Εννέα ημέρες μετά τον φονικό σεισμό στην Τουρκία, φουντώνει η συζήτηση της επόμενης ημέρας, για τη διενέργεια ή μη των προεδρικών εκλογών στον προκαθορισμένο τους χρόνο. Κι ενώ δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα επιδιώξει διακομματική συναίνεση για ματαίωση της εκλογικής διαδικασίας, Ερντογάν, Κιλιτσντάρογλου και Ιμάμογλου δεν άλλαξαν ούτε ματιά στην πρώτη δημόσια συνάντησή τους μετά τον σεισμό.
Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει επίσημη ανακοίνωση του AKP για την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών στην Τουρκία, που έχουν προγραμματιστεί για τις 14 Μαΐου.
Επισήμως τα μέλη της τουρκικής κυβέρνησης και τα ηγετικά στελέχη του κυβερνώντος κόμματος (AKP) δεν επιβεβαιώνουν αλλά ούτε και διαψεύδουν τα διακινούμενα σενάρια για τη διεξαγωγή των εκλογών και για τον λόγο αυτό η τουρκική αντιπολίτευση εντείνει την κριτική της στο πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Μάλιστα, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, υπογραμμίζουν τη συνταγματική υποχρέωση να διεξαχθούν οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές το αργότερο στις 18 Ιουνίου.
Την ίδια ώρα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κυβερνόν κόμμα (AKP) έχει απωλέσει μεγάλο μέρος της δημοτικότητας και της εμπιστοσύνης που του έδειχνε μέχρι πρότινος ο τουρκικός λαός, ιδίως μετά τους ανεπαρκείς χειρισμούς και την αργοπορημένη αντίδραση σε αυτή την ανθρωπιστική καταστροφή – όπως παραδέχτηκε, άλλωστε, και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος – που ήρθαν να προστεθούν στα μεγάλα προβλήματα της εθνικής οικονομίας, εξαιτίας των ανορθόδοξων πολιτικών με τον θεόρατο πληθωρισμό και τις αλλεπάλληλες μειώσεις επιτοκίων.
«Οι εκλογές θα γίνουν στην ώρα τους»
Από την πλευρά του, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, όσον αφορά τα σενάρια για αναβολή των εκλογών, ξεκαθάρισε με ανάρτηση του στο Twitter ότι «ήσασταν πάντα ανίκανοι. Δεν έχουμε ούτε ένα χρόνο, ούτε καν μία ημέρα να σας δώσουμε. Δεν αντέχουμε άλλη ανικανότητα. Μην φοβάστε τις εκλογές. Ή μάλλον να φοβάστε, οι εκλογές θα γίνουν στην ώρα τους!».
«Κατάλληλος ο Νοέμβριος για εκλογές»
Παράλληλα. στέλεχος του AKP, ανέφερε στο πρακτορείο Reuters: «Φανταστείτε να πάμε στο Χατάι και σε άλλες πόλεις και να στήσουμε κάλπες; Είναι αυτό δυνατό; Η χώρα είναι σε κατάταση έκτακτης ανάγκης. Θα πρέπει να υπάρξει αναβολή. Ο Νοέμβριος φαίνεται πως είναι η καταλληλότερη περίοδος για τη διεξαγωγή των εκλογών. Χρειάζεται να δώσουμε στον λαό μας ένα εύλογο διάστημα για να γιατρέψει τις πληγές του και να χτίσει μία νέα ζωή».
Την ίδια ώρα, ο εκπρόσωπος Τύπου του κυβερνώντος κόμματος, Ομέρ Τσελίκ, σε σχετική ερώτηση από το πρακτορείο Anadolu, τόνισε «αυτή τη στιγμή παλεύουμε να σώσουμε ζωές από τα ερείπια. Παλεύουμε να επουλώσουμε πληγές. Θεωρούμε μεγάλο λαθος να μιλάμε για τις εκλογές. Έχουμε μόνο μία ατζέντα: πώς θα στηρίξουμε τους άστεγους πολίτες. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την καταστροφή. Δεν υπάρχει κουβέντα για εκλογές ή οτιδήποτε άλλο».
Σύμφωνα με την ΕΡΤ, τα σενάρια που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο τραπέζι είναι τέσσερα:
Πρώτο σενάριο: 14 Μαΐου
Ο Ερντογάν δεν θα αλλάξει την ημερομηνία που υποσχέθηκε και οι εκλογές θα διεξαχθούν στις 14 Μαΐου. Για να γίνουν εκλογές στις 14 Μαΐου, ο Ερντογάν πρέπει να αποφασίσει μέχρι τις 10 Μαρτίου.
Δεύτερο σενάριο: 18 Ιουνίου
Είναι η κανονική ημερομηνία που ορίζει το Σύνταγμα, καθώς τότε τυπικά συμπληρώνεται η θητεία του Ερντογάν και της παρούσας περιόδου της Εθνοσυνέλευσης. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει το ενδεχόμενο να ανοίξει και πάλι η συζήτηση εάν μπορεί αν θέσει υποψηφιότητα ο Ερντογάν διαδοχικά για τρίτη φορά. Ο ίδιος και το περιβάλλον του ισχυρίζονται ότι είναι δεύτερη υποψηφιότητα, μετά την υιοθέτηση του ισχύοντος Συντάγματος. Η αντιπολίτευση επιμένει ότι μετράει και η προηγούμενή του θητεία πριν από την αλλαγή του Συντάγματος, άρα πρόκειται για τρίτη θητεία, κάτι που απαγορεύει το Σύνταγμα, με εξαίρεση αν οι εκλογές είναι πρόωρες (έχουν δηλ. έκτακτο χαρακτήρα).
Τρίτο σενάριο: Καθυστέρηση των εκλογών με πρωτοβουλία της Εκλογικής Επιτροπής λόγω καταστροφής των υποδομών
Πάνω από 15 εκατομμύρια πολίτες, πάνω από το 17% του πληθυσμού της χώρας, επλήγησαν από τους σεισμούς, εκ των οποίων εκατομμύρια θα εκτοπιστούν ή ήδη άρχισαν να εκτοπίζονται. Οι υπηρεσίες Δημόσιας Διοίκησης και Δικαιοσύνης, που είναι απαραίτητες για την διεξαγωγή των εκλογών, αδυνατούν να λειτουργήσουν λόγω καταστροφής των υποδομών. Επίσης, αναφέρονται και προβλήματα με τους εκλογικούς καταλόγους που είτε καταστράφηκαν, είτε δεν μπορούν να ανανεωθούν. Η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή (YSK) ενδέχεται να επικαλεστεί πλήρη αδυναμία διεξαγωγής των εκλογών σε ορισμένες από τις δέκα επαρχίες, στις οποίες κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και μερική αδυναμία στις υπόλοιπες, ζητώντας χρόνο μέχρι τη στοιχειώδη αποκατάσταση των υποδομών.
Ο αρθρογράφος του HaberTürk, Φατίχ Αλαταϊλί, σημειώνει σήμερα: «Πρώτον, θα ληφθεί κανονικά η απόφαση για τις εκλογές. Στη συνέχεια, η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή θα δηλώσει ουσιαστικά ότι είναι αδυνατεί πλήρως να διεξάγει την εκλογική διαδικασία σε τέσσερις επαρχίες και μερικώς στις υπόλοιπες έξι και θα ζητήσει την αναβολή των εκλογών. Έτσι, οι εκλογές θα αναβληθούν για τουλάχιστον έξι μήνες, ενδεχομένως και ένα χρόνο».
Υπάρχουν εξάλλου δύο αποφάσεις της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής, από τη δεκαετία του ’60, που έκριναν ότι η δικαιοδοσία για αναβολή των εκλογών σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ανήκει στην ίδια, γεγονός που ενισχύει την επιχειρηματολογία υπέρ της αναβολής και απαλλάσσει μάλιστα την κυβέρνηση από την πολιτική ευθύνη λήψης της απόφασης, η οποία λαμβάνεται, σε αυτή την περίπτωση, με καθαρά τεχνοκρατικά κριτήρια.
Τέταρτο σενάριο: Εκλογές το 2024
Ένα άλλο ενδεχόμενο που συζητείται στους πολιτικούς κύκλους είναι η αναβολή των εκλογών κατά ένα χρόνο, να μετατεθούν δηλαδή στο 2024 και να συνδυαστούν με τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Τυπικά, το Σύνταγμα δεν δίνει μία τέτοια επιλογή. Ο μόνος λόγος που προβλέπεται για αναβολή των εκλογών κατά ένα χρόνο (άρθρο 78) είναι η κήρυξη κατάστασης πολέμου. Σε αυτή την περίπτωση ο Πρόεδρος μπορεί να αναβάλει για έναν χρόνο τις εκλογές, αν προηγουμένως η Εθνοσυνέλευση αποφανθεί ότι δεν είναι δυνατή η διεξαγωγή τους. Η ανταπόκριση της Ελλάδας προς αρωγή των σεισμοπλήκτων και το θετικό κλίμα που έχει δημιουργήσει το γεγονός αυτό στις σχέσεις των δύο χωρών απομακρύνει το ενδεχόμενο κήρυξης κατάστασης πολέμου.
Στο σημείο αυτό, εισέρχεται στις συζητήσεις ένα άλλο ενδεχόμενο, που μπορεί να είναι εκτός ορίων της συνταγματικής νομιμότητας, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει: Ο Ερντογάν μπορεί να επεκτείνει το καθεστώς έκτακτης ανάγκης σε όλη τη χώρα, λαμβάνοντας τη σχετική έγκριση της Εθνοσυνέλευσης. Η χώρα θα κυβερνάται με προεδρικά διατάγματα. Με προεδρικό διάταγμα ο Ερντογάν μπορεί να αναβάλει τις εκλογές για έναν χρόνο.
Λογικά, η Αντιπολίτευση θα προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, καθώς μία τέτοια απόφαση προσκρούει στο Σύνταγμα. Ωστόσο, το Συνταγματικό Δικαστήριο μπορεί να δηλώσει αναρμοδιότητα, εξαιτίας της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, στη διάρκεια της οποίας δεν μπορεί να κρίνει τα διατάγματα του Προέδρου.
Σε αυτή την περίπτωση αρχίζει ένα «μπαλάκι» ευθυνών μεταξύ Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής και Συνταγματικού Δικαστηρίου που «ροκανίζει» τον χρόνο και έτσι οι εκλογές de facto μετατίθενται για το 2024.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν μάλιστα πως ο ίδιος ο Ερντογάν «έκλεισε το μάτι» στην αναβολή των εκλογών για το 2024, όταν δήλωνε ότι σε ένα χρόνο θα έχουν ανοικοδομηθεί νέες κατοικίες για τους σεισμόπληκτούς. Μπορεί το σχέδιο αυτό να ακούγεται φιλόδοξο, αλλά αν σε ένα χρόνο άρχιζε η παράδοση έστω και λίγων κατοικιών, αυτό θα άλλαζε το αρνητικό κλίμα που υπάρχει σήμερα για τον Τούρκο πρόεδρο.
