- του Αλέξανδρου Ασωνίτη
«Από την Εταιρεία Συγγραφέων, η αντιπρόεδρος ΄Ελενα Χουζούρη αισθάνθηκε «την ανάγκη να μεταφέρει το μεγάλο ευχαριστώ των Ελλήνων και Ελληνίδων συγγραφέων» στη Μυρσίνη Ζορμπά. Αναβάθμισε, όπως είπε, τον ρόλο των συγγραφέων, αναβάθμισε στο ΕΚΕΒΙ τον ρόλο των εκδοτών, «μας έκανε να νιώσουμε σίγουροι για τον εαυτό μας, δημιούργησε τις βάσεις φιλαναγνωσίας. Η Μυρσίνη άλλαξε το τοπίο του ελληνικού βιβλιοχώρου και των Ελλήνων συγγραφέων, τα οποία ζούμε έστω κι έτσι όπως έγιναν μετά τη βίαιη διάλυση του ΕΚΕΒΙ» (Η Καθημερινή, 24-4-2023)
Αυτά είπε η αντιπρόεδρος της εταιρείας Ελλήνων συγγραφέων στον επικήδειο που εκφώνησε για τον θάνατο της τέως Υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά (τα θερμά συλλυπητήριά μου στους οικείους της), και όσο δυσάρεστο και άχαρο να είναι, θα πρέπει να λεχθούν κάποια πράγματα για όσα εκφωνήθηκαν, ώστε να μην δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις. Κατ’ αρχάς, από πού αρύεται η κ. Χ. το δικαίωμα να μιλάει εκ μέρους των Ελληνίδων και Ελλήνων συγγραφέων; Δεν είμαστε όλοι οι συγγραφείς μέλη της εταιρείας, άλλοι με απόφασή μας και άλλοι για άλλους λόγους, και δεν εξουσιοδοτήσαμε την κ. Χ. να μιλάει εξ ονόματός μας. Εκπροσωπεί μόνο την εταιρεία και κανονικά ο επικήδειος θα έπρεπε να έχει εγκριθεί πριν από όλα τα μέλη, αφού μεταφέρει ένα ευχαριστώ και μάλιστα «μεγάλο». Κοινοποιήθηκε και εγκρίθηκε η εκφώνησή του, αγαπητέ πρόεδρε Ιωσήφ Βεντούρα; Και ευχαριστούμε, οι Έλληνες συγγραφείς ανεξαιρέτως, την απελθούσα για τί ακριβώς; Τι μας προσέφερε, ώστε εκείνη μεν να το δικαιούται, εμείς δε να υποχρεούμεθα; Κι αυτό το οποίο μας προσέφερε, που αγνοώ ποιο είναι και που η εκφωνήσασα δεν προσδιόρισε (σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα), δεν μπορούσαμε να το διεκδικήσουμε οι συγγραφείς μόνοι μας και χρειαζόμασταν έναν «μεσολαβητή», τρόπο τινά, που θα μιλούσε και θα δρούσε για λογαριασμό μας; Η κ. Χ. (δημοσιογράφος της ΕΡΤ, ποιήτρια, και εσχάτως πεζογράφος) πιθανόν δεν το γνωρίζει, ή πιθανόν δεν το αισθάνεται, δεν μπορώ να ξέρω, αλλά οι συγγραφείς δεν έχουμε ανάγκη από κανενός είδους προστάτες και πάτρωνες και δεν δίνουμε διαπιστευτήρια ούτε λέμε ευχαριστώ, μικρά ή μεγάλα, παρά μόνο σε όποιον κρίνουμε εμείς και εμείς οι ίδιοι το εκφράζουμε, όχι κάποιοι άλλοι.
Γιατί η συγγραφή είναι, όπως διδάσκει η στάση των σπουδαιοτέρων μυθιστοριογράφων και ποιητών, η επιτομή της προσωπικής ανεξαρτησίας και ακεραιότητας. Ο συγγραφέας είναι μόνος του. Αυτός, οι σκέψεις του και η γραφή. Οτιδήποτε περιστέλλει αυτήν την ανεξαρτησία είναι ανεπιθύμητο και απορριπτέο: ένας συγγραφέας δεν έχει και δεν πρέπει να έχει σχέση με την εξουσία, το κράτος, τα κόμματα, γιατί οι σχέσεις αυτές επενεργούν ως βρόχος και οδηγούν σε εξάρτηση και σε αυτολογοκρισία, εν τέλει. Ενώ η δουλειά του είναι ακριβώς να μην λογοδοτεί σε κανέναν πάρα μόνο στον εαυτό του -ούτε καν στο κοινό του, εκτός αν ο ίδιος κρίνει ότι πρέπει. Δεν είμαστε κρατικοδίαιτοι και δεν θέλουμε να είμαστε, γι’ αυτό και, προ ετών, είχα αρνηθεί να υπογράψω αίτημα επιχορήγησής μας απ’ το κράτος για να γράφουμε «απερίσπαστοι». Κάθε συγγραφέας αναλαμβάνει τον κίνδυνο της βασικής επιλογής του και των συνεπειών της, και των βιοτικών μεταξύ άλλων. Αλλοιώς, δεν είναι συγγραφέας, κατά την γνώμη μου.
Η κ Χ, λοιπόν, αναφέρθηκε στην περίοδο 1994-1999, κατά την οποία η απελθούσα διορίσθηκε ως διευθύντρια του νεοσυσταθέντος ΕΚΕΒΙ από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ -η Μ.Ζ διετέλεσε επίσης επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του κ. Σημίτη επί 6 χρόνια 2009-2015, ενώ κατέλαβε ως επιλαχούσα την θέση κάποιου ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ, το διάστημα 2000-2004. Τα χρόνια που θήτευσε ως διευθύντρια, 1994-1999, θυμίζω ότι ζούσαν, μεταξύ άλλων, οι Ελύτης, Μανώλης Αναγνωστάκης, Γιώργος Χειμωνάς. Άρα συμπεριλαμβάνονται, εξ αντικειμένου, σ’ αυτούς τους συγγραφείς των οποίων «τον ρόλο αναβάθμισε» η Μ.Ζ. και τους οποίους έκανε «να νιώσουν σίγουροι για τον εαυτό τους» (!!). Παρέπαιαν, δηλαδή, και περίμεναν μίαν επιχειρηματία (η ΜΖ ήταν συνιδιοκτήτρια του, εκτός λειτουργίας από το 1992, σημαντικού εκδοτικού οίκου Οδυσσέας) να τους αναλάβει και να τους δώσει υπόσταση, αυτό συνάγεται ευθέως απ’ τα λόγια της κ. Χ. Το ίδιο ισχύει και για τους εκδότες που καθορίζουν την σύγχρονη εκδοτική παραγωγή, οι εκδόσεις Εστία, Καστανιώτης, Κέδρος, Λιβάνης, Πατάκης και όλοι, περίμεναν μια συνάδελφό τους-ανταγωνίστρια για να αναβαθμίσει κι αυτών τον ρόλο. Παραμένει ασαφές τι έπραξε για τους συγγραφείς και το βιβλίο η Μ.Ζ. από το 1999 έως το 2019, τι έπραξε ως υπουργός («άφησε παρακαταθήκη δέσμη νομοθετικού έργου για τον οργανισμό του βιβλίου», λέχθηκε αόριστα σε άλλον επικήδειο), ενώ ως υπουργός δεν επανίδρυσε το πολύκλαυστο ΕΚΕΒΙ που διαλύθηκε «βίαια», κατά την κ. Χ., δηλαδή με νομοθετική ρύθμιση, όπως και είχε συστηθεί, άλλωστε.
Λυπάμαι πάρα πολύ. Σε ό,τι αφορά τους συγγραφείς, νομιμοποιούμαι να μιλήσω ως συγγραφέας, πρόκειται για ύβρι και προσβολή που αντίστοιχη δεν θυμάμαι να έχει εκστομισθεί ποτέ. Χωρίς να θέλω να παραγνωρίσω το όποιο έργο του ΕΚΕΒΙ (ενός παράδοξου φορέα-παγκόσμιο φαινόμενο που εχρηματοδείτο εξ ολοκλήρου από το κράτος αλλά δεν είχε υποχρέωση δημοσιεύσεως ισολογισμού!), δεν μπορώ και να παραγνωρίσω ότι μέσω του ΕΚΕΒΙ έγινε μια προσπάθεια «υπαλληλοποίησεως», αν όχι υποδουλώσεως των συγγραφέων που θα είχαμε ένα υποχρεωτικό σημείο αναφοράς για όλες τις δράσεις μας, και για τα βιβλία μας συνεπώς, στο οποίο θα δίναμε εμμέσως και αμέσως λογαριασμό για όλα. Στην ουσία, δηλαδή, ήταν μια προσπάθεια ελέγχου των συγγραφέων ή τουλάχιστον αυτό εισέπραττα εγώ που, μετά τον πρώτο καιρό, σταμάτησα να μετέχω στις εκδηλώσεις του.
Ειδικά, μάλιστα, όταν το 2001 μας έστειλαν ένα ερωτηματολόγιο 80 ερωτήσεων προσωπικού χαρακτήρα από μια εταιρεία δημοσκοπήσεων, χωρίς να της έχουμε δώσει εμείς τα στοιχεία μας, χωρίς να έχουμε δώσει την συγκατάθεσή μας στο ΕΚΕΒΙ να τα δώσει σε τρίτους, χωρίς να ενημερωθούμε καν. Στις ρωτήσεις υπήρχαν αξιοπερίεργα, για να το πω κομψά, ερωτήματα όπως: «Είσθε ικανοποιημένοι από την παρουσία σας στο ελληνικό και διεθνή χώρο, Έχετε μεταφρασθεί, Θέλετε να μεταφρασθείτε σε περισσότερες γλώσσες, Τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας, Τι βιβλία διάβαζε ο πατέρας σας, Τι βιβλία είχε η βιβλιοθήκη του σπιτιού σας όταν είσασταν μαθητές» (!) κ.ά.
Παρακαλώ πολύ το διάδοχο σχήμα του ΕΚΕΒΙ στο Εθνικό Ίδρυμα Πολιτισμού να δημοσιεύσει το ερωτηματολόγιο αυτό που μάλιστα μου εστάλη δυο φορές, γιατί δεν απάντησα φυσικά στο πρώτο και μου το ξαναστείλανε και με πήρανε τηλέφωνο από την εταιρεία, δεν λέω το όνομα μήπως δεν θυμάμαι σωστά, να μου παραπονεθούν γιατί δεν το συμπληρώνω ούτε την δεύτερη φορά. Το τηλεφώνημα έγινε, πότε λέτε; Όταν εμβρόντητος και φοβισμένος ο κόσμος όλος μάθαινε για το χτύπημα στους δίδυμους πύργους! Τότε με πήραν τηλέφωνο, απόγευμα γύρω στις 5 μμ, εκ μέρους του ΕΚΕΒΙ, με διευθυντή τον κ. Χρήστο Λάζο. Στις 11-9-2001.
Συνεπώς, δεν δικαιούται η κ. Χ. να λέει ευχαριστώ εξ ονόματός μας. Θα λέγαμε ευχαριστώ στο ΕΚΕΒΙ και στην απελθούσα αν, για παράδειγμα, είχαν λύσει το μείζον θέμα, το ασφαλιστικό των συγγραφέων που είναι ανασφάλιστοι, θέμα που προσπάθησε να λύσει ο κ. Στέφανος Πατάκης, αλλά οι προτάσεις του δεν επικράτησαν. Δεν ξεχνάμε, επιπλέον, ότι σε επίσημη μελέτη του ο παράδοξος φορέας ΕΚΕΒΙ, το 2003, απεφάνθη ότι ο ετήσιος τζίρος για τα βιβλία στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερος απ’ αυτόν του τζόγου και των τυχερών παιχνιδιών (!!!!). Η πραγματικότητα: «Το 35% του ελληνικού πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο. Οι μέτριοι αναγνώστες, που διαβάζουν από ένα έως 4 βιβλία το χρόνο ανέρχονται σε 34%, ενώ μόνο το 31% του πληθυσμού διαβάζει πάνω από πέντε βιβλία ετησίως», 3-5-23, ΟΣΔΕΛ (οργανισμός συλλογικής διαχείρισης έργων του λόγου). Να διευκρινίσω επίσης ότι η θεσμική αρμοδιότητα για την ανάπτυξη βιβλιοθηκών σε σχολεία της επικράτειας κ.λπ. ανήκει και ανήκε στον υπουργείο Παιδείας και ουδέποτε περιήλθε στο ΕΚΕΒΙ.
Αυτά τα λίγα. Για την ακρίβεια των γεγονότων. Φιλτέρα η αλήθεια, πάντα. Τα συλλυπητήριά μου και πάλι στους οικείους της ΜΖ, ικανής και έξυπνης γυναίκας, με την οποία γνωριζόμασταν ακριβώς από την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ και μας συνέδεε αμοιβαία συμπάθεια. Περισσότερα, αν χρειασθεί. Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί δεν αντέδρασαν οι συγγραφείς» και γράφω μόνο εγώ, είναι γιατί οι συγγραφείς, κρίνοντας απ’ τις τελευταίες δεκαετίες, σπανίως και ελάχιστοι μιλάνε. Αγνοώ τους λόγους.
Τέλος, στους παρευρεθέντες στην τελετή δεν αναφέρεται κανένας συγγραφέας ούτε εκδότης. Δεν πήγαν, δεν τους γνώριζε ο συντάκτης του ΑΠΕ ή δεν τους ανέφερε και συμπεριλαμβάνονται στο «κ.ά.»; «Στο πλήθος συνεργατών, πολιτικών, εκπροσώπων φορέων, που συγκεντρώθηκαν να αποχαιρετήσουν τη Μυρσίνη Ζορμπά, βρέθηκαν οι Αριστείδης Μπαλτάς, Σία Αναγνωστόπουλου, Ολγα Γεροβασίλη, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Κώστας Λαλιώτης, Νίκος Σηφουνάκης, Νίκος Χριστοδουλάκης, Μαρία Βλαζάκη, Κώστας Στρατής, Δέσποινα Κουτσούμπα, Χάγκεν Φλάισερ, Πολυμέρης Βόγλης, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Γεράσιμος Μοσχονάς, Χάρης Παπαδόπουλος, Σπύρος Μπιμπίλας κ.ά.» Στο left.gr επίσης δεν αναφέρεται κανείς συγγραφέας ή εκδότης ούτε ως συντεχνία: «….αρχαιολόγοι, δημοσιογράφοι και πλήθος πολιτών».
ΥΓ: Προάγει το κοινωνικό, προσωπικό, πολιτιστικό ήθος ή υποδαυλίζει, εν τοις πράγμασιν, την βία και την αναίτια εχθρότητα η απόφαση της νυν υπουργού Πολιτισμού να μην εκπροσωπηθεί το ΥΠΠΟ και να μην σταλεί ούτε καν στεφάνι για την τ. υπουργό; Πρόκειται για αδιανόητη ενέργεια που θίγει σύμπαν το ελληνικό ήθος και πολιτισμό, τον σεβασμό προς τους νεκρούς, όπως αποτυπώνονται αδιάλειπτα δια μέσου των αιώνων; από πριν τον Όμηρο μέχρι σήμερα. Αν είχαν να της προσάψουν κάτι, έπρεπε να το κάνουν εγκαίρως και επισήμως. Οφείλουν να ζητήσουν συγγνώμη όχι μόνο από την οικογένεια της ΜΖ, με τα γενναία τελευταία της λόγια, αλλά και από εμάς, συγγραφείς και όλους τους δημιουργούς, ανεξαιρέτως, και τον ελληνικό λαό.
- Αναδημοσίευση από το https://ardin-rixi.gr/archives/author/asonitis
Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα Καθαρμοί, απ’ τις εκδόσεις Πατάκη. Διευθύνει την σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, στο Σύνταγμα.
