Θυρανοίξια του Αγίου Δημητρίου στον οικισμό Πυρί-Γεωργουλέικα Εφύρας του Δήμου Ήλιδας

α Θυρανοίξια έγιναν Χοροστατούντος του Επισκόπου Ωλένης κ.κ.  Αθανασίου Μπαχού

by Times Newsroom
Χθες 25 Αυγούστου 2022, έγινε Θυρανοίξια του ιερού ναού τού Αγίου Δημητρίου που βρίσκεται στον οικισμό Πυρί – Γεωργουλεϊκα Εφύρας. Τα Θυρανοίξια έγιναν Χοροστατούντος του Επισκόπου Ωλένης κ.κ.  Αθανασίου Μπαχού. Μεταξύ άλλων παρευρέθησαν ο πρώην Δήμαρχος Ήλιδας κ. Χρήστος Χριστοδουλόπουλος, ο πρώην Δήμαρχος Πηνείας και νυν Αντιδήμαρχος Ήλιδας κ. Βασίλης Παπαδόπουλος, ο δημοτικός σύμβουλος Ήλιδας κ. Κώστας Αναγνωστόπουλος, ο πρώην δημοτικός σύμβουλος κ. Παναγιώτης Τσαγκαρούλιας και πλήθος πιστών, κυρίως από την Εφύρα και τα όμορα χωριά, που παρακολούθησαν την θυρανοίξια του νέου ιερού ναού.
Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΥΡΙ ή ΠΙΡΙ
    • Επιμέλεια – συλλογή: Ηλίας Τουτούνης

Πυρί, οικισμός της Πηνείας, βρίσκεται κοντά στην Εφύρα και στην αριστερή όχθη του Πηνειακού Λάδωνα, σε υψόμετρο 132 μ. Πρωτοεμφανίζεται στην απογραφή του Grimani/1700: Piri, με 14 οικογένειες και 47 κατοίκους. Μνεία έχουμε και στον Πουκεβίλ το 1815. Απαντάται στον κατάλογο Pacifico/1704: Piri. Στην απογραφή Καποδίστρια/1829 αναφέρει με 11 οικογένειες. Τέλος η Expedition/1829 απαντά Pyri, με 11 οικογένειες, όσες και στην απογραφή Καποδίστρια.

Στον κατάλογο ονομάτων των κατοίκων του χωριού Οξυβουνίου σύμφωνα με το Οθωμανικό κατάστιχο 1/14622, έτους 1461 – 1463, στα ονόματα των κατοίκων του χωριού Οξυβουνίου καταγράφονται τα ονόματα των αρχηγών των οικογενειών από τους κατοίκους του χωριού. Μεταξύ αυτών εντοπίζουμε και το Μihal Piri (Μιχάλης Πιρής). Αυτό μας παραπέμπει ότι, ίσως ο πρώτος οικιστής του οικισμού να προέρχεται από το Οξύβουνι, που ήταν Βυζαντινός οικισμός, μεταξύ των οικισμών Κακοτάρι και Τσίπιανα, του πρώην δήμου Λασιώνος στην Ηλεία.

Κατά την γενομένην το 1824 δημοπρασία προς εκποίηση των Εθνικών Φθαρτών κτημάτων της Επαρχίας Γαστούνης, ο Γεώργιος Σισίνης προσέφερε χίλια (1.000) γρόσια ως τελευταία τιμή για τον χαλασμένο μύλο στο Πυρί. Επίσης τον χαλασμένο μύλο του Ισουφακιά εφέντη και Αρίφαγα στο 2.000 γρόσια. Κατά την επέλαση των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ πασά, στην Πηνεία υπό τον Χουσεΐν μπέη, φαίνεται να συνήφθηκε μάχη στο , την Πέμπτη στις 26 Νοεμβρίου 1825.
Κάτοικοι: το 1825 είχε 19 κατοίκους, το 1851 – 29, το 1920 – 36, το 1928 – 43, το 1951 – 66, το 1961 – 72, το 1971 – 44, το 1981 – 26, το 1991 – 32, και το 2001 – 21.

Εκστρατεία Λαλαίων τουρκαλβανών προς Ωλονό, στις 15 Μαΐου 1821

Με την χαρά της νίκης και με ηθικό ακμαιότατο, κινήθηκαν προς συνάντηση του Γεωργίου Γιαννιά, που ήταν ο υπ’ αριθμό ένα επικίνδυνος εχθρός τους, σ’ όλη την Βόρεια Ηλεία. Την άλλη ημέρα τα μεσάνυκτα, ξεκίνησαν αμέσως από του Λάλα. Και υπό την αρχηγία του Ραΐτ αγά, Κόκα Αγά και με τους Χασάν Φιδά, Ισμαήλ αγά, Ντερβίς Αράπη, Αβδούλ αγά και του περιβόητου λήσταρχου Χάντζου, πέρασαν από το Γούμερο και προχώρησαν προς το χωριό Μουζάκι. Εκεί χωρίστηκαν σε τέσσερις κολώνες (δηλαδή τάγματα). Το τρίτο με αρχηγό τον Ραΐτ Αγά, προχώρησε προς το χωριό Κουτσοχέρα, και Κούλουγλι.

Εκεί σκοτώθηκαν οι Κουλουγλαίοι, ο Βέλιος, ο Βγενής Γκιτζάκης, ο Αντρίκος Σούφης, ο Ντίνος Σώκος, ο Νιόνιος Μπάλιος, ο Παρασκευάς Μπαχάκος και ο Γληγόρης Μουρβέλης. Μετά από αυτή την επιτυχία τους προχώρησαν στου Δελή – Μπαλί και Πυρί. Εκεί στο Πυρί στο σπίτι του Γιαννάκη Γεωργακόπουλου, βρήκαν ένα μπάρμπα του παραπληγικό, που ήταν αδύνατον να μετακινηθεί, τον τράβηξαν έξω από το σπίτι, του έκοψαν τ’ αυτιά, τα πήραν και στην συνέχεια, ενώ σφάδαζε από τους πόνους, τον έδεσαν στο πορτόξυλο και πυρπόλησαν το σπίτι.

Αψιμαχία στο χωριό Πιρί Πηνείας 6 Δεκεμβρίου 1825

Περιφερόμενοι στην Πηνεία οι Τουρκοαιγύπτιοι πολεμούσαν όπου εύρισκαν αντίσταση, λεηλατούσαν, πυρπολούσαν και συλλάμβαναν αιχμαλώτους. Από ένα έγγραφο πιστοποιητικό που έδωσε η Κυβέρνηση το 1844, προς τον αξιωματικό Θαλή Θεοδωρίδη, αναφέρεται η συμμετοχή του στην μάχη που δόθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1825 στο χωριό Πυρί Πηνείας. Το σώμα των Τουρκοαιγυπτίων πέρασε από όλα τα χωριά και την Πέμπτη στις 26 Νοεμβρίου 1825, συγκρούστηκε με τις Πηνειώτικες και Καπελήσιες επαναστατικές δυνάμεις στον οικισμό Πυρί που βρίσκεται μεταξύ του οικισμού Εφύρα (πρώην Ντελή- Μπαλή) και του Λαγανέϊκου ποταμιού. Επειδή μια ομάδα άμαχου πληθυσμού κατευθύνονταν προς τις Πόρτες για ασφάλεια και έπρεπε να περάσουν τον Πηνειό, οι ένοπλοι άνδρες οχυρώθηκαν, μέσα στα σπίτια του οικισμού Πιρί, για να καθυστερήσουν τους Αιγυπτίους μέχρι να απομακρυνθούν με ασφάλεια οι άμαχοι. Εκεί έδωσαν μια φονική μάχη, χωρίς να γνωρίζουμε το αριθμό των εμπλεκομένων ανδρών και τα θύματα της μάχης. Υποχωρώντας οι υπερασπιστές του Πιρί ταμπουρώθηκαν στην γέφυρα του Πηνειού πάλι με σκοπό να καθυστερήσουν τους Αιγύπτιους, όπου και εκεί δόθηκε μια μικρή μάχη. Οι Έλληνες μ’ αυτές τις αψιμαχίες κατάφεραν να δώσουν χρόνο στον άμαχο πληθυσμό όπου έφθασε ασφαλής στο χωριό Πόρτες.

Ο Παρασκευάς Κρασάκης, μόλις ειδοποιήθηκε ότι τα Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα κατευθύνονται προς το Πιρί, έτρεξε με τους άνδρες του και ενσωματώθηκε με τις εκεί Ελληνικές δυνάμεις να βοηθήσουν τον άμαχο πληθυσμό να απομακρυνθεί, καθώς περνούσε το ποτάμι και κατευθυνόταν προς το χωριό Πόρτες Αχαΐας. Λόγω των διαφορών που είχαν οι Κρασακαίοι με τον Γεώργιο Σισίνη, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν ούτε μνημονεύθηκαν οι εκδουλεύσεις των προς το Έθνος.

Η δημοτική μας μούσα, φαίνεται να μην υπάκουσε στις βουλές του κοτζαμπάση και κάποιος τραγουδοποιός με το τραγούδι του αποθανάτισε την συμμετοχή του Παρασκευά Κρασάκια στην εν λόγω μάχη.

“Το τι κακό που γίνηκε μες τα Πυρέϊκα σπίτια,
χίλιοι τούρκοι τα βοριάσανε, και χίλιοι αραπάδες
Κι ο Παρασκευάς σαν το ’μαθε πολύ του βαρυφάνη
συνάζει το ασκέρι του, σαράντα δυο νομάτους
και στο Πυρί ν’ εζύγωσε, και στο Πυρί ζυγώνει.
Βάνει τους Τούρκους μπροστά, σαν τα κεσέμια
κόβει κεφάλια αράπικα, κεφάλια πουλημένα! ”

Εκεί έδωσαν μια φονική μάχη, χωρίς να γνωρίζουμε το αριθμό των εμπλεκομένων ανδρών και τα θύματα της μάχης. Αυτό προκύπτει αργότερα όταν, από την αίτηση του Θαλή Θεοδωρίδη αξιωματικού και γραμματέα του Γεωργίου Σισίνη.

Ο Θαλής Θεοδωρίδης, καταγόμενος από τον Πύργο της Ηλείας, χαρακτηρίσθηκε αξιωματικός Ζ΄ Τάξεως, και συνάμα υπήρξε γραμματέας του Γεωργίου Σισίνη. Στην αίτησή του της 26ης Σεπτεμβρίου 1846, για τις εκδουλεύσεις του προς το Έθνος, μεταξύ άλλων αναφέρει: Ότι το έτος 1825 πολέμησε κατά των Τούρκων και Αράβων στην μάχη του Πιρί. Η κυβέρνηση του έδωσε Πιστοποιητικό εκδουλεύσεων. Στα Γ.Α.Κ. υπάρχει έγγραφο με το υπ’ αριθμόν 29.808 του τμήματος Χειρογράφων και Αρχαιοτύπων της ΕΒΕ.

Πιστοποιητικόν

Ο φέρων το παρών Κύριος Θαλής Θεοδωρίδης, εκ Πύργου της Ηλείας, λαβών τα όπλα εκ της αρχής της επαναστάσεως, ηκουλούθησεν εις τας συμβάσας κατά τας ημέρας εκείνας μάχας ότε καταταγείς ως ιδιαίτερος γραμματεύς μου, με ηκολούθησεν εις τας εκτός Πελοποννήσου εκστρατείας….. εις τους μετά των Αράβων πολέμους διηύθυνε σώμα στρατιωτικόν πολυμελέστατον, συγκροτήσας ο ίδιος την μάχην, ότι ως τοιούτος παρευρέθη εις τας μάχας του Ριόλου, του Μετοχίου, του Κρεκουκιού, του Πυρί και των Λεχαινών, εκπληρών ταυτοχρόνως και τα καθήκοντα Γραμματέως, υπήρξε πάντοτε και κατά τους δύο λόγους αναγκαίος και επίσημος εις τας περιστάσεις εκείνας. Κατά χρέος όθεν επαφίεται το παρόν δια να χρησιμεύση ένθα ανήκει.

Αθήναι Α: Νοεμβρίου 1844 Χρύσανθος Σισίνης Υποστράτηγος”

Πολεμιστές από το Πυρή:

Γεωργακόπουλος Ιωάννης: Από τον Κάμπο (Κάτω Λουκάβιτζα), γεννήθηκε το έτος 1799. Έλαβε Αριστεία Φ. 52. Πολέμησε κατά του Ιμπραήμ Πασά.

Πυριώτης Γιάννης: , έλαβε Αριστεία Αργυρό Φ. 281.

Διατελέσαντες κατά την Καποδιστριακή περίοδο δημογέροντες της Επαρχίας Γαστούνης και των χωριών της.

Τον Απρίλιο του 1828 είχε εκδοθεί διάταξη με την οποίαν εξελέγησαν οι Δημογέροντες, και στους οποίους εστάλησαν οι διοικητικές οδηγίες για την εκτέλεση των καθηκόντων τους: Ευστάθιος ιερεύς (Τατάραλι), Γιάνναρος Γιώργης (Λουκάβιτσα), Δημήτρης Λίβανος (Λάττα), Λίβανος Πάνος, Σόλας Κωνσταντής (Βελανίδι), Γεωργακόπουλος Γιάννης (Κάτω Λουκάβιτσα), Κανελλόπουλος Χρόνης (Κάτω Λουκάβιτσα), Παπαδόπουλος Στάθης (Καραγιούζι νυν Πρινάρι), Κοτζομύτης Γιώργος (Σκλήβα).

Τα στοιχεία για την επαρχία Γαστούνης έχουν ληφθεί από τα πρακτικά των ψηφοφοριών που περιέχονται στον φάκελο αρ. 199 της Γενικής Γραμματείας του Αρχείου Καποδιστριακής περιόδου το έτος 1829, κατά περίπτωση από τον κατάλογο του Επιτρόπου Ήλιδας. Για όσα χωριά δεν εμφανίζονται δεν υπάρχει ούτε πρακτικό, ούτε καταγραφή στον κατάλογο του Έκτακτου Επιτρόπου Ήλιδος Σπύρου Καλογεροπούλου.

– Μουσουλί – Ντελήμπαλη Δημήτριος Μπεκιάρης, Ρουπακιά – Βελανίδι – Καραλή Παναγιώτης Γκολφινόπουλος, Σιμόπουλο Χρήστος Γιαννόπουλος, Σινούζι Σωτήρης Ξενόπουλος, Σκλήβα – Χαλαμπρέζα Θανάσης Μπαρμπαρουσόπουλος, Σκληρού – Μαρινάκι Σταύρος Παναγιωτόπουλος, Σούλι – Μπαλή Αθανάσιος Μπαλασόπουλος.

Στο Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας απόκεινται και οι πίνακες των επαρχιών της Πελοποννήσου. Εκ τούτων μας απασχολούν οι πίνακες της επαρχίας Γαστούνης, η οποία αποτελούσε ένα τμήμα της Πελοποννήσου, δια του από 13/25 Απριλίου 1828 αρ. 1968 ψηφίσματος.

Στο κατάστιχο του Παλαμήδη καταγράφεται η επαρχία Γαστούνης. Οι πίνακες έχουν αναλυτικά σε κάθε οικισμό τον αριθμό των οικογενειών:

«Φεγγαράκι 3, Μπεσερέ 14, Κούλουγλι 23, Κλεισούρα 17, Πυρή 11, Μουσουλή 7, Ντελήμπαλη 14, Βελανίδι 15, Καραλή 8, Ρουπακιά 7, Σούλι 16, Μπαλή 7, Απάνου Λουκάβιτσα 10, Κάτου Λουκάβιτσα 29, Δαφνιώτισσα 9….».

Κώδικας της Μονής Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Φραγκοπηδήματος Ηλείας

1775 Μαρτίου 15 Χωριό Τάμουζα [Γράφτηκαν] τα ονόματα του γέρου Γιάννου, Γιάννος, Κοντύλω, Γιάννης, Σοφία, Λεούσα, Μιχάλης, Δημήτριος Όρσω, Μιχάλης.

1777 Αυγούστου 12. Υπενθύμιση τι παίρνω από τη Σοφία θυγατέρα του γέρου Μπογιαννόπλου Τάμουζα μια αντρική μπόλια και ένα ματαράτζι, και μια προσκεφαλάδα.

1761 Οκτωβρίου 16 Χωριό Κούλουγλι. Υπενθύμιση κάνω για τα ονόματα των Χριστιανών Γιώργη, Χρύσως, Πολυζώη, Παπαδόπουλου Ρουμελιώτη.

1761 Χωριό Πυρί [γράφτηκαν] τα ονόματα ου γερό Αντώνη Αντώνιος, Βενέτω.

  • Φώτο Κώστας Αναγνωστόπουλος

Σχετικά Άρθρα

Leave a Comment

Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Συνεχίζοντας την περιήγησή σας, δίνετε την συγκατάθεσή σας για την χρήση των cookies. Aποδοχή