Μπεν Όκρι: Ο αδηφάγος δρόμος (απόσπασμα)

Για τον "Αδηφάγο δρόμο" ο Μπεν Όκρι τιμήθηκε με το Booker Prize 1991

by Times Newsroom

Ο «Αδηφάγος δρόμος» [The Famished Road] υπονομεύει τις συμβατικές ιδέες περί νατουραλιστικής πραγματικότητας, παρακολουθώντας τις περιπέτειες του Αζάρο μέσα σ’ έναν κόσμο όπου η πραγματικότητα σμίγει με το όνειρο. Προικισμένος με εξαιρετικές δυνάμεις που πότε-πότε τον ωθούν σε σκανδαλιές, κυνηγημένος από τους φίλους του τα πνεύματα που δε θέλουν να τον αφήσουν να τους φύγει, ο Αζάρο μας πείθει να δούμε τον κόσμο με τα δικά του μάτια – έναν πλούσιο, ολοζώντανο κόσμο γεμάτο ήρωες και κακοποιούς, απλούς ανθρώπους και πολιτικούς απατεώνες, δανειστές και οφειλέτες, ιδιοκτήτες και ενοικιαστές, πατέρες και γιούς. Φιλόδοξος στους στόχους και την πραγμάτωσή του, ο «Αδηφάγος δρόμος» είναι ένα μαγικό μυθιστόρημα.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ήταν ένας ποταμός. Ο ποταμός έγινε δρόμος κι ο δρόμος άπλωσε παρακλάδια σ’  ολόκληρο τον κόσμο. Κι επειδή ο δρόμος ήταν κάποτε ποταμός, ήταν συνέχεια πεινασμένος.

Σ’ εκείνη τη χώρα των απαρχών ζουν μαζί πνεύματα κι αγέννητα μωρά. Έχουμε τη δυνατότητα να παίρνουμε διάφορες μορφές. Πολλοί έχουμε τις μορφές πουλιών. Δεν έχουμε κανέναν περιορισμό Ζούμε μέσα σε αδιάκοπες γιορτές, παιχνίδια και πένθη. Γιορτάζουμε τους ωραίους τρόμους της αιωνιότητας. Παίζουμε πολύ γιατί είμαστε ελεύθεροι. Και πενθούμε πολύ, επειδή πάντα μερικοί από μας έχουν μόλις γυρίσει από τον κόσμο των ζωντανών. Γυρίζουν απαρηγόρητοι για όλη την αγάπη που αφήνουν πίσω τους, για όλο τον πόνο που δεν βρίσκει λύτρωση, για όλα αυτά που δεν έχουν καταλάβει και για όλα όσα είχαν αρχίσει να μαθαίνουν, πριν τους τραβήξει πίσω η χώρα των απαρχών.

Ούτε ένας από μας δεν αισθάνεται ιδιαίτερη επιθυμία να γεννηθεί. Δεν μας αρέσουν οι ταλαιπωρίες της ζωής, οι ανεκπλήρωτοι πόθοι, οι μόνιμες αδικίες του κόσμου, οι λαβύρινθοι της αγάπη, η αμάθεια των γονιών, το γεγονός του θανάτου κι η εκπληκτική αδιαφορία των ζωντανών απέναντι στις απλές ομορφιές του σύμπαντος. Φοβόμαστε τη σκληρότητα των ανθρώπων, που όλοι τους γεννιούνται τυφλοί και λίγοι απ’ αυτούς μαθαίνουν κάποτε να βλέπουν.

Ο βασιλιάς μας είναι ένα θαυμαστό πρόσωπο που μερικές φορές εμφανίζεται με τη μορφή μιας μεγάλης γάτας. Έχει κόκκινη γενειάδα και μάτια σαν πρασινωπά ζαφείρια. Έχει γεννηθεί αμέτρητες φορές κι έχει γίνει θρύλος σ’ όλους τους κόσμους, όπου και είναι γνωστός μ’ εκατό διαφορετικά ονόματα Δεν έχει ποτέ σημασία σε ποιες συνθήκες γεννιέται. Ζει πάντα τις πιο παράξενες ζωές.

Αν μελετήσει κανείς τα μεγάλα αόρατα βιβλία των βίων, αναγνωρίζει τη μεγαλοφυία του σ’ όλες τις ιστορικές και προϊστορικές εποχές. Πότε άντρας πότε γυναίκα, σε κάθε του ζωή επιτελεί ασύγκριτα κατορθώματα. Αν υπάρχει κάτι κοινό σ’ όλες του τις ζωές, αυτό είναι η πεμπτουσία της μεγαλοφυίας του, η αγάπη του για τη μεταμόρφωση κι η μεταμόρφωση της αγάπης σε ανώτερες πραγματικότητες.

Τον περισσότερο καιρό είμαστε ευτυχισμένοι με τους συντρόφους μας τα πνεύματα, ιδιαίτερα με όσα έχουμε ειδικούς δεσμούς, γιατί μαζί κολυμπάμε στη γαλαζοπράσινη θάλασσα της αγάπης. Παίζουμε με τα ελαφάκια, με τις νεράιδες και με τα όμορφα πράγματα. Οι τρυφερές σίβυλλες, τα καλοσυνάτα ξωτικά κι οι γαλήνιες παρουσίες των προγόνων μας είναι πάντα μαζί μας και μας λούζουν στην ακτινοβολία των διαφορετικών ουράνιων τόξων τους. Υπάρχουν πολλοί που κάνουν τα μωρά να κλαίνε μόλις γεννηθούν, κι ένας απ’ αυτούς τους λόγους είναι ο ξαφνικός αποχωρισμός από τον κόσμο των καθάριων ονείρων, όπου όλα τα πράγματα είναι μαγεία και δεν υπάρχουν πόνοι.

Όσο πιο ευτυχισμένοι είμαστε, τόσο πιο κοντά στη γέννησή μας βρισκόμαστε. Καθώς πλησιάζουμε μια νέα ενσάρκωση, δίνουμε αμοιβαίες υποσχέσεις πως με την πρώτη ευκαιρία θα ξαναγυρίσουμε στον κόσμο των πνευμάτων. Κάνουμε αυτούς τους όρκους σε λιβάδια γεμάτα λουλούδια και στο γλυκόπιοτο φεγγαρόφωτο εκείνου του κόσμου. Εμάς που δίνουμε τέτοιους όρκους, οι ζωντανοί μας λένε αμπικού, παιδιά-πνεύματα. Δεν μας αναγνωρίζουν όλοι. Είμαστε αυτοί που έρχονται και φεύγουν, αυτοί που δεν θέλουν να συμβιβαστούν με τη ζωή. Έχουμε την ικανότητα να επιφέρουμε τον ίδιο μας το θάνατο. Οι συμφωνίες μας είναι δεσμευτικές.

Όσοι παραβαίνουν τις συμφωνίες τους βασανίζονται από παραισθήσεις και καταδιώκονται από τους συντρόφους τους. Θα βρουν τη λύτρωση μόνον όταν θα ξαναγυρίσουν στη χώρα των αγέννητων, τον τόπο των πηγών, εκεί που τους περιμένουν σιωπηλοί οι αγαπημένοι του.

Όσοι από μας χρονοτριβούν στον κόσμο, παρασυρμένοι από εξαγγελίες για θαυμαστά μελλούμενα, περνούν τη ζωή τους με ωραία και σφραγισμένα από τη μοίρα μάτια, κουβαλώντας μέσα τους τη μουσική μιας τρυφερής και τραγικής μυθολογίας. Τα στόματά τους προφέρουν σκοτεινές προφητείες. Στα μυαλά τους κυριαρχούν οι εικόνες του μέλλοντος. Είμαστε εμείς, οι αλλόκοτοι, με το μισό μας να είναι πάντα στον κόσμο των πνευμάτων.

Συχνά μας αναγνωρίζουν και σημαδεύουν τη σάρκα μας με ξυράφια. Όταν ξαναγεννιόμαστε από τους ίδιους γονείς, τα σημάδια, που παραμένουν στη νέα μας σάρκα, στιγματίζουν από την αρχή την ψυχή μας. Ύστερα ο κόσμος υφαίνει γύρω από τη ζωή μας ένα μοιραίο ιστό. Όσοι πεθαίνουμε όντας ακόμα παιδιά, προσπαθούμε να σβήσουμε αυτά τα σημάδια, μετατρέποντάς τα σε καλλωπιστικές ελιές ή σε ενδιαφέροντες αποχρωματισμούς. Αν όμως δεν τα καταφέρουμε, αν μας αναγνωρίσουν, οι συγγενείς μάς υποδέχονται με κραυγές φρίκης κι οι μητέρες μας με κλάματα.

Το ότι δεν θέλουμε να μείνουμε, προξενεί μεγάλο πόνο στις μητέρες μας. Ο πόνος τους γίνεται βαρύτερος με κάθε επιστροφή μας. Η αγωνία τους είναι για μας ένα πρόσθετο πνευματικό βάρος που επιταχύνει τον κύκλο της αναγέννησης. Είναι και για μας επώδυνη κάθε νέα γέννηση, κάθε επιστροφή μας στο σκληρό κόσμο. Η κυκλική μας ανταρσία δυσαρεστεί τα άλλα πνεύματα και τους προγόνους μας. Γινόμαστε ανεπιθύμητοι στον κόσμο των πνευμάτων κι είμαστε στιγματισμένοι στον κόσμο των ζωντανών. Η απροθυμία μας να μείνουμε  διαταράσσει όλες τις ισορροπίες.

Οι γονείς μας προσπαθούν πάντα να μας κρατήσουν στη ζωή με παθιασμένες τελετουργικές προσφορές. Προσπαθούν επίσης να μας αναγκάσουν να τους αποκαλύψουμε πού έχουμε κρυμμένα τα σύμβολα που μας δένουν με τον άλλο κόσμο. Δεν καταδεχόμαστε τις προσφορές τους και κρατάμε σφραγισμένο το μυστικό των συμβόλων μας. Και αδιαφορούμε για τους παρατεταμένους και οδυνηρούς τοκετούς των μανάδων μας.

Λαχταράμε να γυρίσουμε γρήγορα πίσω, να παίξουμε ξανά κοντά στον ποταμό, στα λιβάδια και τις μαγικές σπηλιές. Δεν βλέπουμε την ώρα να ξαναρχίσουμε τις προσευχές μας προς το φως του ήλιου και τα πολύτιμα πετράδια και ν’ απολαύσουμε ξανά την αιώνια δρόσο του πνεύματος. Να γεννιέσαι σημαίνει να έρχεσαι στον κόσμο φορτωμένος με τα παράξενα δώρα της ψυχής, με αινίγματα και με μιαν ανεξάλειπτη αίσθηση εξορίας. Έτσι έγινε και μ’ εμένα.

Πόσες φορές είχα περάσει τη φοβερή πύλη; Πόσες φορές είχα γεννηθεί κι είχα πεθάνει μικρός; Και πόσες φορές είχα τους ίδιους γονείς; Δεν είχα ιδέα. Τόση πολλή σκόνη της ζωής υπήρχε μέσα μου. Όμως τούτη τη φορά, κάπου στο διάκενο ανάμεσα στον κόσμο των πνευμάτων και τον κόσμο των ζωντανών, αποφάσισα να μείνω. Αυτό σήμαινε πως αθετούσα τις συμφωνίες μου και εξαπατούσα τους συντρόφους μου. Ο λόγος γι’ αυτή μου την απόφαση δεν ήταν οι θυσίες, οι καμένες προσφορές – λάδια, γλυκοπατάτες, χουρμάδες – τα καλοπιάσματα, οι βραχύβιες υποσχέσεις για ιδιαίτερη μεταχείριση ή ακόμα και ο πόνος που είχα προκαλέσει. Ούτε με τρόμαζε η σκέψη ότι θα με αναγνώριζαν. Εκτός από ένα σημάδι στην παλάμη μου, είχα καταφέρει να μη μ’ ανακαλύψουν. Ίσως απλώς να είχα βαρεθεί να πηγαίνω και να ’ρχομαι. Είναι φοβερό να μένεις πάντα στο διάκενο. Ίσως ακόμα να ήθελα να γευτώ αυτόν τον κόσμο, να τον ζήσω, να πληγωθώ απ’ αυτόν, να τον γνωρίσω, να τον αγαπήσω, να του προσφέρω μια πολύτιμη συνεισφορά και να έχω μέσα μου αυτό το εξαίσιο αίσθημα της αιωνιότητας καθώς θα ζούσα τη μελλοντική μου ζωή.

Όμως, μερικές φορές σκέφτομαι πως αυτό που μ’ έκανε ν’ αποφασίσω να μείνω ήταν ένα πρόσωπο. Ήθελα να κάνω ευτυχισμένο το μωλωπισμένο πρόσωπο της γυναίκας που θα γινόταν η μητέρα μου.

Όταν ήρθε η ώρα ν’ αρχίσουν οι τελετές της γέννας, τα λιβάδια στα σταυροδρόμια έλαμπαν από τις πανέμορφες παρουσίες και τα ιριδίζοντα όντα. Ο βασιλιάς μας μάς οδήγησε στην πρώτη κορυφή των επτά βουνών. Μας μίλησε πολλή ώρα σιωπηλός. Τα’ απόκρυφα λόγια ου άναψαν φωτιές μέσα μας. Του άρεσε να βγάζει λόγους. Τα ζαφειρένια μάτια του σπίθιζαν όταν με μεγάλη αυστηρότητα μου είπε:

«Εσύ είσαι σκανταλιάρης. Θα δημιουργήσεις ατέλειωτα προβλήματα. Θα ταξιδέψεις σε πολλούς δρόμους ώσπου να βρεις τον ποταμό της μοίρας σου. Αυτή η ζωή σου θα είναι γεμάτη αινίγματα. Θα έχεις προστασία και δεν θα είσαι ποτέ μόνος».

Κατεβήκαμε όλοι στη μεγάλη κοιλάδα. Ήταν μια αμνημόνευτη μέρα γιορτής. Θαυμαστά πνεύματα χόρευαν γύρω μας στον ήχο της μουσικής των Θεών, παιάνιζαν χρυσούς ψαλμούς και λαζουρένιες επωδούς, για να προστατεύονται οι ψυχές μας όταν θα διέσχιζαν τα διάκενα. Ήταν μια προετοιμασία για την πρώτη μας επαφή με το αίμα και το χώμα. Ο καθένας έκανε το ταξίδι μόνος του. Μόνοι έπρεπε να επιβιώσουμε, να διασωθούμε από τις φλόγες και τη θάλασσα, από την ανάδυσή μας στις ψευδαισθήσεις. Η εξορία είχε αρχίσει.

Αυτοί είναι οι μύθοι των απαρχών. Αυτές είναι οι ιστορίες και τα αισθήματα που κρύβουν  βαθιά μέσα τους όσοι μεταφυτεύονται σε πλούσια χώματα, όσοι πιστεύουν ακόμα στα μυστήρια.

Γεννήθηκα, όχι μόνον επειδή είχα συλλάβει την ιδέα να μείνω, αλλά κι επειδή στα διαστήματα των αφίξεων και των αναχωρήσεών μου οι μεγάλοι κύκλοι του χρόνου είχαν τελικά σφιχτεί γύρω από το λαιμό μου. Ζήτησα το γέλιο, μια ζωή χωρίς πείνα. Μου απάντησαν με παράδοξα. Είναι ένα αίνιγμα πώς έγινε και γεννήθηκα χαμογελαστός.

Ben OKRI

Μετάφραση: Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη

Κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Γνώση, το 1992

Ben Okri

Ο Μπεν Όκρι [Ben Okri] γεννημένος στις 15 Μαρτίου 1959, είναι Νιγηριανός ποιητής και μυθιστοριογράφος. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Αφρικανούς συγγραφείς στις μεταμοντέρνες και μεταποικιακές παραδόσεις και έχει συγκριθεί ευνοϊκά με συγγραφείς όπως ο Salman Rushdie και ο Gabriel García Márquez. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Essex και κατοικεί στο Λονδίνο. Έχει γράψει πολλά βιβλία. Για τον Αδηφάγο δρόμο τιμήθηκε με το Booker Prize 1991.

Σχετικά Άρθρα

Leave a Comment

Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Συνεχίζοντας την περιήγησή σας, δίνετε την συγκατάθεσή σας για την χρήση των cookies. Aποδοχή