Ο Γιάννης Κεφαλληνός (Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 12 Ιουλίου 1894 – Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1957), γνωστός και ως Jean Kefalinos, ήταν διακεκριμένος Έλληνας χαράκτης, σχεδιαστής βιβλίων και καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Νεανική φωτογραφία του Γ. Κεφαλληνού στο Παρίσι 1914
Οι γονείς του Κεφαλληνού ήταν ευκατάστατοι αστοί με καταγωγή από τη Ζάκυνθο και τη Χίο και είχαν άλλα όνειρα για τον γιο τους. Ο νεαρός Κεφαλληνός ξεκίνησε σπουδές μηχανικού στη Γάνδη του Βελγίου. Όμως, παρά τις εξαιρετικές του επιδόσεις στα μαθηματικά και παρά τις παραινέσεις των γονέων του, ο Κεφαλληνός αποφάσισε να εγκαταλείψει τις σπουδές του στη Γάνδη για να σπουδάσει στο Παρίσι Ιστορία της Τέχνης και ζωγραφική.
Γ. Κεφαλληνός, Κεφάλι αλόγου (1935). Ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο, 24 εκ. x 22 εκ. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.
Κατά την περίοδο 1914-1918 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια για να μείνει μακριά από τη δίνη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά την περίοδο αυτή δημιούργησε και τα πρώτα του χαρακτικά για το σατυρικό περιοδικό Μάσκα (1918) που επρόκειτο να εκδώσει ο κύκλος του λογοτεχνικού περιοδικού Γράμματα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επέστρεψε στο Παρίσι όπου συνέχισε να ασχολείται με τη χαρακτική και την εικονογράφηση βιβλίων. Το 1922 εικονογράφησε το βιβλίο του Ζοζέφ Ριβιέρ (Joseph Rivière) Mer océane και δύο χρόνια αργότερα εικονογράφησε το βιβλίο του Ανατόλ Φρανς Πάνω στην άσπρη πέτρα (Sur la pierre blanche).
Το 1930 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και το 1931 ανέλαβε το Εργαστήριο Χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Στο Εργαστήριό του, το οποίο ήταν μία όαση δημιουργική και δημοκρατική σε δύσκολους καιρούς, φοίτησαν μεγάλοι κατοπινοί Έλληνες χαράκτες όπως η Βάσω Κατράκη, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Τάσσος (Αλεβίζος), ο Γιάννης Μόραλης, ο Γιώργος Βαρλάμος, ο Τηλέμαχος Κάνθος και άλλοι πολλοί.
Αν και δεδηλωμένος ειρηνιστής, με την κήρυξη του Πολέμου του 1940, ο Κεφαλληνός έθεσε το Εργαστήριό του και τους μαθητές του στην υπηρεσία της μαχόμενης Ελλάδας εκδίδοντας αφίσες με πατριωτικό/προπαγανδιστικό περιεχόμενο. To 1942 συμμετείχε στη Β΄ Επαγγελματική Καλλιτεχνική Έκθεση με τρία σχέδια με θέμα τον λιμό της Αθήνας. Συνελήφθη μαζί με τρεις μαθητές του (Α. Τάσσο, Αντώνη Κανά και Αλέξανδρο Κορογιαννάκη) από τις ιταλικές αρχές κατοχής για «ηττοπάθεια και κομμουνιστική δράση» εξαιτίας των έργων τους και οδηγήθηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Αργότερα τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του αγώνα της Κύπρου εναντίον της αγγλικής κατοχής.
Κέρδισε δύο φορές το πρώτο βραβείο στις Εκθέσεις Ελληνικού Βιβλίου που οργάνωσε η Εταιρεία των Φιλοτέχνων. Το 1939 στην 9η Έκθεση για το βιβλίο Ο Θάνατος του Μέδικου του Παντελή Πρεβελάκη και το 1946 στην 10η Έκθεση για το βιβλίο Το Παγώνι του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
Κατά την περίοδο 1950-1954 φιλοτέχνησε γραμματόσημα σε συνεργασία με τα Ελληνικά Ταχυδρομεία. Σχεδίασε επίσης μία γραμματοσειρά με την επωνυμία «Θεόκριτος» για την έκδοση του λευκώματος Δέκα Λευκαί Λήκυθοι του Μουσείου Αθηνών (1956).
Από το 1954 μέχρι τον θάνατό του (1957) διετέλεσε διευθυντής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.
Το έργο του
Γ. Κεφαλληνός, Η αλεπού (1946). Χαρακτικό για το βιβλίο του Ζ. Παπαντωνίου Το παγώνι.
Ο Κεφαλληνός, «ο σιωπηλός» όπως τον αποκάλεσε ο Παντελής Πρεβελάκης και «ο Καλογιάννης» όπως τον αποκαλούσαν οι δικοί του, δεν φρόντισε για την προβολή του έργου του. Τα δημιουργήματά του είναι διάσπαρτα εδώ και εκεί, κυρίως σε βιβλία που σχεδίασε και εικονογράφησε. Τέτοια βιβλία είναι οι Σκλάβοι Πολιορκημένοι του Κώστα Βάρναλη (1928), Ο θάνατος του Μεδίκου του Παντελή Πρεβελάκη (1939), Το παγώνι του Ζαχαρία Παπαντωνίου (1946), η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη (1927), κ.ά.
Το έργο του Κεφαλληνού προσμετράται επίσης από την επιρροή που είχε στους μαθητές του. Και ήταν οι μαθητές του που φρόντισαν να γίνει μία αναδρομική έκθεση στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών λίγους μήνες μετά τον θάνατό του. Σήμερα το έργο του Κεφαλληνού, το οποίο διακρίνεται για την αρτιότητά του και τον πρωτοποριακό του δυναμισμό, είναι πλέον γνωστό χάρη στις άοκνες προσπάθειες του Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη, που πρόβαλε εκτενώς το έργο του μεγάλου Έλληνα χαράκτη.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
- Ε. Χ. Κάσδαγλης, Γιάννης Κεφαλληνός ο χαράκτης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1991, σελ. 572. ISBN 9602500328.
- Γ. Κεφαλληνός, Αλληλογραφία 1913-1952, Κείμενα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1991, σελ. 431. ISBN 9602500301.
