Η μεγάλη μάχη της Χειμάρρας και η πανωλεθρία των Ιταλών (λιθογραφία)
Η Μάχη της Χειμάρρας (13-22 Δεκεμβρίου 1940) ήταν μια στρατιωτική σύγκρουση που έλαβε χώρα κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου τον Δεκέμβριο του 1940, κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης του Ελληνικού Στρατού που ακολούθησε την αποτυχημένη ιταλική εισβολή στην Ελλάδα. Μετά τη νίκη των Ελλήνων στη Χειμάρρα ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι παραδέχθηκε ότι ένα από τα αίτια της ιταλικής ήττας ήταν το υψηλό φρόνημα των ελληνικών στρατευμάτων.
Υπόβαθρο
Ο Ιταλικός Στρατός κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε αναπτυχθεί στην ελληνοαλβανική μεθόριο και επεδίωκε να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας. Η επίθεση εκδηλώθηκε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Μετά από δύο εβδομάδες συγκρούσεων οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να αποκρούσουν την ιταλική εισβολή στη μάχη της Πίνδου και στη μάχη Ελαίας-Καλαμά. Από στις 9 Νοεμβρίου ο Ελληνικός Στρατός ξεκίνησε την αντεπίθεσή του με επιτυχία και μπόρεσε να εισχωρήσει βαθιά στο ιταλοκρατούμενο αλβανικό έδαφος σε όλο το μέτωπο. Ως αποτέλεσμα των επιχειρήσεων οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις εισήλθαν στις πόλεις και κωμοπόλεις της περιοχής στη μία μετά την άλλη: την Κορυτσά στις 22 Νοεμβρίου, το Πόγραδετς στις 30 Νοεμβρίου, τους Άγιους Σαράντα στις 6 Δεκεμβρίου και το Αργυρόκαστρο στις 8 Δεκεμβρίου.
Η μάχη
Στις 13 Δεκεμβρίου ο Πάνορμος (Πόρτο Παλέρμο), ένας όρμος νότια της Χειμάρρας, τέθηκε υπό τον έλεγχο των ελληνικών δυνάμεων.Δύο ημέρες αργότερα η 3η Μεραρχία Πεζικού του Ελληνικού Στρατού επιτέθηκε εναντίον των ιταλικών στρατευμάτων στη Χειμάρρα. Ωστόσο οι επιχειρήσεις επιβραδύνθηκαν λόγω της σθεναρής αντίστασης του εχθρού, ο οποίος υποστηριζόταν από πολεμικά αεροσκάφη που έπλητταν τα ελληνικά πεζοπόρα τμήματα, αλλά και εξαιτίας των δύσκολων καιρικών συνθηκών. Στις 19 Δεκεμβρίου οι ελληνικές δυνάμεις μετά από σκληρή μάχη κατέλαβαν το ύψωμα Γκιάμι, βόρεια του Πανόρμου. Εν τω μεταξύ, την αυγή της ίδιας ημέρας το 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων υπό τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο ξεκίνησε αιφνιδιαστική επίθεση χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού εναντίον των ιταλικών θέσεων στο όρος Μάλι ι Τζόρετ (Αλβανικά: Mali i Xhorët), ένα στρατηγικό σημείο ανατολικά της Χειμάρρας. Οι Εύζωνοι του συντάγματος, αφού ενημερώθηκαν για την τοπογραφία της περιοχής από τους ντόπιους κατοίκους, επιτέθηκαν με αργή προώθηση και ύστερα εκτέλεσαν έφοδο με εφ’ όπλου λόγχη από διαφορετικές θέσεις ταυτόχρονα κατά των ιταλικών αμυντικών παρατάξεων. Παρόλο που το χιόνι ήταν κοντά στο ένα μέτρο, οι καιρικές συνθήκες βοήθησαν να προωθηθούν άμεσα τα ελληνικά στρατεύματα και να υπερπηδήσουν τα συρματοπλέγματα, αιχμαλωτίζοντας μια ορεινή ιταλική πυροβολαρχία, μαζί με τον διοικητή της. Έπειτα από τρεις μέρες έντονων πολεμικών συγκρούσεων οι άνδρες της 3ης Μεραρχίας Πεζικού κατάφεραν να αποκτήσουν τον έλεγχο του υψώματος, όπως και το διάσελο του Κούτσι (Kuç).
Η κατάληψη αυτών των θέσεων απέκτησε πολύ μεγάλη σημασία, αφού έδινε πρόσβαση στην κοιλάδα του ποταμού Σιούσιτσα (Shushicë), που κατέληγε στα περίχωρα της Αυλώνας. Επιπρόσθετα κατασχέθηκαν από τα ιταλικά στρατεύματα έξι πυροβόλα πυροβολικού, μια μονάδα πυροβολικού και μεγάλη ποσότητα προμηθειών πολέμου. Οι ελληνικές απώλειες δεν είχαν ξεπεράσει τους 100 νεκρούς και αγνοούμενους, ενώ οι Ιταλοί είχαν χάσει περίπου 400 οπλίτες και πάνω από 900 αιχμαλώτους.
Στις 21 Δεκεμβρίου οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν το ύψωμα της Τσιπίστας νοτιοδυτικά της Χειμάρρας. Για να αποφύγουν οι Ιταλοί την πιθανότητα περικύκλωσης, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη. Τελικά τα ελληνικά στρατεύματα εισήλθαν στη Χειμάρρα το πρωί της 22ας Δεκεμβρίου, όπου έγιναν δεκτοί από τους ντόπιους με ενθουσιασμό.
Αντίκτυπος
Η κατάληψη της Χειμάρρας εορτάστηκε με λαμπρότητα στην Ελλάδα και απέδειξε ότι ο ελληνικός στρατός ήταν σε θέση να συνεχίσει την προέλασή του βορειότερα, αναγκάζοντας τον ιταλικό στρατό σε συνεχή οπισθοχώρηση. Από την άλλη πλευρά, οι Ιταλοί επικεφαλής είχαν θορυβηθεί από την ελληνική νίκη, τόσο που στις 24 Δεκεμβρίου ο Μπενίτο Μουσολίνι εξέφρασε γραπτώς τις ανησυχίες του στον Ιταλό στρατιωτικό διοικητή Ούγκο Καβαλλέρο. Στην επιστολή του ο Μουσολίνι επισημαίνει ότι πέρα από κάθε αμφιβολία μία από τις αιτίες της ιταλικής ήττας ήταν το υψηλό ηθικό των ελληνικών δυνάμεων, που οδήγησε εντέλει και στην κατάληψη της Χειμάρρας. Η κατάληψη της πόλης οδήγησε στην ανύψωση του φρονήματος των ελληνικών στρατευμάτων αλλά και του ελληνικού λαού. Με απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης λόγω της σημαντικής νίκης ορίστηκε τριήμερος σημαιοστολισμός όλων των δημοσίων κτηρίων.
