- Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός*
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη έναντι συνεχόμενων προκλήσεων και παραληρημάτων εθνικισμού της Τουρκίας. Ας κάνουμε όμως μια σύντομη ιστορική αναδρομή 100 περίπου χρόνια πριν ώστε να αντιληφθούμε την απαρχή όλης αυτής της συμπεριφοράς της Τουρκίας.
Αρχικά με τον όρο εθνικισμό ορίζουμε «…εκείνο το συναίσθημα των μελών μιας ομάδας ότι ανήκουν σε μια παράδοση που απορρέει από αυτές τις περιστάσεις και διαφέρει από τις παραδόσεις άλλων ομάδων. Έτσι με αυτό το συναίσθημα το οποίο μετατρέπεται σε εξουσία εφαρμόζεται πολιτικά ο εθνικισμός με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα εθνικό κράτος»¹.
Ο τουρκικός εθνικισμός εμφανίζεται ως απόρροια πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων και της σταδιακής εδαφικής συρρίκνωσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται σε μια δεινή θέση όπου έχει κατακερματιστεί εδαφικά(εθνικές επαναστάσεις στα Βαλκάνια) και πολιτικά(σκληρός Οθωμανικός δεσποτισμός). Οι Σουλτάνοι έχουν αρχίσει και χάνουν την δύναμή τους, το οικονομικό και πολιτικό σύστημα των Οθωμανών πλέον έπρεπε να φιλελευθεροποιηθεί.
Το κίνημα των Νεότουρκων λειτουργεί δραστικά στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας και ξεσπά σε επανάσταση το 1908, με σκοπό να εκσυγχρονιστεί το καθεστώς της. Οι εθνικιστές Νεότουρκοι οι οποίοι ήταν προσηλωμένοι στην αναπροσαρμογή της κεντρικής εξουσίας και στην τουρκική κυριαρχία, εγκαθιδρύουν ένα νέο καθεστώς φέροντας στο στόχαστρο χριστιανικούς πληθυσμούς. Ο Κεμάλ Ατατούρκ ένας από τους κύριους εκπροσώπους των Νεότουρκων σε συνδυασμό με ένα σύγχρονο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, προωθεί ταυτόχρονα μια επιθετική πολιτική εθνικισμού με τον ίδιο τον εθνικισμό να έχει καταβάλλει το έθνος(κεμαλισμός). Οι συστηματικές σφαγές (στα χρόνια 1914-1919) των Ασσυρίων, των Αρμενίων και των Ελλήνων(Πόντιοι) ήταν από τις πιο αγριότατες και σκληρές ενέργειες του τουρκικού εθνικισμού. Οι Τούρκοι εθνικιστές καιροφυλαχτούσαν προφανώς για την πλούσια, εύπορη, γεωγραφικά σημαντική και εκδυτικοποιημένη γη της Μικράς Ασίας.
Η Μικρά Ασία αποτελούσε έναν «βραχνά» για τους Τούρκους εθνικιστές καθώς οι κοινότητες κυρίως των Ελλήνων όπου κατοικοέδρευαν στα παράλια και στην ευρύτερη περιοχή τους, αφενός είχαν αναπτύξει υψηλό οικονομικό υπόβαθρο όπου τις καθιστούσε ισχυρές κι αφετέρου ευαγγελίζονταν συχνά πυκνά τις καπιταλιστικές και φιλελεύθερες νόρμες των δημοκρατικών κρατών της Δύσης. Αυτό έρχονταν σε αντίθεση με την κλειστού τύπου προκαπιταλιστική οικονομία και εθνικιστική πολιτική των Τούρκων. Η Συνθήκη των Σεβρών το 1920 όπου νομιμοποιούσε την ελληνική διοίκηση στην Μικρασία και συγκεκριμένα στην Σμύρνη, λειτούργησε αποτελεσματικά ως προς τον περιορισμό των εθνικιστικών τουρκικών βλέψεων.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου 1920 στην Ελλάδα, ο αποσυντονισμός και η αποδυνάμωση του ελληνικού μετώπου, το επεκτατικό ατόπημα στη συνέχεια του βασιλέα Κωνσταντίνου Α΄ ήταν εκείνες οι συγκυρίες που οι Τούρκοι εθνικιστές κερδίζουν τους χαμένους συμμάχους των Ελλήνων, διασπούν έτσι το ελληνικό μέτωπο και καταλήγουν να εκπληρώσουν την διακαή τους επιθυμία. Η επιθυμία τους αυτή δεν ήταν άλλη φυσικά από την ευκαιρία που είχαν βρεί πλέον να εκκαθαρίσουν με μισάνθρωπους διωγμούς βίαια, βάναυσα και αποτρόπαια όλες σχεδόν τις περιοχές της Μικρασίας από τους χριστιανικούς πληθυσμούς, οι οποίοι τους είχαν δημιουργήσει για αρκετά χρόνια πολιτιστικό «πονοκέφαλο» και εθνικιστικό «πυρετό». Σήμερα μετά από 100 χρόνια πάνω από τις στάχτες της Μικρασιατικής Καταστροφής το εθνικιστικό ιδεολόγημα της Τουρκίας καλά κρατεί διατηρητέο και συντηρούμενο από τον σύγχρονο νεο-οθωμανισμό!
Πηγές :
• ¹E.M. Burns, «Ευρωπαϊκή ιστορία – Ο δυτικός πολιτισμός – Νεότεροι χρόνοι», εκδ: ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, Αθήνα, 2006
• Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, «Ελληνική Εξωτερική πολιτική 1830-1981», εκδ: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, Δ΄2020
*Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
