- Των Γιώργου Γεωργακόπουλου και Νίκου Τσούλια*
Θέτουμε εξαρχής τη βασική μας πολιτική θεώρηση. Για να διαμορφωθεί μια προοδευτική εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να είναι καρπός της γενικότερης σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής, η οποία θα αντισταθεί στη νεοφιλελεύθερη πολιτική της κυριαρχίας της αγοράς και του «ελάχιστου κράτους» και θα αναδείξει το κοινωνικό κράτος και το κράτος δικαίου ως τα θεμελιακά διακυβεύματα διακυβέρνησης.
Μια τέτοια προσέγγιση προκύπτει και από την ιστορικό πεδίο αλλά και από τη σχετική βιβλιογραφία. Σημειώνουμε ενδεικτικά. «Η σοσιαλδημοκρατία επιδιώκει τη σύνθεση των αξιών της κοινωνικής δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Για τον Μπέρμαν, το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο, σε όλο το εύρος του και την ποικιλομορφία του, προσδιορίστηκε κατά κύριο λόγο από την προτεραιότητα που έδινε στην πολιτική μέσω του κοινωνικού κράτους, των αναδιανεμητικών πολιτικών και του ελέγχου των αγορών» (Ε. Γαζή κλπ, Η σοσιαλδημοκρατία στο προσκήνιο – ξανά;).
Η σοσιαλδημοκρατία διαχρονικά έχει διαμορφώσει σχέση ευθύνης και προσφοράς με τον χώρο της παιδείας. Διαμόρφωσε τη σύγχρονη δημοκρατική εκπαιδευτική πολιτική η οποία και επέδρασε καθοριστικά στη μορφωτική ανέλιξη του λαού μας αλλά και στην κοινωνική και οικονομική πρόοδο. Άλλαξε το συντηρητικό και αυταρχικό εκπαιδευτικό «παράδειγμα» σε απόλυτα προοδευτικό.
Σήμερα, το μορφωτικό και εκπαιδευτικό σκηνικό έχει αλλάξει. Οι προκλήσεις του αύριο και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα απαιτήσεων. Έχουν ήδη τεθεί τα κρίσιμα ερωτήματα. Πώς θα εκφράσει η θεσμική εκπαίδευση τις Κοινωνίες της Γνώσης και της Μάθησης; Πώς θα γίνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης; Πώς θα αντιμετωπιστούν οι νέες (αλλά και οι παλιότερες) μορφές ανισότητας, που επηρεάζουν την εκπαιδευτική εξέλιξη παιδιών και νέων; Πώς θα αναπτυχθεί ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης;
Φυσικά δεν έχουμε «μαγικές» λύσεις. Αλλά διερευνούμε και προσπαθούμε να συγκροτήσουμε ένα corpus θεωρήσεων και σκέψεων ως απαντητικούς πυρήνες αυτών των ερωτημάτων. Δεν αποδεχόμαστε τη νεοφιλελεύθερη και βαθιά νεοσυντηρητική εκδοχή όπου «η αγορά και ο ανταγωνισμός ρυθμίζουν τα πάντα» αλλά και δεν συμμεριζόμαστε τη απόλυτη άρνηση ως όχημα μιας επαναστατικής ιδεολογικής καθαρότητας που δεν φαίνεται να συνδέεται ουσιαστικά και δημιουργικά με τις ανάγκες του σήμερα.
Η δική μας πρόταση είναι μεταρρυθμιστικού περιεχομένου. «Είναι ένας επαναστάτης χωρίς επανάσταση». Βασίζεται στις δημιουργικές κοινωνικές και εκπαιδευτικές δυνάμεις, στις ωσμώσεις με τις αντίστοιχες πολιτικές άλλων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, στα όλα και πιο νέα ζητήματα που αναδεικνύουν το σχολείο και το πανεπιστήμιο, στις εμπειρίες που κατατίθενται από την UNESCO, από την EducationInternational, από διεθνή εκπαιδευτικά συνέδρια – στο βαθμό που μπορούμε να τα παρακολουθούμε.
Η Παιδεία συγκροτεί και διαμορφώνει τους όρους κάτω από τους οποίους θα σχηματοποιηθεί το αύριο καθώς καθορίζει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσπάθειας που θα κάνει η νέα γενιά στα πεδία της έρευνας και της καινοτομίας, της εργασίας και της κοινωνικής –πολιτικής δράσης. Η νέα μορφή της ανθρωπιστικής παιδείας δεν μπορεί παρά να εκφραστεί μέσα από ένα γενικότερο μορφωτικό ρεύμα, έναν Ψηφιακό Διαφωτισμό. Για την σοσιαλδημοκρατία «ο άνθρωπος είναι η απάντηση όποια και εάν είναι η ερώτηση».
Η πρόκληση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, οι πρωτόγνωρα νέες συνθήκες που διαμορφώνει η τεχνητή νοημοσύνη, η επαυξημένη πραγματικότητα και τα Big Data ως διαφαινόμενη συνθήκη διαμορφώνουν αναπόδραστη την ανάγκη η εκπαίδευση του σήμερα να ανταποκριθεί στις ανάγκες του αύριο. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις στον ψηφιακό κόσμο αλλά δεν έχουμε διαμορφώσει ολοκληρωμένη ατζέντα για τις αναγκαίες εκπαιδευτικές προσαρμογές. Και αυτό είναι διεθνές πρόβλημα – κάτι που επισημαίνεται στα σχετικά συνέδρια.
Η σχέση της εκπαίδευσης με τις ανισότητες έχει σύνθετες και αντιφατικές όψεις: α) η εκπαίδευση τις αναπαράγει, β) τις αμφισβητεί και γ) τις αμβλύνει και δ) ανοίγει ορίζοντες κοινωνικής κινητικότητας. Το μείγμα αυτών των όψεων καθορίζει και τον γενικότερο κοινωνικό ρόλο της εκπαίδευσης. Ο παιδαγωγικός λόγος με το ουμανιστικό αξιακό φορτίο του, το πολιτιστικό περιεχόμενο του σχολείου και η δυναμική των εκπαιδευτικών – παιδαγωγών μπορούν να βρουν πεδία εκδημοκρατισμού και μορφωτικής ανέλιξης.
Μπορούμε να βλέπουμε την εικόνα της εκπαίδευσης στην εικόνα του εκπαιδευτικού – είναι εικόνες συσχετιζόμενες. Η δραματική φτωχοποίηση του εκπαιδευτικού προσωπικού αποτυπώνει την απαξίωση του αξιακού φορτίου του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού και οφείλουμε ως Πολιτεία και Κοινωνία να διασφαλίσουμε τις συνθήκες άρσης της αδικίας.
Συμπέρασμά μας είναι ότι μια δημοκρατική εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να συναρθρώνεται με ενιαία αντίληψη και στο γενικό, πολιτικό και κοινωνικό, πεδίο και στο σχολικό περιεχόμενο και στον κρίσιμο ρόλο των εκπαιδευτικών!
*Μέλος και Γραμματέας, αντίστοιχα, του Τομέα Παιδείας του ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Κινήματος Αλλαγής.
