Ο Γιάννης Χαλκίδης (Σφενδάμι Πιερίας, 1940 – Θεσσαλονίκη, 5 Σεπτεμβρίου 1967) ήταν στέλεχος της Νεολαίας Λαμπράκη των Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης και της ΕΔΑ και μέλος της αντιστασιακής-αντιδικτατορικής οργάνωσης «Πατριωτικό Μέτωπο». Δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1967 στη Θεσσαλονίκη από τον ασφαλίτη χωροφύλακα Α. Λεπενιώτη.
Η δολοφονία
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1967, μέλη του Πατριωτικού Μετώπου που δρούσαν στην παρανομία, μεταξύ των οποίων και ο Γιάννης Χαλκίδης, σαμποτάρουν τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Ανατινάζουν κολόνα της ΔΕΗ, προκαλώντας διακοπή του ρεύματος σε όλους τους χώρους της ΔΕΘ. Μετά από λίγα λεπτά η βλάβη αποκαταστάθηκε, αλλά η ενέργεια αυτή προκάλεσε μεγάλη επικοινωνιακή ζημιά στο χουντικό καθεστώς, που πάσχιζε να δείξει διεθνώς ότι στην Ελλάδα επικρατεί ηρεμία. Το σαμποτάζ έγινε παρουσία πολλών ξένων επισήμων και σχολιάστηκε εκτενώς στα διεθνή ΜΜΕ.
Ξημερώματα της 5ης Σεπτεμβρίου άνδρες της Εθνικής Ασφάλειας της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης (σημερινή Κρατική Ασφάλεια της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης της Ελληνικής Αστυνομίας) με επικεφαλής τους Τετραδάκο, Κουρκουλάκο και Καραμήτσο έκαναν έφοδο σε διαμέρισμα – γιάφκα στην τότε οδό Φιλελλήνων 55 (σήμερα ο δρόμος αυτός ονομάζεται Θεοδώρου Νάτσινα), στην περιοχή της Οσίας Ξένης, όπου βρίσκονταν τα μέλη Πατριωτικού Μετώπου Γιάννης Χαλκίδης, Γρηγόρης Παντής και Φερδινάνδος (Νάντης) Χατζηγιάννης. Τα τρία μέλη του ΠΑΜ προσπάθησαν να διαφύγουν αλλά ο Χαλκίδης δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τον ασφαλίτη Αντώνη Λεπενιώτη με δυο σφαίρες στην πλάτη. Την τελευταία σφαίρα την έριξε σχεδόν εξ επαφής. Οι άλλοι δύο συνελήφθησαν (ο Παντής επίσης τραυματίστηκε από σφαίρα). Ο δολοφονηθείς και οι διωχθέντες ήταν άοπλοι. Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν από το έκτακτο στρατοδικείο στις 26 Νοεμβρίου του ίδιου έτους σε κάθειρξη 20 χρόνων.
Έναν χρόνο μετά, οι πρωτεργάτες της δολοφονίας παρασημοφορήθηκαν από τη χούντα, συνολικά 6 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του καθεστώτος.
Δίκες δολοφόνων
Μετά την πτώση της Χούντας και μετά από αναβολές, τον Μάιο 1980, στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης έγινε η δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία του Χαλκίδη στην οποία παραπέμφθηκαν μόνο τρεις από τους συνολικά 18 πρωτεργάτες της δολοφονίας (Λεπενιώτης, Σταματελόπουλος, Οικονόμου, Μητρομάρας, Δίπλας, Σταματόπουλος, Καραμπέρης, Κουρκουλάκος, Κολοβός, Τετραδάκος, Καραμήτσος, Σελίμης). Από τους τρεις που κάθισαν στο εδώλιο, καταδικάστηκε μόνο ο βασανιστής Νικ. Τετραδάκος σε κάθειρξη δέκα χρόνων, ενώ ο Δίπλας και ο χωροφύλακας Παν. Τσιραμπίδης αθωώθηκαν. Η ποινή του στο Εφετείο μειώθηκε σε 4 μήνες κάθειρξη, από τους οποίους δεν υπηρέτησε ούτε μια μέρα.
Συλλογική μνήμη
Καθώς ο Γιάννης Χαλκίδης κατοικούσε και δραστηριοποιούνταν στους Αμπελοκήπους Θεσσαλονίκης, η κεντρική οδός της περιοχής φέρει το όνομά του. Επίσης καθιερώθηκαν ετήσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις στη μνήμη του, υπό το όνομα Χαλκίδεια από τον Δήμο Αμπελοκήπων.
Το 2008 ο συναγωνιστής του Χαλκίδη, Νάντης Χατζηγιάννης αναγνώρισε τον δολοφόνο του Χαλκίδη και προσωπικό βασανιστή του, τον χωροφύλακα Αντώνη Λεπενιώτη, σε αστικό λεωφορείο και τον αποκάλεσε «δολοφόνο του Χαλκίδη». Ο συνταξιούχος χωροφύλακας Αντώνης Λεπενιώτης τον μήνυσε όμως ο Νάντης Χατζηγιάννης κρίθηκε ομόφωνα αθώος από το Β΄ Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης.
Το 2014, μετά από πολύχρονες προσπάθειες πολιτών και συλλόγων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης προέβη στην μετονομασία τμήματος της οδού Κωνσταντινουπόλεως σε Γιάννη Χαλκίδη, καθώς σε εκείνο το σημείο είχε δολοφονηθεί.
Πηγές
- Γιώργος Αναστασιάδης, Το παλίμψηστο του αίματος-Πολιτικές δολοφονίες και εκτελέσεις στη Θεσσαλονίκη (1913-1968)
