Ο Νίκος Γεωργίου Νικολαΐδης (Αθήνα 25 Οκτωβρίου 1939 – 5 Σεπτεμβρίου 2007) ήταν σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός ταινιών, συγγραφέας, θεατρικός σκηνοθέτης, βοηθός σκηνοθέτη, παραγωγός δίσκων, διευθυντής τηλεόρασης, και εμπορικός διευθυντής. Θεωρείται εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής αβάν-γκαρντ και του πειραματικού κινηματογράφου.
Γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1939 στην Αθήνα, όπου έζησε και δούλεψε μέχρι το θάνατό του. Σεναριογράφος και παραγωγός των κινηματογραφικών ταινιών που σκηνοθέτησε. Έγραψε και σενάρια για άλλους σκηνοθέτες, όπως στην ταινία του Ορέστη Λάσκου Πράκτορες 005 εναντίον Χρυσοπόδαρου. Για μεγάλο μέρος της ζωής του εργάστηκε στη διαφήμιση και σκηνοθέτησε 200 τηλεοπτικές διαφημίσεις. Σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Ελληνικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Σταυράκου και απέκτησε γραφικές δεξιότητες σχεδίασης στο Vakalo College of Art and Design, μια ιδιωτική σχολή τέχνης. Το 1960 άρχισε να εργάζεται ως πρώτος βοηθός σκηνοθέτη για τον Βασίλη Γεωργιάδη και το 1962 σκηνοθέτησε την πρώτη μικρού μήκους ταινία Lacrimae Rerum. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του ήταν η ταινία Ευρυδίκη Β.Α. 2037 η οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στις 29 Σεπτεμβρίου 1975, όπου κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη, το βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Αθήνας. Παρά την χλιαρή αντίδραση των θεατών, οι κριτικοί εκτίμησαν την καινοτόμο προοπτική της κλασσικής ελληνικής τραγωδίας του Ορφέα και της Ευρυδίκης και σημείωσαν την πρωτοτυπία των καλλιτεχνικών τεχνικών του Νικολαϊδη. Ο Νικολαΐδης πίστευε ότι η Ευρυδίκη Β.Α. 2037 είναι η καλύτερη του ταινία.
Για την επόμενη ταινία του, Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979), ο σκηνοθέτης μελέτησε τη μετατροπή των κοινωνικών αξιών, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα μιας ομάδας πέντε φίλων που συναντιούνται μετά από ένα μακροχρόνιο διαχωρισμό και μοιράζονται τις λεπτομέρειες της δύσκολης ζωής τους. Η ταινία γυρίστηκε με ένα σουρεαλιστικό τρόπο με προτίμηση για την αισθητική του Μαρκήσιου Ντε Σαντ. Για πρώτη φορά στη φιλμογραφία του Νικολαΐδη, μπορεί κανείς να δει τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κινηματογραφικού νουάρ που συναντώνται στις περισσότερες ταινίες που ακολούθησαν. Το 1990 γύρισε το Singapore Sling, μια αλλόκοτη μείξη φιλμ νουάρ και τρόμου με το σεξ να χρησιμοποιείται ως παιχνίδι εξουσίας. Αυτή η ταινία έκανε το Νικολαϊδη γνωστό στο εξωτερικό. Σκηνοθέτησε επίσης τη Γλυκιά Συμμορία (1983), την Πρωινή Περίπολο (1987), το Θα σε Δω στην Κόλαση, Αγάπη μου (1999) και το Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002). Δημοσίευσε διηγήματα και έγραψε τρία μυθιστορήματα με πιο γνωστό το Οργισμένος Βαλκάνιος (1977), το οποίο έχει ανατυπωθεί πολλές φορές. Ο Νικολαΐδης εργάστηκε και σε στούντιο ηχογράφησης.
Οι ταινίες του έχουν διχάσει κοινό και κριτικούς. Λόγω των μεθόδων κινηματογράφησης και της θεματολογίας οι ταινίες του έχουν λάβει ελάχιστη δημοσιότητα, αν και μερικές έγιναν καλτ. Τα θέματα που συναντά κανείς συχνά στις ταινίες του Νικολαΐδη είναι η δεκαετία του ’50 και το φιλμ νουάρ, το παιχνίδι μεταξύ σεξ και θανάτου, η συντροφικότητα κι ο έρωτας, η πάλη με κάθε λογής εξουσίες αλλά και με φαντάσματα του παρελθόντος. Ο Νικολαΐδης κινηματογράφησε πολλές ταινίες σε άσπρο και μαύρο. Η τριλογία «Χρόνια της Χολέρας» ασχολείται με τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Αρχίζει με Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979), συνεχίζει με τη Γλυκιά Συμμορία (1983), και τελειώνει με το Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002).
Τον Νοέμβριο του 2005, μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας του ταινίας The Zero Years, μια ιστορία διαστροφής και σεξουαλικής κυριαρχίας, που δεν κατάφερε να επαναλάβει την επιτυχία του Singapore Sling (1990), ο Νικολαΐδης δήλωσε ότι θα σταματήσει να κάνει ταινίες προκειμένου να ασχοληθεί με τη μουσική.
Από το 1970 ζούσε με τη Μαρί Λουιζ Βαρθολομαίου με την οποία είχε δύο παιδιά. Πέθανε στις 5 Σεπτεμβρίου 2007, σε ηλικία 67 ετών, λόγω πνευμονικού οιδήματος στην Αθήνα. Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μια αναδρομική εκδήλωση προς τιμήν του το 2007 και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος απέτισε φόρο τιμής από τις 26 Μαΐου ως την 1η Ιουνίου 2011 προβάλλοντας τις οκτώ μεγάλου μήκους ταινίες του. Είναι ο μοναδικός Έλληνας σκηνοθέτης που κέρδισε πέντε φορές το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ή στα Κρατικά Βραβεία Κινηματογράφου στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Κληρονομιά
Το έργο του Νίκου Νικολαϊδη είχε σημαντική επιρροή στην επόμενη γενιά Ελλήνων κινηματογραφιστών, μερικοί από τα οποίους εμπνεύστηκαν από το στυλ των ταινιών του και τις ασυνήθιστες καλλιτεχνικές εικόνες που περιείχαν πολύπλοκες αλληγορίες και σύμβολα. Πρωταγωνιστές των ταινιών του είναι συνήθως απόβλητοι και διαφωνούντες ή οι κυνικοί και οι περιθωριοποιημένοι άνθρωποι της κοινωνίας με ψυχικές και σεξουαλικές διαταραχές. Το κύριο χαρακτηριστικό της σκηνοθετικής προσέγγισης του Νικολαϊδη ήταν η κυριαρχία της μορφής πάνω στο περιεχόμενο. Στην πατρίδα του, θεωρήθηκε ως πρωτοπόρος που αναζητούσε ασυνήθιστους τρόπους να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα του κινηματογράφου, καθώς και κάποιος που δημιούργησε μια μοναδική αισθητική που συνδυάζει την ομορφιά και την ασχήμια. Στο εξωτερικό, ο Νικολαΐδης κέρδισε τη φήμη του ως εκκεντρικός και αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης. Η ταινία του Ihor Podolchak Delirium (2013) συγκρίθηκε από τους κριτικούς της Ουκρανίας με τα έργα του Νικολαϊδη.
Ταινίες
- Lacrimae Rerum (μικρού μήκους) (1962)
- Άνευ Όρων (μικρού μήκους) (1964)
- Ευρυδίκη Β.Α. 2037 (1975)
- Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979)
- Γλυκιά Συμμορία (1983)
- Πρωινή Περίπολος (1987)
- Singapore Sling: Ο Άνθρωπος που Αγάπησε ένα Πτώμα (1990)
- Το Κορίτσι με τις Βαλίτσες (Τηλεταινία) (1993)
- Θα σε Δω στην Κόλαση, Αγάπη μου (1999)
- Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002)
- The Zero Years (2006)
Βιβλία
- Οι Τυμβωρύχοι (διηγήματα) (Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση, 1966, ISBN 9609515037)
- Ο Οργισμένος Βαλκάνιος (μυθιστόρημα) (Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος, 1977, ISBN 9600301956)
- Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα…: Σενάριο (Αθήνα: Εκδόσεις Γνώση, 1980)
- Γλυκιά Συμμορία: Σενάριο – (Αθήνα: Συντεχνία, 1984)
- Γουρούνια στον Άνεμο (μυθιστόρημα) (Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 1992, ISBN 960030985X)
- Ο χαμένος τα παίρνει όλα: Σενάριο (Αθήνα: Εκδόσεις Αιγόκερως, 2003, ISBN 9603221821)
Μεταθάνατον
- Μια στεκιά στο μάτι του Μοντεζούμα (μυθιστόρημα, 2008, post mortem)
Βραβεία
- Βραβείο σκηνοθεσίας, Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1975 (Ευρυδίκη Β.Α. 2037)
- Βραβείο σκηνοθεσίας, Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1979 (Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα)
- Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1983 (Γλυκιά Συμμορία)
- Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1987 (Πρωϊνή Περίπολος)
- Βραβείο καλύτερης ταινίας Φεστιβάλ Φαντασπόρτο 1989 (Πρωϊνή Περίπολος).
- Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1990 (Singapore Sling)
- Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2002 (Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα)
