- του Αναστάση Μπαλτατζή
Έχει περάσει πάνω από ένας μήνας από τη στιγμή που ο Εγκέλαδος χτύπησε τις περιοχές της νότιας Τουρκίας και της βόρειας Συρίας, αφήνοντας πίσω του την καταστροφή. Από τότε οι αριθμοί των νεκρών και των τραυματιών συνεχώς αυξάνονται. Οι επίσημες αρχές κάνουν λόγο για πάνω από 45.000 νεκρούς (η αντιπολίτευση αναφέρει πάνω από 280.000) και 105.000 τραυματίες, με 1.900 παιδιά να έχουν χάσει τους γονείς τους. Οι άστεγοι ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια. Ενάμισι εκατομμύριο εξ αυτών είναι αναγκασμένοι να διαμένουν σε σκηνές, άλλοι 50.000 –οι πιο τυχεροί– σε κοντέινερ, ενώ σχεδόν 150.000 σε ξενοδοχεία. Αυτή αναμένεται να είναι η κατάσταση για κάμποσα χρόνια, καθώς οι διαδικασίες ανοικοδόμησης θα διαρκέσουν αρκετόν καιρό.
Ολόκληρες πόλεις έχουν ισοπεδωθεί, με τις υλικές ζημιές να ξεπερνούν τα 100 δισ. $ (πάνω από 12% του τουρκικού ΑΕΠ) σύμφωνα με τη Λουΐζα Βιντόν, εκπρόσωπο του προγράμματος ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Το ποσό αυτό ξεπερνάει κατά πολύ τα 34 δισ. $ που είχε υπολογίσει αρχικά η Παγκόσμια Τράπεζα. Ο οικονομολόγος Αρντά Τούντσα δήλωσε σχετικά: «Δεν θυμάμαι… καμία οικονομική καταστροφή αυτού του επιπέδου στην ιστορία της Τουρκίας». Οι πληγείσες περιοχές αντιπροσωπεύουν το 9% του ΑΕΠ, το 11% του φόρου εισοδήματος και το 14% του εισοδήματος από τη γεωργία και την αλιεία. Σε αντίθεση με τον σεισμό του 1999, όπου τότε οι περιοχές γύρω από τη Νικομήδεια αντιπροσώπευαν το 30% του ΑΕΠ, αυτήν τη φορά τις καταστροφές υπέστησαν μερικές από τις πιο φτωχές περιοχές της Τουρκίας.
Τα εγκλήματα των κατασκευαστικών
Η κατάρρευση πολλών νεόδμητων κτηρίων κατέδειξε με τον πιο κραυγαλέο τρόπο το μερίδιο ευθύνης που έχουν οι εργολάβοι για την έκταση και την ένταση των καταστροφών. Συνολικά πάνω από 50% των κατεστραμμένων κτηρίων έχει κατασκευαστεί μετά το 2001. Πράγματι το μέγεθος και των δύο σεισμών (7,8 και 7,5 ρίχτερ) ήταν αρκετά μεγάλο, η ευκολία όμως που κατέρρευσαν πολλά νεόδμητα κτήρια, ενώ άλλα έμειναν ανέπαφα, δείχνει ότι δεν τηρήθηκαν τα πρότυπα ασφαλούς δόμησης. Αυτά τα πρότυπα, με την ενσωμάτωση των νέων αυστηρότερων οικοδομικών κανονισμών μετά τις καταστροφές που είχαν συμβεί στον σεισμό του 1999, θα έπρεπε να διασφαλίζουν ότι τα κτήρια θ’ άντεχαν τους σεισμούς.
Μέσω του αντιπροέδρου, Φουάτ Οκτάι, το καθεστώς υποσχέθηκε από τις πρώτες μέρες την τιμωρία των υπευθύνων για τη μη τήρηση των κανονισμών δόμησης. Η περίπτωση του εργολάβου Γιασάρ Κοσκούν προβλήθηκε αρκετά από τα ΜΜΕ. Ο ίδιος προσπάθησε να διαφύγει στις 11 Φεβρουαρίου στο Μαυροβούνιο, αλλά τελικά συνελήφθη στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Η εταιρεία του ήταν πίσω από το δωδεκαώροφο κτήριο «Ρονεσάνς Ρέζιντενς» στην Αντιόχεια (Αντάκια), το οποίο κατέρρευσε με 1.000 ανθρώπους να βρίσκονται κάτω από τα συντρίμμια. Το ίδιο ισχύει και για τους εργολάβους Χασάν Απλπαργκούν και Ενγκίν Ασλάν, οι οποίοι επίσης συνελήφθησαν, αφού τα οικοδομικά τετράγωνα που είχαν κατασκευάσει στα Άδανα και τη Μαλάτεια έγιναν ερείπια.
Με μεγαλύτερη βραδύτητα έδρασαν οι αρχές στην περίπτωση του Σαχίν Αφσάρογλου, προέδρου της τοπικής κομματικής ομάδας του ΑΚΡ στο Ντογκουκέντ και ιδιοκτήτη της κατασκευαστικής Μέλσα Ινζάατ. Δύο οικοδομικά τετράγωνα που κατασκεύασε η εταιρεία του καταστράφηκαν ολοσχερώς στον σεισμό κι ένα τρίτο έχει υποστεί σημαντικές ζημιές. Ο ίδιος στην αρχή φάνηκε να μένει στο απυρόβλητο. Οι λογαριασμοί του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν γεμάτοι με φωτογραφίες του με υψηλόβαθμα στελέχη του ΑΚΡ συμπεριλαμβανομένου και πρώην υπουργών. Εν τέλει συνελήφθη και του αφαιρέθηκε η κομματική ιδιότητα.
Συνολικά ο αριθμός των συλληφθέντων ξεπερνούσε τους 230 στις αρχές Μαρτίου. Η μη τήρηση των κανόνων δόμησης από μεριάς των κατασκευαστών όμως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Η συνενοχή της κυβέρνησης
Η ίδια η κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για τις παραβιάσεις στους πολεοδομικούς κανονισμούς. Ο Ερντογάν -ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2018- είχε ανακοινώσει «αμνηστία» για όσα κτήρια δεν πληρούσαν τις προδιαγραφές. Η αμνηστία αυτή, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε έρθει για να βάλει τέλος στις διαμάχες των ιδιοκτητών με το κράτος, δίνοντας τη δυνατότητα να λάβουν άδεια εκ των υστέρων κτήρια που κατασκευάστηκαν κατά παράβαση του πολεοδομικού σχεδιασμού. Σε προεκλογική του ομιλία στην Μαλάτεια (περιοχή η οποία επλήγη από τους σεισμούς) τον Μάρτιο του 2019 ενόψει των δημοτικών εκλογών είχε δηλώσει ότι «τα προβλήματα 88.507 πολιτών της Μαλάτειας έχουν επιλυθεί».
Η διαδικασία της χορήγησης άδειας μπορούσε να γίνει μόνο με μία ηλεκτρονική αίτηση και την καταβολή ενός φόρου, χωρίς να προβλέπεται κάποιος ανεξάρτητος τεχνικός έλεγχος. Σύμφωνα με τον νόμο η ευθύνη για την κατασκευή του κτηρίου συνεχίζει να βαραίνει τον ιδιοκτήτη. Η αμνηστία -η οποία παρατάθηκε αρκετές φορές από τις τουρκικές αρχές- επέφερε στα κρατικά ταμεία αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια, «λύνοντας τα χέρια» πάνω από τριών εκατομμυρίων επιχειρήσεων και ιδιοκτητών. Στην ουσία όμως επέτεινε το κουκούλωμα των όποιων τεχνικών παραβάσεων, δημιουργώντας ένα κλίμα που τις ενθάρρυνε περαιτέρω. Η κατάρρευση ενός κτηρίου στην Κωνσταντινούπολη το 2019, που κόστισε την ζωή σε 21 ανθρώπους, έφερε το θέμα στην επιφάνεια, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να παραδεχτεί ότι από τα 20 εκατομμύρια κτήρια στη χώρα το ένα τρίτο δεν πληρούσε τα πρότυπα ασφαλείας. Το θέμα όμως στη συνέχεια θάφτηκε.
Αυτό που μένει να φανεί είναι το κατά πόσο θα επηρεάσει ο σεισμός το εκλογικό αποτέλεσμα του Μαΐου. Οι ευθύνες που βαραίνουν το κυβερνών κόμμα και το σύστημα γύρω του είναι μεγάλες. Στα 20 χρόνια που παραμένει στην εξουσία διαιώνισε την κατάσταση που στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους. Από την άλλη, η ενωμένη αντιπολίτευση, με μπροστάρη τον Κιλιτσντάρογλου, δεν είναι παρά ένα παρά φύσιν πάντρεμα αντικυβερνητικών δυνάμεων, ενώ η στάση του κουρδικού κόμματος HDP παραμένει ακόμα ερωτηματικό.
Πηγή: https://ardin-rixi.gr/archives/249572
