- Του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη από το liberal.gr
Στο δρόμο προς τις κοινοβουλευτικές εκλογές, στις 10 Σεπτεμβρίου 2023, βρίσκεται η Ρωσία, έχοντας κλείσει ήδη ένας χρόνος από τη στιγμή που κήρυξε τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Συναντήσεις πατριωτικής ομοψυχίας»
Ο μηχανισμός της προεδρίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, έχει ήδη ξεκινήσει την προπαγανδιστική προπαρασκευή της κοινωνίας, προκειμένου να έχει, για άλλη μία φορά, το ποθητό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο αυτής της εκστρατείας, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, στις αρχές της χρονιάς συναντήθηκε με τους ηγέτες των κομμάτων που συμμετέχουν στη Δούμα. Συναντήθηκε πρώτα με τον ηγέτη των Ρώσων κομμουνιστών Γκενάντι Ζουγκάνοφ, στη συνέχεια με τον Λεονίντ Σλούτσκι, διάδοχο του μακαρίτη Ζιρινόφσκι του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος, τον Σεργκέι Μιρόνοφ του κόμματος «Δίκαιη Ρωσία» και τέλος με τον Αλεξέι Νετσάγιεφ του κόμματος «Νέοι άνθρωποι».
Στις συναντήσεις αυτές, οι ηγέτες των κοινοβουλευτικών ομάδων συζήτησαν τρία πράγματα με τον Πούτιν. Πρώτον, για τον πόλεμο, δεύτερον ακούστηκαν προτάσεις για τον πόλεμο και τρίτον, όλοι εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην πολιτική του Πούτιν, αλλά και την ετοιμότητά τους για διατράνωση της κοινής τους ενότητας. Εννοείται, πως ο Πούτιν τους άκουσε προσεκτικά, συμφώνησε και τους ευχαρίστησε.
Λίγες ημέρες αργότερα, στο ετήσιο διάγγελμα του, ο Πούτιν ευχαρίστησε τα κόμματα για τη συνεισφορά τους στην υλοποίηση της πολιτικής του. Για τον Πούτιν, τα κόμματα αυτά, συναπαρτίζουν το λεγόμενο «πατριωτικό κίνημα» ή το «Κόμμα της Ρωσίας», όπως το αποκαλεί ο κομμουνιστής ηγέτης Ζουγκάνοφ.
Οι συναντήσεις αυτές, δεν ήταν ότι πιο εντυπωσιακό στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Ρωσίας, αλλά, από την άλλη μεριά, μας έδωσαν μία πρόγευση στο πως θα εξελιχθεί η κατάσταση στη χώρα αυτή και, κυρίως, στο πως θα μετασχηματιστεί το κατ’ ευφημισμόν πολυκομματικό σύστημα της.
Το βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι: χρειάζονται στην Ρωσία οι κοινοβουλευτικές εκλογές με τη συμμετοχή κομμάτων διαφορετικών ιδεολογικών αναφορών, τη στιγμή που το υπάρχον σύστημα δεν επιτρέπει την ιδεολογική διαφοροποίηση;
Το μοντέλο της Ανατολικής Γερμανίας
Στο σημείο αυτό, καλό θα ήταν να θυμηθούμε την προϊστορία του ίδιου του Βλαντίμιρ Πούτιν, ως χαμηλόβαθμου αξιωματούχου της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ στην Ανατολική Γερμανία, πριν την κατάρρευση του κομμουνιστικού συνασπισμού της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Η Ανατολική Γερμανία, ήταν μία χώρα, όπου την μονοκρατορία του Κ.Κ. στήριζαν διάφορα άλλα «κόμματα» τα οποία είχαν ιδρύσει οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας, προκειμένου να φτιάξουν την προσομοίωση του πολυκομματικού συστήματος, για λόγους προπαγάνδας.
Για την ιστορία, θυμίζουμε πως υπήρχαν το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα της Λ.Δ. της Γερμανίας και η Χριστιανο-Δημοκρατική Ένωση. Αμφότερα τα κόμματα, ιδρύθηκαν το καλοκαίρι του 1945 με την άμεση συμμετοχή των σοβιετικών, μυστικών υπηρεσιών. Λίγα χρόνια αργότερα, εμφανίστηκαν Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας και το Δημοκρατικό Αγροτικό Κόμμα. Γνωστή τακτική από τα χρόνια της Τρίτης Διεθνούς. Ποιος δεν θυμάται τον μόνιμο σύμμαχο του ΚΚΕ στη χώρα μας, το Αγροτικό κόμμα – φάντασμα;
Επιπλέον, είναι κάτι παραπάνω από προφανές πως η αφοσίωση και η υπακοή στις αποφάσεις του Πούτιν, δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη πλέον για την επιβίωση ενός κόμματος, στο βαθμό που το σύστημα εξουσίας στην Ρωσία, αποκτά ολοένα και πιο συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά.
Χαρακτηρίζοντας τον μονοκομματικό σύστημα της Ε.Σ.Σ.Δ. ως αναποτελεσματικό, ο Πούτιν την ίδια στιγμή, αντιλαμβάνεται τα κόμματα και τον ρόλο τους, ως συμπληρωματικά στοιχεία ενός καθετοποιημένου μηχανισμού εξουσίας, τα οποία θα συνεργάζονται μεταξύ τους και ταυτόχρονα θα υποστηρίζουν την πολιτική του προέδρου.
Θα πρέπει, πάντως, να παραδεχτούμε πως πιστός στις διαχρονικές παραδόσεις αυταρχισμού της Ρωσίας, ο Πούτιν δημιούργησε ένα μοναδικό πολιτικό σύστημα, στο οποίο υπάρχουν κόμματα που απευθύνονται σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, συμμετέχουν τυπικά στις πολιτικές διαδικασίες, αλλά θεωρούν τον εαυτό τους ως ένα ενιαίο πολιτικό οργανισμό.
Μικρή ιστορική αναδρομή
Ήταν το 2011 όταν ο τότε αναπληρωτής πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος της Κρατικής Δούμας Βιατσεσλάβ Βολόντιν, αντικατέστησε τον Βλαντισλάβ Σούρκοφ – εμπνευστή της θεωρίας του «βαθέως ρωσικού λαού», στη θέση του συμβούλου στρατηγικής του Βλαντιμίρ Πούτιν και διατύπωσε τη νέα στρατηγική με τον τίτλο «Πανρωσικό λαϊκό μέτωπο».
Η διετία 2011 – 2012 ήταν γεμάτη οικονομικές δυσκολίες και ζοφερές προοπτικές, πράγμα που φάνηκε στις δημοσκοπήσεις με το κόμμα «Ενιαία Ρωσία» να καταγράφει τα μικρότερα ποσοστά αποδοχής. Το πουτινικό σύστημα εξουσίας έπρεπε να ανανεωθεί, προκειμένου να συνεχίσει να απολαμβάνει την αποδοχή της κοινωνίας.
Ο Βολόντιν ίδρυσε το Μέτωπο, στο οποίο εντάχθηκε αμέσως το κόμμα «Ενιαία Ρωσία» και διάφοροι πολιτικοί. Ακολούθησαν διάφορες πιστές στην εξουσία οργανώσεις και μικρά κόμματα, όπως «Η πατρίδα» και οι «Πατριώτες της Ρωσίας». Το «Μέτωπο» ήταν εκείνο που έφτιαχνε τους καταλόγους των υποψηφίων βουλευτών και διενεργούσε τις προκριματικές εκλογές, στις οποίες μπορούσαν να συμμετέχουν και μη μέλη του κόμματος. Στις μεγάλες πόλεις οι υποψήφιοι βουλευτές ήταν της «Ενιαίας Ρωσίας» στις μικρότερες πόλεις της ενδοχώρας και στις περιφέρειες, ήταν του «Μετώπου». Ωστόσο, το «Παν-ρωσικό Λαϊκό Μέτωπο», δεν κατάφερε να αποκτήσει κύρος μεταξύ του πληθυσμού, ούτε να παίξει σοβαρό πολιτικό ρόλο.
Η βασική αιτία ήταν πως το 2005 το Κρεμλίνο είχε απαγορεύσει σε συμμαχίες κομμάτων να συμμετέχουν στις εκλογές, φοβούμενο πως κάτι τέτοιο θα προκαλούσε ανεπιθύμητες παρενέργειες και δυσάρεστες εκπλήξεις. Παράλληλα, τα δύο μεγάλα κόμματα, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό, αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο «Μέτωπο», ενώ το 2012 επιφανείς εκπρόσωποι τους στο κοινοβούλιο ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση.
Ήταν οι μέρες, όταν κομμουνιστές και μέλη της «Ενιαίας Ρωσίας» συμμάχησαν κατά της προσπάθειας της τότε κυβέρνησης να αλλάξει επί τα χείρω την νομοθεσία για τις δημόσιες συγκεντρώσεις. Άλλες εποχές! Το Κρεμλίνο τότε, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη γνωστή τακτική με το μαστίγιο και το καρότο. Άσκησε ποινικές διώξεις εναντίον ορισμένων αντιπολιτευόμενων βουλευτών και, από την άλλη μεριά, διόρισε κάποιους άλλους σε θέσεις κυβερνητών διαφόρων περιφερειών.
Ο ρόλος του μηχανισμού της προεδρίας
Ο πόλεμος, όμως, άλλαξε τα πάντα μέσα στην ίδια την Ρωσία. Τώρα πια ο Πούτιν, μιλάει ανοιχτά αναφορικά με το πώς πιστεύει ότι πρέπει να λειτουργούν τα πολιτικά κόμματα. Υπάρχει, για αυτόν, μία κόκκινη γραμμή: τα κόμματα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στο «πατριωτικό κίνημα», το οποίο θα πρέπει να διασφαλίζει την ισχυρή, ιδεολογική υποστήριξη κάθε απόφασης του Κρεμλίνου. Είναι δε χαρακτηριστική μία αποστροφή του ίδιου του Πούτιν «κόμματα έχουμε πολλά, μα πατρίδα μία και δεν υπάρχει τίποτα σημαντικότερο από αυτήν» (07-07-2022).
Το σημερινό πολιτικό σύστημα της Ρωσίας, είναι σχεδόν αντίγραφο εκείνου της Ανατολικής Γερμανίας. Πολιτικοί αναλυτές, επισημαίνουν πως έχουμε πέντε κόμματα με διαφορετικές, τυπικά, ιδεολογίες, μα στην πραγματικότητα απόλυτα πιστά στο Κρεμλίνο. Κύριος στόχος αυτών των κομμάτων μετά την 24-02-2022 δεν ήταν άλλο από τη νομοθετική υποστήριξη του πολέμου που κήρυξε η Ρωσία στην Ουκρανία (εφημερίδα Κομερσάντ, 06-07-2022 «Ειδική νομοθετική επιχείρηση»).
Υπάρχει, παρόλα αυτά, μια ουσιαστική διαφορά και αυτή δεν είναι άλλη από τον μηχανισμό της προεδρίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο οποίος είναι κυριολεκτικά το «κόμμα εξουσίας». Η εξήγηση βρίσκεται στην παραδοχή πως το πολυκομματικό σύστημα είναι απολύτως ελεγχόμενο και κατευθυνόμενο, παρά τις κατά καιρούς αναλαμπές «αντίστασης» ορισμένων κομμάτων, όπως του Κ.Κ.Ρ.Ο, το οποίο δεν ψήφισε τους νόμους περί «ξένων πρακτόρων».
Στην πορεία προς τις εκλογές, ο ηγέτης του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος Σλούτσκι, πρότεινε την κάθοδο όλων των υποψηφίων σε κοινό ψηφοδέλτιο, προκειμένου να μην διαταραχθεί η κοινωνική ζωή από τις αντιπαραθέσεις των υποψηφίων, αλλά και, κυρίως, να διατρανωθεί η εσωτερική πολιτική ενότητα όσον αφορά στον επεκτατικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας, την οποία όλοι ανεξαιρέτως θεωρούν ως τμήμα της «Μεγάλης Ρωσίας».
Επιμύθιο
Το ήδη από καιρό ευνουχισμένο πολυκομματικό, κοινοβουλευτικό σύστημα της Ρωσίας πνέει τα λοίσθια και είναι θέμα χρόνου ο οριστικός ενταφιασμός του, επιβεβαιώνοντας, για άλλη μία φορά, εκείνους που πιστεύουν πως στις μέρες μας ολοκληρώνεται ένας μεγάλος ιστορικός κύκλος της ρωσικής ιστορίας με την πλήρη παλινόρθωση του συστήματος της ανατολικής δεσποτείας, το οποίο άλλωστε, είναι και το μόνο που γνώρισε στην μακραίωνη διαδρομή της.
