Ο Τόμας Χάρντι (Thomas Hardy, 2 Ιουνίου 1840 – 11 Ιανουαρίου 1928) ήταν Βρετανός συγγραφέας και ποιητής του κινήματος του νατουραλισμού. Στα έργα του συχνά απεικονίζει χαρακτήρες που παλεύουν ενάντια στα πάθη τους, καθώς και ενάντια στις περιστάσεις. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του, που τοποθετείται στην ημι-φανταστική περιοχή του Ουέσσεξ, χαρακτηρίζεται από ποιητικές περιγραφές και από μια τάση μοιρολατρίας.
Ο Τόμας Χάρντι γεννήθηκε στο Άνω Μποκχάμπτον (Higher Bockhampton), έναν μικρό οικισμό στην ενορία του Στίνσφορντ (Stinsford), ανατολικά του Ντόρτσεστερ στο Ντόρσετ. Ο πατέρας του ήταν λιθοξόος και μικρο-εργολάβος και η μητέρα του, φιλόδοξη και φιλομαθής, ενίσχυε την εκπαίδευσή του, η οποία όμως τελείωσε όταν ο Χάρντι ήταν δεκαέξι ετών, καθώς μαθήτευσε δίπλα στον Τζον Χικς (John Hicks), έναν αρχιτέκτονα της περιοχής. Ο Χάρντι εκπαιδεύτηκε ως αρχιτέκτονας στο Ντόρτσεστερ πριν μετακομίσει στο Λονδίνο. Κέρδισε βραβεία αρχιτεκτονικής από το Royal Institute of British Architects και το Architectural Association.
Το 1874 ο Χάρντι νυμφεύθηκε την Έμμα Λαβίνια Γκίφορντ (Emma Lavinia Gifford), η σχέση του με την οποία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το μετέπειτα μυθιστόρημα A Pair of Blue Eyes. Αν και στη συνέχεια ο Χάρντι αποξενώθηκε από τη σύζυγό του, ο θάνατός της το 1912 ήταν μια τραυματική εμπειρία για αυτόν. Ταξίδεψε στην Κορνουάλη για να ξαναεπισκεφθεί τόπους συνδεδεμένους με την ανάμνησή της και έγραψε μια σειρά από ποιήματα (Poems of 1912-13), για να εκφράσει το πένθος του. Το 1914 νυμφεύθηκε τη Φλόρενς Ντάγκντεϊλ (Florence Dugdale), 40 χρόνια νεότερή του, την οποία είχε γνωρίσει το 1905.
Ο τόπος της ταφής της καρδιάς του Τόμας Χάρντι
Ο Χάρντι ήταν αγνωστικιστής, αλλά με μια δυνατή συναισθηματική προσκόλληση στη Χριστιανική λειτουργία και τα εκκλησιαστικά τελετουργικά, κυρίως όπως εκδηλώνονται στις αγροτικές κοινότητες, που τον είχαν επηρεάσει τόσο πολύ στα νεανικά του χρόνια. Μερικοί κριτικοί επεσήμαναν ότι η ζοφερή ατμόσφαιρα πολλών από τα μυθιστορήματά του αντικατοπτρίζει την άποψή του για την απουσία του Θεού.
Ο Χάρντι αρρώστησε από πλευρίτιδα τον Δεκέμβριο του 1927 και πέθανε τον Ιανουάριο του 1928, υπαγορεύοντας το τελευταίο του ποίημα στη σύζυγό του, ενώ ήταν στο νεκροκρέβατο. Η κηδεία του, στις 16 Ιανουαρίου στο Αββαείο του Ουέστμίνστερ, αποτέλεσε θέμα αντιπαράθεσης: η οικογένεια και οι φίλοι του επιθυμούσαν να ταφεί στο Στίνσφορντ (Stinsford), αλλά ο εκτελεστής της διαθήκης του, ο Σίντνεϋ Κάρλαϊλ Κόκρελλ (Sydney Carlyle Cockerell), επέμενε να ταφεί ο Χάρντι στη Γωνιά των Ποιητών (Poets’ Corner). Τελικά ακολούθησαν μια συμβιβαστική λύση. Η καρδιά του ενταφιάστηκε στο Στίνσφορντ, όπου βρισκόταν και ο τάφος της πρώην συζύγου του Έμμα, και οι στάχτες του ενταφιάστηκαν στο Αββαείο του Ουέστμίνστερ.
Το αγρόκτημα του Χάρντι στο Μποκχάμπτον και το Max Gate στο Ντόρτσεστερ ανήκουν στο National Trust. Οι συγγραφείς Ντ. Χ. Λόρενς και Βιρτζίνια Γουλφ υπήρξαν θαυμαστές του έργου του Χάρντι. Το 1910 είχε γίνει μέλος του Τάγματος Order of Merit.
Μυθιστορήματα
Τα έργα του Χάρντι λαμβάνουν χώρα στη «μερικώς αληθινή, μερικώς ονειρική» περιοχή του Ουέσσεξ (που ονομάστηκε έτσι από το Αγγλο-Σαξονικό βασίλειο που είχε υπάρξει στην περιοχή). Το τοπίο βασίστηκε στις πραγματικές περιοχές Μπέρκσαϊρ (Berkshire), Ντέβον (Devon), Ντόρσετ (Dorset), Χάμσαϊρ (Hampshire), Σόμερσετ (Somerset) και Ουίλτσαϊρ (Wiltshire). Ο Χάρντι περιέγραψε την εποχή πριν ο σιδηρόδρομος και η βιομηχανική επανάσταση αλλάξουν την Αγγλική εξοχή. Τα έργα του διακρίνονται από πεσιμισμό και ειρωνεία. Το γράψιμό του είναι τραχύ αλλά και πολύ δυνατό. Ο Χάρντι είχε μια εμμονή με την οδυνηρή λεπτομέρεια, όπως η κηλίδα αίματος στην οροφή, στο τέλος του Tess of the d’Urbervilles ή το σημείωμα αυτοκτονίας του μικρού Τζουντ στο Τζουντ ο αφανής (Jude the Obscure). Μάλιστα, κρατούσε αποκόμματα εφημερίδων από πραγματικά περιστατικά και τα χρησιμοποιούσε για την περιγραφή λεπτομερειών στα μυθιστορήματά του.
Το πρώτο του μυθιστόρημα, The Poor Man and the Lady, ολοκληρώθηκε το 1867, αλλά ο Χάρντι δεν κατάφερε να βρει εκδότη και κατέστρεψε το χειρόγραφο. Μόνο τμήματα του έργου σώζονται σήμερα. Ο μέντορας και φίλος του, Βικτωριανός ποιητής και μυθιστοριογράφος Τζορτζ Μέρεντιθ (George Meredith), τον ενθάρρυνε να προσπαθήσει ξανά. Τα μυθιστορήματα Desperate Remedies (1871) και Under the Greenwood Tree (1872) δημοσιεύθηκαν ανώνυμα. Το 1873 δημοσιεύθηκε το A Pair of Blue Eyes με το δικό του όνομα. Η ιστορία είναι εμπνευσμένη από τη σχέση του με την Έμμα Γκίφορντ, την οποία νυμφεύθηκε το 1874. Το επόμενό του μυθιστόρημα, Far from the Madding Crowd (1874), ήταν το πρώτο του σημαντικό έργο. Στο έργο αυτό ο Χάρντι έγραψε πρώτη φορά για την περιοχή του Ουέσσεξ (Wessex). Το μυθιστόρημα έκανε αρκετά μεγάλη επιτυχία, ώστε να εγκαταλείψει ο Χάρντι το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και να ακολουθήσει λογοτεχνική καριέρα. Μέσα στα επόμενα 25 χρόνια ο Χάρντι έγραψε δέκα ακόμα μυθιστορήματα. Ο ίδιος κατέταξε τα καλύτερα δείγματα της πεζογραφίας του ως «Μυθιστορήματα χαρακτήρα και περιβάλλοντος» (“Novels of Character and Environment”). Ο Χάρντι ήταν πεσιμιστής και τόνιζε τις απρόσωπες και, γενικά, αρνητικές δυνάμεις της μοίρας πάνω στους ανθρώπους κυρίως της εργατικής τάξης που απεικόνιζε στα έργα του.
Ο Χάρντι μετακόμισε από το Λονδίνο στο Yeovil και μετά στο Στέρμινστερ Νιούτον (Sturminster Newton), όπου και έγραψε το The Return of the Native (1878). Το 1885 επέστρεψε στο Ντόρτσεστερ, και εγκαταστάθηκε στο Max Gate — ένα σπίτι που είχε σχεδιάσει ο ίδιος ο Χάρντι. Εκεί έγραψε το The Mayor of Casterbridge (1886), και το The Woodlanders (1887). Το μυθιστόρημα Tess of the d’Urbervilles (1891) δέχτηκε αρνητική κριτική για την ευνοϊκή απεικόνιση μιας «παραστρατημένης» γυναίκας και αρχικά απορρίφθηκε από τους εκδότες. Ο υπότιτλος του έργου, A Pure Woman / Faithfully Narrated, είχε σκοπό να τραβήξει την προσοχή της Βικτωριανής μεσαίας τάξης. Τελικά οι κριτικοί εκείνης της εποχής το αποκήρυξαν και όταν δημοσιεύτηκε ο Τζουντ ο αφανής (Jude the Obscure), το 1895, έτυχε ακόμα πιο αρνητικής υποδοχής, προκαλώντας την κατακραυγή του κοινού, λόγω της ειλικρινούς αντιμετώπισης του σεξ. Δέχθηκε αρνητική κριτική για την εμφανή επίθεση στον θεσμό του γάμου. Το βιβλίο προκάλεσε μεγαλύτερο κλονισμό στον ήδη δύσκολο γάμο του Χάρντι, καθώς η Έμμα φοβήθηκε ότι το έργο θα εθεωρείτο αυτοβιογραφικό. Μερικά βιβλιοπωλεία πωλούσαν το μυθιστόρημα σε καφέ χαρτοσακούλες και κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Επίσκοπος του Wakefield είχε κάψει ένα αντίτυπο. Ο Χάρντι, αηδιασμένος από την υποδοχή αυτών των δύο μεγαλύτερων έργων του, εγκατέλειψε εντελώς τη συγγραφή πεζογραφίας. Αργότερα, οι κριτικοί σχολίασαν ότι ούτως ή άλλως θα είχαν μείνει πλέον λίγα στον Χάρντι να γράψει, αφού είχε ήδη εξαντλήσει δημιουργικά τον αυξανόμενο μοιρολατρικό τόνο των μυθιστορημάτων του, με τον Τζουντ τον αφανή να αποτελεί το αποκορύφωμα των επιτευγμάτων του.
Ποίηση
Το 1898 ο Χάρντι δημοσίευσε τον πρώτο του τόμο ποίησης, με τίτλο Wessex Poems, μια συλλογή ποιημάτων που είχαν γραφτεί σε μια περίοδο 30 ετών. Ο Χάρντι ισχυριζόταν ότι η ποίηση ήταν η πρώτη του αγάπη και δημοσίευε ποιητικές συλλογές μέχρι τον θάνατό του, το 1928. Η ποίησή του δεν είχε τόσο μεγάλη απήχηση στο κοινό της εποχής του όσο είχαν τα μυθιστορήματά του, αλλά οι πιο πρόσφατες κριτικές είναι και πιο ευνοϊκές, κυρίως λόγω της επιρροής του στον Φίλιπ Λάρκιν. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα η ποίησή του δεν θεωρείται τόσο καλή όσο τα πεζά του.
Ποιήματα του Χάρντι στο διαδίκτυο:
- The Dead Man Walking
- At Castle Boterel
- Afterwards
- On the Departure Platform
- The Robin
Εργογραφία
Πεζά
Novels of Character and Environment
- Under the Greenwood Tree (Κάτω από το δέντρο) (1872)
- Far from the Madding Crowd (Μακριά απ’ το αγριεμένο πλήθος) (1874)
- The Return of the Native (1878)
- The Mayor of Casterbridge (1886)
- The Woodlanders (1887)
- Wessex Tales (Ιστορίες του Ουέσσεξ) (1888)
- The Three Strangers
- The Withered Arm (Το μαραμένο χέρι)
- Fellow-Townsmen
- Interlopers at the Knap
- The Distracted Preacher (Ο παραστρατημένος εφημέριος)
- An Imaginative Woman (Μια ευφάνταστη γυναίκα)
- Tess of the d’Urbervilles (Η Τες των ντ’ Υρμπερβίλ) (1891)
- Life’s Little Ironies (1894)
- Jude the Obscure (Τζουντ ο αφανής)(1895)
Romances and Fantasies
- A Pair of Blue Eyes (1873)
- The Trumpet-Major (1880)
- Two on a Tower (1882)
- A Group of Noble Dames (1891)
- The Well-Beloved (Η τρισαγαπημένη) (1897) (δημοσιευόταν σε συνέχειες από το 1892).
Novels of Ingenuity
- Desperate Remedies (1871)
- The Hand of Ethelberta (1876)
- A Laodicean (1881)
Υπάρχουν επίσης κάποιες μικρές ιστορίες και μυθιστορήματα, όπως το αδημοσίευτο The Poor Man and the Lady, που γράφτηκε το 1867, και το Alicia’s Diary (1887). Ο Χάρντι έγραψε επίσης μερικά διηγήματα, όπως το The Three Strangers (Οι τρεις ξένοι) (1883).
Ποιήματα
- Wessex Poems (1898)
- Poems of the Past and Present (1901)
- The Dynasts’ (1904)
- The Dynasts, Part 2 (1906)
- The Dynasts, Part 3 (1908)
- Satires of Circumstance (1914)
- Collected Poems (1919)
- Late Lyrics and Earlier (1922)
- Human Shows (1925)
Ελληνικές μεταφράσεις
- Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ, μετάφραση Γεώργιος Ι. Πασχάλης (εκδ. Τυπογραφείου Δημητρίου Ρούσου, 1938)
- Ένας άνθρωπος με χαρακτήρα (Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ), μετάφραση Λώρης Δόξας (εκδ. Κωνσταντινίδη καί Κ. Μιχαλά, 1969)
- Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ, μετάφραση Τόνια Κοβαλένκο (εκδ. Gutenberg, 2019)
- Η Τες των ντ’ Υρμπερβίλ, μτφρ. Σπάρτη Γεροδήμου (εκδ. Γαλαξίας – Ερμείας, 1983)
- Κάτω από το δέντρο, μτφρ. Σπάρτη Γεροδήμου (εκδ. Γνώση, 1990)
- Το ημερολόγιο της Αλίσια, μτφρ. Σπάρτη Γεροδήμου (εκδ. Ερατώ, 2017)
- Τζουντ ο αφανής, μτφρ. Λητώ Σεϊζάνη (εκδ. Νεφέλη, 1997)
- Τζουντ, ο αφανής, μτφρ. Καίτη Οικονόμου (εκδ. Ενάλιος, 1997)
- Τζουντ, μτφρ. Μαρία Κράλλη (εκδ. Καστανιώτης, 1997)
- Η τρισαγαπημένη, μτφρ. Νίκος Φωκάς (εκδ. Κρύσταλλο, 1989)
- Δυο μάτια γαλανά, μετάφραση Βασίλης Μανουσάκης (εκδ. Printa, 2011)
- Ιστορίες του Ουέσεξ:
- Για να ευχαριστήσει τη γυναίκα του, μτφρ. Γιώργος Φυλαχτός (εκδ. Η Λογοτεχνία, 1924)
- Το μαραμένο χέρι. Ιστορίες από το Ουέσεξ, μτφρ. Μίλτος Φραγκόπουλος (εκδ. Αίολος, 1982)
- Μια ευφάνταστη γυναίκα, μτφρ. Γιάννης Κωστόπουλος (εκδ. Καστανιώτη, 1982)
- Για να ευχαριστήσει τη γυναίκα του και άλλες ιστορίες, μετάφραση Γιώργος Φυλαχτός & Νέστορας Χούνος (εκδ. Γλάρος, 1983)
- Ο μελαγχολικός ουσάρος της γερμανικής λεγεώνας. Ιστορίες από το Ουέσεξ, μτφρ. Μίλτος Φραγκόπουλος (εκδ. Στοχαστής, 1992)
- Ο παραστρατημένος εφημέριος, μτφρ. Γιάννης Κωστόπουλος (εκδ. Καστανιώτη, 1997)
- Ο παραστρατημένος εφημέριος και άλλες ιστορίες, μτφρ. Γιάννης Κωστόπουλος (Ο παραστρατημένος εφημέριος, Μια ευφάνταστη γυναίκα, Το σακατεμένο χέρι, Μια μικρή παρένθεση), στη σειρά «Κλασική βιβλιοθήκη» (εκδ. Καστανιώτης, 2016)
- Μια ευφάνταστη γυναίκα. Οι τρεις ξένοι, μτφρ, Σπάρτη Γεροδήμου (εκδ. Ερατώ, 2017)
- Οι Λαοδικείς, μετάφρ. & επίμετρο: Λητώ Σεϊζάνη (εκδ. Μαΐστρος, 2008)
- Γαλαζοαίματες κυρίες, μεταξωτοί έρωτες, μτφρ. Μαρία Λαϊνά & Μάνια Μεζίτη (εκδ. Πατάκη, 2017)
Πηγές
- The Oxford Companion to English Literature
- Thomas Hardy: A Biography, Michael Millgate, 1982, αναθεωρημένη έκδ. O.U.P. 2004, ISBN 0-19-927565-3
- Thomas Hardy’s Wessex, Hermann Lea (γράφτηκε με τη συμβολή του ίδιου του Χάρντι)
