E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N. & Rubin, G.J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet, 395, 912-920. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8.
- Carr, C.T. & Hayes, R.A. (2015). Social Media: Defining, Developing, and Divining. Atlantic Journal of Communication, 23 (1), 46-65. https://doi.org/10.1080/15456870.2015.972282.
- Howard, P.N. & Parks, M.R. (2012). Social media and political change: Capacity, constraint, and consequence. Journal of Communication, 62(2), 359-362.
- Pearl, R.L. (2020). Weight stigma and the “Quarantine-15”. Obesity, 28(7), 1180-1181.
- Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants Part 1. On the Horizon, 9(5), 1-6. https://doi.org/10.1108/10748120110424816.
- Rodgers, R.F., Lombardo, C., Cerolini, S., Franko, D.L., Omori, M., Fuller-Tyszkiewicz, M., Linardon, J., Courtet, P., & Guillaume, S. (2020).The impact of the COVID-19 pandemic on eating disorder risk and symptoms. International Journal of Eating Disorder,https://doi.org/10.1002%2Feat.23318.
- University of South Florida. (2022). Introduction to Social Media. Retrieved from https://www.usf.edu/ucm/marketing/intro-social-media.aspx.
________________________________________________________
- Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc a
