- ΗΛΙΑΣ ΛΙΑΜΗΣ
Για να κατανοήσει κάνεις την σημασία των Νεομαρτύρων, πρέπει να έχει πλήρη συνείδηση της έννοιας και των διαστάσεων του μαρτυρίου γενικότερα μέσα στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση.
Ο «μάρτυρας» είναι καταρχάς εκείνος που καταθέτει ενώπιον του δικαστηρίου την αλήθεια που αντιλήφθηκε σχετικά με μία υπόθεση. Ο «μάρτυρας» στα πλαίσια της χριστιανικής Εκκλησίας έχει πολύ ευρύτερη διάσταση: Και εκείνος καταθέτει την αλήθεια, μία αλήθεια όμως ενός κόσμου που είναι συγχρόνως υπαρκτός αλλά και ερχόμενος, ένας κόσμος που αναμένουμε και του οποίου οι νόμοι έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με τους νόμους του κόσμου τούτου. Ο κόσμος των εσχάτων, αυτό που ονομάζουμε «επερχόμενη βασιλεία του Θεού», μπορεί να είναι αόρατη και ίσως ουτοπική για τους πολίτες του κόσμου τούτου, είναι όμως απολύτως υπαρκτή στις ζωές των αγίων της Εκκλησίας, τόσο υπαρκτή ώστε να αναλαμβάνουν το κόστος της σύγκρουσης με τον κόσμο τούτο και να υφίστανται το μαρτύριο του αίματος, στα χνάρια τον ματωμένων βημάτων του ίδιου του Χριστού.
Το μαρτύριο των Μαρτύρων της Εκκλησίας αποτελεί ουσιαστικά το θεμέλιο του νέου αυτού κόσμου και κάθε φορά που η Εκκλησία αξιώνεται Μάρτυρες, αναγεννιέται η ίδια και αναζωογονεί το όραμα της για μία καινούργια πραγματικότητα δικαιοσύνης, αλήθειες και θεώσεως της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Όπως λέει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, οι Νεομάρτυρες αποτελούν «ανακαινισμό όλης της Ορθοδόξου πίστεως…ενδυναμόνουσιν εν ταυτώ και αναθάλλουσι και ανακαινίζουσι την αδυνατισμένην, την μεμαρασμένην και την γηραλέαν πίστιν των τωρινών Χριστιανών»[1].
Κατά τον αείμνηστο πατέρα Ιωάννη Ρωμανίδη, «οι βίοι των Νεομαρτύρων είναι μία απόδειξη ότι η κατάσταση του φωτισμού, όπως υπάρχει στην αρχαία εκκλησία στα χρόνια των διωγμών, συνέχιζε να υπάρχει ως καρδιά της Ορθοδοξίας κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας»[2]. Και όπως δείχνουν τα πράγματα, η Εκκλησία συνεχίζει να πορεύεται, δίνοντας σε κάθε εποχή μαρτυρία αίματος. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Θεόδωρος Ξ. Γιάγκου, «η εμμονή των νέων αθλητών του Χριστού να υποστούν το μαρτύριο ηχεί παράδοξα, ιδιαίτερα σήμερα, στην εποχή της εκκοσμίκευσης. Η επικρατούσα αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας θεωρεί τη θανατική καταδίκη για λόγους πιστούς ως μία ακατανόητη και προπαντός καταδικαστέα πράξη. Όμως, βιώματα δύο διαφορετικών εποχών και κόσμων δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζουν όσον αφορά στην προσέγγιση του θέματος. Εξάλλου η πρόσφατη αποκεφαλισμοί Χριστιανών μπροστά σε κάμερες και άλλα παρόμοια εγκλήματα, ερειδόμενα δήθεν στο θέλημα του θεού, μας προσγειώνουν στην ίδια σκληρή πραγματικότητα, που βίωσαν παλαιότερα οι Χριστιανοί της Ανατολής. Θα έλεγα ότι οι φονικές πράξεις φονταμενταλιστών οπαδών του «προφήτη» επικαιροποίησαν το θέμα. Η χριστιανική Ανατολή στη συνάντησή της με το Ισλάμ βρέθηκε πολλές φορές αντιμέτωποι με την απειλή του θανάτου»[3].
Οι Νεομάρτυρες διασώζουν και τα δύο στοιχεία της ταυτότητας του Γένους
Υπάρχει όμως ανάγκη κατανοήσεως και μιας άλλης παραμέτρου προκειμένου να εκτιμηθεί πλήρως το φαινόμενο των Νεομαρτύρων. Η τουρκική κατάκτηση δεν αποτελούσε μόνον θανάσιμο κίνδυνο πολιτικής, στρατιωτικής και εθνικής εξαφάνισης του γένους μας. Αποτελούσε θανάσιμο κίνδυνο και για την πολιτιστική και πνευματική επιβίωση του. Η τουρκική κατάκτηση έφερε μαζί τον κίνδυνο της πλήρους αφομοίωσης και εξαφάνισης των ορθοδόξων χριστιανών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, δηλαδή των Ρωμηών, μέσα στο χωνευτήρι της απέραντης και πανίσχυρης οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τα έθνη δημιουργούνται και επιβιώνουν όσο λειτουργούν κοσμικοί, κυρίως όμως, πνευματικοί πυλώνες. Κοσμικοί πυλώνες είναι η στρατιωτική και πολιτική ισχύς. Πνευματικοί πυλώνες είναι οι πεποιθήσεις, τα κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά, ο αξιακός κώδικας και, βεβαίως, οι κοινές απόψεις για τον προορισμό του ανθρώπου. Εάν λείψουν οι κοσμικοί πυλώνες, η ελπίδα για αναγέννηση μένει ζωντανή. Εάν λείψουν οι πνευματικοί πυλώνες, και οι κοσμικοί να επανέλθουν, το οποιοδήποτε έθνος δεν έχει πλέον υπόσταση, δεν έχει ταυτότητα, δεν έχει ιδιοπροσωπεία. Δημιουργείται κάτι καινούργιο ή κάτι καταδικασμένο να αφομοιωθεί από έθνη με ισχυρότερη πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα.
Με τα δεδομένα αυτά, οι Νεομάρτυρες είναι συγχρόνως και Εθνομάρτυρες, καθώς η θυσία τους «έθρεψε» την Εκκλησία και συγχρόνως ενίσχυσε τις πνευματικές δυνάμεις του Γένους μας.
Οι νεομάρτυρες και ως εθνομάρτυρες
«Είναι σαφέστατο ότι στους Νεομάρτυρες, το βάρος της μαρτυρίας και της θυσίας πέφτει στην Πίστη, ως συνισταμένη όμως όλης της υπάρξεώς τους, επομένως και της εθνικής, ενώ στη συνείδηση των Εθνομαρτύρων βαρύνει η απελευθέρωση της πατρίδας, ένας στόχος ιδιαίτερα σεβαστός αλλά ενδοϊστορικός, γήινος, κατά τον λόγο του Πατροκοσμά»[4].
Συνείδηση του Γένους για τους Νεομάρτυρες ήταν ότι θυσίασαν τη ζωή τους, δια να φυλάξουν την ελευθερία και ευγένεια της πίστης, και μάλιστα σε στιγμές που οι Ρωμηοί βίωναν μία, τρόπον τινά, «εγκατάλειψη» εκ μέρους του Θεού, ένα εθνικό και πνευματικό «Ηλί, ηλί, λαμά σαβαχθανί». Η αντίστασή τους είναι κατ΄ εξοχήν πνευματική, απολύτως συνεπής με το παράδειγμα του Χριστού και το σύνολο της ορθόδοξης παράδοσης, όπου διαχρονικά ο Μάρτυρας οδεύει οικειοθελώς προς τον θάνατο, χωρίς να αφαιρεί τη ζωή ουδενός και προσφέροντας μόνον την δική του.
Οι Νεομάρτυρες αγαπούσαν την πατρίδα σε σημείο που ο υπέρ πίστεως αγώνας τους να είναι συγχρόνως και υπέρ πατρίδος. Θυσιαζόμενοι για την πίστη, μάχονταν και για την πατρίδα τους. Η πατρίδα γι΄ αυτούς «κλεινόταν» μέσα στην πίστη, σύμφωνα άλλωστε με την Ορθόδοξη Πατερική παράδοση, που έγινε ιστορική πραγματικότητα στα όρια της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης ή Ρωμανίας.
Για τον Νεομάρτυρα, η αληθινή πατρίδα είναι «εν ουρανοίς», υπερασπίζεται όμως μια «αντανάκλαση», μια ατελή προεικόνιση της ουράνιας πατρίδας που ποθεί, μια επίγεια πατρίδα που στηρίζεται στους νόμους και το όραμα της επουράνιας.
Παραπομπές:
[1] Νικοδήμου Αγιορείτου, Νέον Μαρτυρολόγιον, Αθήναι 31961.
[2] Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου, Εμπειρική Δογματική…κατά τις προφορικές παραδόσεις π. Ιωάννου Ρωμανίδη, τ. Α΄, Λειβαδιά 2010, 266.
[3] Θ. Γιάγκου, «Προοίμιον», στο Χαράλαμπου Στεργιούλη, Νεομάρτυρες. Από τη σκλαβιά στον ουρανό, εκδ. ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ, 22.
[4] Πρωτ. Γεωργίου Μεταλληνου, «Η εθνική σημασία των Νεομαρτύρων», στο Ορθόδοξη Εκκλησία και διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητας. Νεομάρτυρες, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, επαναστατικά κινήματα, Πρακτικά Γ΄ Συνεδρίου, Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, εκδ. ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ, 112.
Πηγή: www.pemptousia.gr
