Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου (1912 – 2014) Ιστορικός, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός

Ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου (Πάτρα, 14 Φεβρουαρίου 1912 – Αθήνα, 16 Αυγούστου 2014) ήταν ιστορικός, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός.

Ο Μιχαήλ Σακελλαρίου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1912 και ήταν γιος του Βασιλείου Σακελλαρίου. Βαφτίστηκε με το όνομα Μιχαήλ-Ανδρέας. Ήταν παντρεμένος με την αρχαιολόγο Αγνή Ξενάκη. Ήταν εγγονός του δημοσιογράφου και διδάκτορα της Νομικής Μιχαήλ Σακελλαρίου καθώς και απόγονος του Γεωργίου Λογοθέτη Λυκούργου από την πλευρά της γιαγιάς του, Μαρίας Λυκούργου, το γένος Μαργέλου. Το 1928 εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Ήταν δημοτικιστής. Ήταν βοηθός των Ν. Α. Βέη και Γ. Αναγνωστόπουλου. Τον Δεκέμβριο του 1933 πήρε το πτυχίο του με βαθμό «άριστα». To 1934 ο Σωκράτης Κουγέας πρότεινε τον Μ. Σακελλαρίου για βοηθό του στο Ιστορικό Σπουδαστήριο της Φιλοσοφικής Αθηνών, όμως απορρίφθηκε ενώ ήταν μελετητής και ιστοριογράφος του νέου Ελληνισμού. Το 1946 μετέβη στο Λονδίνο και στο Public Record Office και φωτογράφησε βρετανικές προξενικές εκθέσεις του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα που τις δώρισε στην Ακαδημία Αθηνών. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής (1965-1966), αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Κρατικού θεάτρου Βορείου Ελλάδος (1964-1967), πρόεδρος της Association Lyonnaise d’ Etudes Anciennes (1974), πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ιστορικών Επιστημών (1978-1985), μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Ιστορικών Επιστημών (1978-1985), ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (1979-1992), μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (1992-1995), πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού (1993-1995), επίσης εκ των συνδιευθυντών του δεύτερου τόμου της Ιστορίας της Ανθρωπότητας της UNESCO. Διετέλεσε πρόεδρος του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, μέλος της Accademia dei Lincei και αντεπιστέλλον μέλος της Accademia Pontaniana και της Academie des Incriptions et Belles Lettres. Είχε ασχοληθεί για πολλά χρόνια με άλλους συνεργάτες με την συγγραφή της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους (ΙΕΕ). Λίγο πριν το θάνατό του δημοσιεύθηκε η μνημειώδης πραγματεία του για τον πρόγονό του Λογοθέτη Λυκούργο, με τον τίτλο: «Ἕνας συνταγματικὸς δημοκράτης ἡγέτης κατὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ ’21. Ὁ Γ. Λογοθέτης Λυκοῦργος τῆς Σάμου (1772-1850)».

Η διατριβή του Σακελλαρίου

Έγραψε ιστορικές μελέτες όπως «Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν», η οποία υποβλήθηκε ως εναίσιμος διδακτορική διατριβή στη Φιλοσοφική Αθηνών,στις 15 Ιανουαρίου 1937, αλλά τελικώς απερρίφθη με την αιτιολογία ότι ήταν επηρεασμένη από τον ιστορικό υλισμό και ότι ο συγγραφέας της έκανε χρήση δημογραφικών και οικονομικών στοιχείων. Ο Μιχαήλ Βολονάκης απέρριψε τη διατριβή με βάση την ορθή χρήση της ιστορικής μεθόδου, τη χρήση και έλεγχο των πηγών, την σαφήνεια της έκφρασης. Ο καθηγητής Χατζής από την μεριά του τον μέμφθηκε για κομμουνίζοντα επειδή παρέπεμπε στους Κορδάτο και Βλαχογιάννη. Ο Νικόλαος Βέης με τη σειρά του την εγκωμίασε ως μία των εξοχωτέρων διατριβών των όσων εγράφησαν περί της Πελοποννήσου κατά τον 18ο αιώνα. Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος διατύπωσε ένσταση περί του ελέγχου των πολιτικών φρονημάτων του Σακελλαρίου. Τελικά υπέρ της απόρριψής της ψήφισαν οι Χατζής, Κουκουλές, Οικονόμος, Βολονάκης, Λογοθέτης, Πεζόπουλος, Σκάσσης, Εξαρχόπουλος, Βορέας και ο κοσμήτωρ Αρβανιτόπουλος. Υπέρ της απόσυρσης και της επανυποβολής της οι Βέης, Άμαντος, Κουγέας. Ο Άμαντος ζήτησε να ξαναγραφτεί προκειμένου να τονισθούν οι εθνικοί παράγοντες συμφώνως προς το πνεύμα της Σχολής.

Σε κάθε περίπτωση μία από τις συμβολές της εργασίας αυτής ήταν η κατάρριψη της μαρξιστικής άποψης περί ύπαρξης αστικής τάξης προεπαναστατικώς. Με τη δημοσίευσή του στα 1939 έθεσε το θέμα της καλλιέργειας των οθωμανικών σπουδών στην Ελλάδα ως αναγκαία προϋπόθεση της μελέτης της περιόδου της τουρκοκρατίας.

Εργογραφία

• Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821) (Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1939, νέα έκδοση: Ηρόδοτος 2012).
• La migration grecque en Ionie (Αθήνα, 1958).
• Corintha and Cleonaea (Ancient Greek Cities, αρ. 3), 1971, σ. XXIX + 217, δύο επίμετρα και βιβλιογραφία με χωριστή σελίδωση, 1-19, 1-63, 1-11, πίνακες 7, σχέδια 55, χάρτες 46. Συνεργασία με Ν. Φαράκλα.
• Mεγαρίς, Aιγόσθενα, Eρένεια (Ancient Greek Cities, αρ. 14), 1972, σ. XXVI + 80, επίμετρα και βιβλιογραφία με χωριστή σελίδωση, 1-5, 1-10,1-4,1-10, πίνακες 6, χάρτες 41. Συνεργασία με Ν. Φαράκλα.
• Peuples prehelleniques d’origine indo-europeenne (Αθήνα 1977).
• Les Proto-grecs (Αθήνα 1980).
• The Polis-State, Definition and Origin (Αθήνα 1989, και σε ελληνική μετάφραση: Πόλις, ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1999).
• Between Memory and Oblivion, The Transmision of Early Greek Historical Traditions (Αθήνα 1991).
• Η Αθηναϊκή δημοκρατία (Ηράκλειο 1999, 2000, 2004).
• Ethnè grecs à l’âge du Bronze, Vol. I, Introduction-Abantes-Epéens, Vol. II, Etoliens-Thessaliens-Conclusions, Μελετήματα 47, Αθήνα 2009, τόμ. Ι-ΙΙ.
• Φοιτητικές και μεταφοιτητικές εμπειρίες (1928-1944): Συμβολή από υποκειμενική σκοπιά στην ιστορία μελετών της νεοελληνικής ιστορίας (Μυρμιδόνες, 2010).
• Θέματα νέας ελληνικής ιστορίας, δυο τόμοι (Ηρόδοτος, 2011).
• Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο καταλύτης για την αποδιοργάνωση της Ελληνικής Επανάστασης (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2012).
• Ένας συνταγματικός δημοκράτης ηγέτης κατά την επανάσταση του ’21 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014).
• Ελληνικά έθνη κατά την Εποχή του Χαλκού (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2018).

Πηγές

• Ελισάβετ Κοντογιώργη, «Λίγα λόγια για τον Ακαδημαϊκό Μ.Β. Σακελλαρίου, τον πρωτοπόρο και αγέραστο δάσκαλο», Νεοελληνικά Ιστορικά, τομ. 4 (2016), σελ. 365-370.
• Βασίλης Κρεμμυδάς, «Το όνομα των τομών», στο: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας 1833-2002, τομ. Β΄, Αθήνα 2004, σελ. 391-404.
• Ευαγγελία Μπαλτά, «Οι Οθωμανικές σπουδές στη νεοελληνική ιστοριογραφία», στο: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας 1833-2002, τομ. Α΄ Αθήνα 2004, σελ. 259-272.
• Μιχαήλ Σακελλαρίου, Φοιτητικές και μεταφοιτητικές εμπειρίες (1928-1944): Συμβολή από υποκειμενική σκοπιά στην ιστορία μελετών της νεοελληνικής ιστορίας, εκδ. Μυρμιδόνες, Αθήνα 2010 (σελ. 855-883)