Ο Στέφαν Τσβάιχ (Stefan Zweig, Βιέννη, 24 Ιανουαρίου 1881 – Πετρόπολις Βραζιλίας, 22 Φεβρουαρίου 1942) ήταν Αυστριακός συγγραφέας, δημοσιογράφος και βιογράφος. Στον κολοφώνα της λογοτεχνικής του καριέρας στις δεκαετίες 1920 και 1930, ήταν ένας από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς στον κόσμο.
Ήταν γιος του Μόριτς Τσβάιχ, πλούσιου Εβραίου υφασματοβιομηχάνου και της Ίντα Μπρετάουερ (Ida Brettauer) (1854–1938), κόρης ιουδαϊκής οικογένειας τραπεζιτών. σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, όπου το 1904 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα με διατριβή στη φιλοσοφία του Ιππολύτου Ταΐν. Η εβραϊκή θρησκεία ελάχιστα επηρέασε την οικογενειακή ζωή και τη μόρφωσή του. «Η μητέρα και ο πατέρας μου ήταν εβραϊκής καταγωγής μόνο στα χαρτιά» δήλωσε αργότερα σε μια συνέντευξη. Ωστόσο, ο ίδιος δεν αποκήρυξε την εβραϊκή πίστη του και έγραψε επανειλημμένως άρθρα σχετικά με την εβραϊκή ζωή.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στο γερμανικό Υπουργείο Άμυνας. Παρόλα αυτά, παρέμεινε ειρηνιστής σε όλη του τη ζωή, τασσόμενος υπέρ της ενοποίησης της Ευρώπης. Το 1934, μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, κατέφυγε στην Αυστρία και κατόπιν στην Αγγλία. Στη συνέχεια έζησε στην Αγγλία (στο Λονδίνο και από το 1939 στο Μπαθ), και στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1940. Το 1941 πήγε στη Βραζιλία, στην ορεινή πόλη Πετρόπολις, 68 χλμ βόρεια του Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου στις 23 Φεβρουαρίου 1942 ο ίδιος και η δεύτερη σύζυγός του, Lotte, αυτοκτόνησαν απελπισμένοι για το μέλλον της Ευρώπης και του πολιτισμού της.
Έργογραφία στην ελληνική
Αντίτυπο της νουβέλας «Αμόκ», όπως διασώθηκε από την πυρά των Ναζιστών της Γερμανίας το 1933
Ο Τσβάιχ είναι και στην Ελλάδα όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, ο πιο πολυμεταφρασμένος ξενόγλωσσος συγγραφέας και μάλιστα ο πιο πολυμεταφρασμένος γερμανός συγγραφέας με παραπάνω από 160 πρώτες εκδόσεις των έργων του.
Η πρώτη εμφάνιση και βέβαια μετάφραση του συγγραφέα στα ελληνικά γράμματα, γίνεται το 1922 όταν ο Λέων Κουκούλας μεταφράζει για το φιλολογικό περιοδικό «Μούσα», το ποίημα Bruges. Απο κει και πέρα κείμενα του φιλοξενούνται συχνά σε όλα τα φιλολογικά περιοδικά της χώρας, με ιδιαίτερη συχνότητα στο περιοδικό «Νέα Εστία». Από την δεκαετία του 1940 και ιδιαιτέρως του 1950 που οι εκδοτικοί οίκοι κυκλοφορούν τα βιβλία του, η παρουσία του στα περιοδικά συρρικνώνεται. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει 28 νουβέλες του σε δεκάδες επανεκδόσεις, ενώ το πιο γνωστό έργο του, το αυτοβιογραφικό Ο κόσμος του χτες έχει γνωρίσει 6 εκδόσεις και 5 μεταφράσεις. Επίσης έχουν κυκλοφορήσει 30 εκδόσεις των βιογραφικών βιβλίων του. Όσον αφορά τους μεταφραστές, ο Κωστής Μεραναίος έχει μεταφράσει τα περισσότερα (25) έργα του αλλά κατά καιρούς και διάσημοι Έλληνες λογοτέχνες όπως ο Παντελής Πρεβελάκης, Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Γιάννης Μπεράτης και άλλοι (όπως ο ιστορικός Σπύρος Λιναρδάτος) έχουν μεταφράσει κείμενά του.
Γιατί, όπως είχε πει ο Τόμας Μαν: «…Η λογοτεχνική του δόξα έφτανε ως την τελευταία γωνιά της Γης – ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο σε σχέση με την περιορισμένη δημοτικότητα που απολαμβάνει κατά τα άλλα η γερμανική λογοτεχνία συγκριτικά με την αγγλική και τη γαλλική. Ίσως από την εποχή του Έρασμου […] να μην υπήρξε κανένας συγγραφέας τόσο διάσημος όσο ο Στέφαν Τσβάιχ».
- Μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα
Το εξώφυλλο του βιβλίου «Σκακιστική νουβέλα», έκδοση του 1941
«Αμόκ», α’ έκδοση 1922
Η πρώτη σελίδα του χειρογράφου της «Μαρίας Αντουανέτας»
- 1916: Die Legende der dritten Taube (Το παραμύθι του τρίτου περιστεριού), διήγημα
- μτφ. Δημήτρης Δημοκίδης στην συλλογή διηγημάτων Τρεις θρύλοι και ένα παραμύθι (Ροές, 2003)
- 1917: Die Frau und die Landschaft (Η γυναίκα και το τοπίο), νουβέλα
- μτφ. Βασίλης Πατέρας (Ροές 2013)
- 1922: Die Mondscheingasse (Στο φως του φεγγαριού), διήγημα
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου, στο Αμόκ και άλλες νουβέλες. (Άγρα, 2014).
- 1922: Brief einer Unbekannten (Το γράμμα μιας άγνωστης), νουβέλα
- μτφ. Αλέξης Καρρέρ (Σύγχρονη Εποχή, 1990, με πρόλογο του Ρομέν Ρολάν)
- Τατιάνα Λιάνη ( Ροές, 2003)
- 1922: Amok (Αμόκ), νουβέλα
- μτφ. “Ευπαλίνος” (έκδ. περιοδικού Μπουκέτο, 1934) [ως «Αμόκ, ή Ο τρελλός της Μαλαισίας»]
- μτφ. Αλέξης Καρρέρ (Γκοβόστης, 1951)
- μτφ. Α. Γιαννόπουλος (Μορφωτική Εταιρεία, 1954) [ως «Αμόκ, ή Ο τρελλός της Μαλαισίας»]
- μτφ. Κωστής Λ. Μεραναίος (Δαρεμά, Ιανουάριος 1955)
- μτφ. Γιώργος Τσουκαλάς (Άγκυρα, 1969)
- μτφ. Κωστής Μεραναίος (Αστέρι, 1980)
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου (Άγρα, 2014)
- μτφ. Μαρία Κωνσταντούρου (Εμπειρία Εκδοτική, 2017)
- 1922: Phantastische Nacht (Φανταστική νύχτα), νουβέλα
- μτφ. Δημήτρης Δημοκίδης (Ροές, 2004)
- 1925: Angst (Φόβος), νουβέλα
- μτφ. Σπ Λεβαντής (Γκοβόστης, 1954)
- μτφ. Σπύρος Λιναρδάτος (Γκοβόστης, 1955)
- μτφ. Γεώργιος Ραφτόπουλος (Ιωλκός, χχ.)
- μτφ. Κωνσταντίνος Κρίτσης (Ροές, 2002)
- 1925: Die unsichtbare Sammlung (Η αόρατη συλλογή), νουβέλα
- μτφ. Μαρία Τόπαλη· περιλαμβάνεται στο Ο παλαιοβιβλιοπώλης Μέντελ και η αόρατη συλλογή (Άγρα, 2010)
- 1927: Verwirrung der Gefühle (Σύγχυση αισθημάτων), νουβέλα
- μτφ. Αλέξης Καρρέρ (Γκοβόστης, 1950)
- μτφ. Τατιάνα Λιάνη (Ροές, 2003)
- 1927: 24 Stunden Ans dem Leben einer Frau (Εικοσιτέσσερις ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας), νουβέλα
- μτφ. Νικόλαος Παπαρρόδος (Δέλτα, 1961)
- μτφ. Γιώργος Τσουκαλάς (Άγκυρα, 1969)
- μτφ. Γιώργος Σημηριώτης και Νίκος Σημηριώτης, με επίλογο του Ρομαίν Ρολλάν (ως «Το εικοσιτετράωρο μιας γυναίκας», Εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 1989)
- μτφ. Τατιάνα Λιάνη (Ροές, 2004)
- 1927: Untergang eines Herzens, νουβέλα
- μτφ. Πολύβιος Βοβολίνης, ως Καταστροφή μιας καρδιάς, στον τόμο Νουβέλλες. (Αργώ, χχ.).
- μτφ. Μ. Λίλης (Η καταστροφή μιας καρδιάς, Ο Κεραμεύς, 1947)
- μτφ. Τατιάνα Λιάνη (Συντριβή μιας καρδιάς· Ροές, 2003).
- 1928: Rahel rechtet mit Gott
- μτφ. Γεώργιος Ραφτόπουλος (Ραχήλ, Ιωλκός, χχ.).
- 1929: Die Reise in die Vergangenheit (Ταξίδι στο παρελθόν), νουβέλα που ξαναεκδόθηκε το 1976 με προσθήκες, με τίτλο Widerstand der Wirklichkeit
- μτφ. της πρώτης μορφής: Γιώτα Λαδουδάκου (Μεταίχμιο, 2014)
- μτφ. της δεύτερης: Δημήτρης Δημοκίδης (Ροές, 2014)
- 1929: Buchmendel, νουβέλα
- μτφ. (;) (ως Μάντελ ο δαιμόνιος, εκδ. “Ο Κεραμεύς”, χχ.)
- μτφ. Μαρία Τοπάλη, στο Ο παλαιοβιβλιοπώλης Μέντελ και η αόρατη συλλογή (Άγρα, 2010)
- 1935: Leporella (Λεπορέλλα), διήγημα
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου, στο Αμόκ και άλλες νουβέλες
- 1936: Der Flüchtling. Episode an Genfer See (Ο φυγάς. Επεισόδιο στη λίμνη της Γενεύης), διήγημα
- μτφ. Πολύβιος Βοβολίνης (στον τόμο Νουβέλλες)
- μτφ. (;) (Ο Κεραμεύς, χχ.)
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου, στο Αμόκ και άλλες νουβέλες
- 1937: Der begrabene Leuchter (Το θαμμένο κηροπήγιο), νουβέλα
- μτφ. Κ.Λ. Μεραναίος (ως «Μενοράχ», Αστέρι, 1980)
- 1939: Ungeduld des Herzens (Ανυπόμονη καρδιά), μυθιστόρημα
- μτφ. Μιμίκα Κρανάκη (Εκδόσεις των Φίλων, 1945· επανεκδόσεις: Εκδόσεις ΚΜ [Εκδοτικός Οργανισμός Σ. Κωνσταντινόπουλος – Σ. Μαγκανιάς], 1953· Δ. Δαρεμάς, χχ. και Άγρα, 2012, με τίτλο Επικίνδυνος οίκτος)
- 1939: Rausch der verwandlung (Η μέθη της μεταμόρφωσης), μυθιστόρημα (πρωτοκυκλοφόρησε στη Γερμανία το 1982)
- μτφ. Γιάννης Καλλιφατίδης (Πατάκης, 2013)
- 1941: Schachnovelle (Σκακιστική νουβέλα), νουβέλα που πρωτοκυκλοφόρησε μεταθανάτια (1942)
- μτφ. Πολύβιος Βοβολίνης (στον τόμο Νουβέλλες)
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου (Άγρα, 1991)
- μτφ. Άντζι Σαλταμπάση (Μίνωας, 2016)
- 1941: Clarissa (Κλαρίσα), νουβέλα που ο συγγραφέας άφησε μισοτελειωμένη και πρωτοκυκλοφόρησε το 1990
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου (Αλεξάνδρεια, 1992)
- Βιογραφίες, δοκίμια, μελέτες, αλληλογραφία
- 1920: Drei Meister: Balzac – Dickens – Dostojewski (Τρεις δάσκαλοι: Μπαλζάκ – Ντίκενς – Ντοστογιέφσκυ)
- μτφ.Γιάννης Μπεράτης, το τμήμα περί Ντοστογιέφσκυ (Γκοβόστης, 1980)
- 1921: Romain Rolland (Ρομαίν Ρολλάν), 1921
- 1925: Der Kampf mit dem Dämon: Hölderlin – Kleist – Nietzsche – (Ο αγώνας με τον δαίμονα. Χαίλντερλιν – Κλάιστ – Νίτσε)
- μτφ. Γ. Γιαννακόπουλος (ολόκλξηρο· Εκδόσεις ΚΜ [Εκδοτικός Οργανισμός “Κωνσταντινόπουλος – Μαγκανιάς”], 1954)[20]
- μτφ. Αλέξης Καρρέρ, το τμήμα περί Χάινριχ Κλάιστ (Γκοβόστης, χχ.)
- μτφ. (;), το τμήμα περί Νίτσε (Γκοβόστης, 1990)
- 1927: Sternstunden der Menschheit (Οι μεγάλες ώρες της ανθρωπότητας)
- μτφ. (;) (Πέλλα, χχ.)
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου ως Οι μεγάλες στιγμές της ανθρωπότητας (Πατάκης, 2013)
- 1928: Drei Dichter ihres Lebens: Casanova – Stendhal – Tolstoi (Τρεις ποιητές της ζωής τους: Καζανόβα, Σταντάλ, Τολστόι)
- μτφ. Κωστής Μεραναίος, το τμήμα περί Τολστόι (Γκοβόστης, χχ.)
- 1929: Joseph Fouché. Bildnis eines politischen Menschen (Ιωσήφ Φουσέ. Εικών πολιτικού ανδρός)
- μτφ. Μ.Β. Σακελλαρίου (Οι Φίλοι του Βιβλίου, 1945)
- μτφ. (;) (εκδ. Πέτρος Ράνος, 1980)
- 1932: Marie Antoinette. Bildnis eines mittleren Charakters (Μαρία Αντουανέτα. Εικόνα ενός μέσου χαρακτήρα)
- μτφ. Γιάννης Κουχτσόγλου (Εκδόσεις ΚΜ [Εκδοτικός Οργανισμός “Κωνσταντινόπουλος – Μαγκανιάς”], 1953, ως Μαρία-Αντουανέτα· εκδ. Δ. ΔΑΡΕΜΑΣ, χχ.)
- μτφ. Διονυσία Μπιτζιλέκη (Γκοβόστης, χχ.)
- μτφ. Α. Ιορδάνου (Πάπυρος, 1996)
- 1934: Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam (Θρίαμβος και τραγωδία του Έρασμου από το Ρόττερνταμ)
- μτφ. Γιάννης Μπεράτης (Γκοβόστης, 1980)
- 1935: Maria Stuart (Μαρία Στούαρτ)
- μτφ. Φούλα Χατζιδάκη (Πάπυρος, 1971)
- μτφ. Νότης Παναγιώτου (Γκοβόστης, χχ.)
- 1936: Castellio gegen Calvin (Καστελλιόν εναντίον Καλβίνου)
- μτφ. Αλέξης Καρρέρ (Γκοβόστης, 1950)
- 1938: Magellan Der Mann und seine Tat (Μαγγελάνος. Ο άνθρωπος και το έργο του)
- μτφ. Γιάννης Λάμψας, (Μπεργαδής, 1953, με εικονογράφηση του Γιώργου Βαρλάμου· Πάπυρος, 1971)
- μτφ. Πολύβιος Βοβολίνης (εκδ. “Θεόδωρου Ζουμπουλάκη”, χχ.)
- μτφ. Λ Καστανάκης (Γκοβόστης, 1952)
-
- εκδόσεις μετά θάνατον
-
- 1942: Montaigne (Μονταίνιος)
- μτφ. Μαρία Αγγελίδου (Άγρα, 2015)
- 1942: Die Welt von Gestern (Ο κόσμος του χτες)
- μτφ. Σ.Π. (;) (Διεθνείς Εκδόσεις Δελήχρυσο, χχ., ως Ο χθεσινός κόσμος)
- μτφ. Τατιάνα Λιάνη και Καλανταρίδου Αλεξία (Printa, 2006)
- 1943: Das Geheimnis des künstlerischen Schaffens (Το μυστήριο της καλλιτεχνικής δημιουργίας), δοκίμιο
- μτφ. Αλέξανδρος Καρατζάς (Ροές, 2002)
- 1944: Amerigo Die Geschichte eines historischen Irrtums (Αμέριγκο αναδρομή σε ένα ιστορικό λάθος)
- μτφ. Βασίλης Πατέρας (Καστανιώτης, 1998)
- 1946: Balzac Roman seines Lebens (Μπαλζάκ), βιογραφία
- μτφ. Γιάννης Μπεράτης (Γκοβόστης, 1950)
- 1989: Briefwechsel mit Sigmund Freud (1908-1939) (Αλληλογραφία με τον Ζίγκμουντ Φρόυντ, 1908-1939)
- μτφ. Ελευθέριος Καρτάκης (Printa, 2003)
- 2013: Einigung Europas (Έκκληση προς τους Ευρωπαίους), δύο δοκίμια
- μτφ. Σώτη Τριανταφύλλου (Μελάνι, 2017)
Βιβλιογραφία για τον Στέφαν Τσβάιχ
- Elizabeth Allday: Stefan Zweig: A Critical Biography, J. Philip O’Hara, Inc., Σικάγο 1972
- Darién J. Davis, Oliver Marshall (επιμ.): Stefan and Lotte Zweig’s South American Letters: New York, Argentina and Brazil, 1940–42, Continuum, Νέα Υόρκη 2010
- Alberto Dines: Morte no Paraíso, a Tragédia de Stefan Zweig, Editora Nova Fronteira 1981, (rev. ed.) Editora Rocco 2004
- Alberto Dines: Tod im Paradies. Die Tragödie des Stefan Zweig, Edition Büchergilde, 2006
- Randolph J. Klawiter: Stefan Zweig. An International Bibliography, Ariadne Press, Riverside, 1991
- Martin Mauthner: German Writers in French Exile, 1933–1940, Vallentine Mitchell, Λονδίνο 2007
- Donald A. Prater: European of Yesterday: A Biography of Stefan Zweig, Holes and Meier Publ., (αναθεωρημένη έκδ.) 2003
- George Prochnik: The Impossible Exile: Stefan Zweig at the End of the World, Random House, 2014
- Marion Sonnenfeld (επιμ.): The World of Yesterday’s Humanist Today. Proceedings of the Stafan Zweig Symposium, texts by A. Dines, R.J. Klawiter, L. Spitzer and H. Zohn, State University of New York Press, Νέα Υόρκη 1983
- Volker Weidermann: Οστάνδη 1936: Στέφαν Τσβάιχ και Γιόζεφ Ροτ, (μετάφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. «Άγρα», Αθήνα 2016, ISBN 978-960-505-260-7)
- Friderike Zweig: Stefan Zweig, Thomas Y. Crowell Co., 1946 (μία βιογραφία από την πρώτη του σύζυγο)
