Ο Χοσέ Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι Ντουμάνγκε (Buenaventura Durruti Dumange, 14 Ιουλίου 1896 – 20 Νοεμβρίου 1936) ήταν Ισπανός αναρχικός. Υπήρξε ηγετικό πρόσωπο του Ισπανικού Εμφυλίου στα πρώτα στάδια του πολέμου.
Πρωτοστάτησε μαζί με άλλους αναρχικούς στην απόκρουση των εθνικιστών στη Βαρκελώνη τον Ιούλη του 1936 και πολέμησε εναντίον των εθνικιστών σε διάφορα μέτωπα. Ως στρατιωτικός διοικητής αναρχικών πολιτοφυλακών εφάρμοσε αυστηρή πειθαρχία στο τμήμα του. Σκοτώθηκε στη Μαδρίτη πιθανότατα σε ατύχημα και η κηδεία του ήταν η μεγαλύτερη που είχε γίνει στη Μαδρίτη.
Ο Ντουρούτι στην πράξη πολέμησε υπό τις εντολές της δημοκρατικής κυβέρνησης και δεν αντιτάχθηκε σε αυτήν, κάτι που αναπαράχθηκε συμπυκνωμένα από την φιλοκυβερνητική πτέρυγα των αναρχικών στο σύνθημα που του απέδωσε “θυσιάζουμε τα πάντα εκτός από την νίκη“. Αντίθετα οι αναρχικοί οπαδοί της ρήξης με την κυβέρνηση ανακαλούσαν κυρίως την προπολεμική του δράση.
Ο Ντουρούτι γεννήθηκε στη Λεόν, ορεινή αυτόνομη περιφέρεια στο κέντρο του ισπανικού Βορρά (μετά την ένωσή της με την περιφέρεια της Παλαιάς Καστίλης το 1883 αποτελεί τμήμα της Αυτόνομης Περιφέρειας Καστίλης-Λεόν). Ο πατέρας του ήταν εργάτης των σιδηροδρόμων και αυτοχαρακτηριζόταν ως ελευθεριακός σοσιαλιστής. Στα 14 μόλις του χρόνια ο μικρός Ντουρρούτι εγκατέλειψε το σχολείο και πήγε να εργαστεί στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λεόν ως μαθητευόμενος μηχανικός.
Το 1917 η σοσιαλιστική συνδικαλιστική Γενική Ένωση Εργατών-U.G.T (Unión General de Trabajadores) κήρυξε απεργία των εργατών των σιδηροδρόμων του Βορρά. Σε αυτή ο Ντουρούτι συμμετείχε ενεργά και διακρίθηκε για το πάθος και το δυναμισμό του. Οι εργοδότες και οι εργάτες κατέληξαν τελικώς σε συμφωνία την οποία όμως δεν αποδέχτηκε η κυβέρνηση με αποτέλεσμα να προκληθεί γενική απεργία των σιδηροδρομικών εργατών σε όλη τη χώρα. Γρήγορα επενέβη ο ισπανικός στρατός κατόπιν κυβερνητικής εντολής και η απεργία μετά από τρεις μέρες πνίγηκε στο αίμα με απολογισμό 70 νεκρούς, 500 τραυματίες και 2.000 σιδηροδρομικούς εργάτες στη φυλακή ενώ ο Ντουρούτι μόλις που πρόλαβε και δραπέτευσε μέσα από τα βουνά στη Γαλλία.
Από το 1917 έως το 1920 εργάστηκε στη Γαλλία ως μηχανικός και λίγο αργότερα αποφάσισε να επιστρέψει στην Ισπανία. Πέρασε τα σύνορα φτάνοντας στη βασκική πόλη του Σαν Σεμπαστιάν, όπου ήρθε σε επαφή με την τοπική ομάδα αναρχικών. Λίγο καιρό αργότερα τον κάλεσαν οι ηγέτες της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας-C.N.T. (Confederación Nacional del Trabajo), αναρχοσυνδικαλιστικής οργάνωσης, να μεταβεί στη Βαρκελώνη για να τους οργανώσει, μιας και το αναρχικό και γενικώς το συνδικαλιστικό κίνημα υφίστατο μια τρομερής έκτασης καταστολή καθώς τα περισσότερα μέλη του είχαν εκτελεστεί ή ήταν στη φυλακή. Η πρωτεύουσα της Καταλονίας στην κυριολεξία φλεγόταν εκείνες τις μέρες εν μέσω σφοδρών αναταραχών.
Στην Καταλωνία ο Ντουρούτι ίδρυσε μαζί με τους Φρανθίσκο Ασκάσο, Χουάν Γκαρθία Ολίμπερ και μια ομάδα αναρχικών, τους Αλληλέγγυους (Los Solidarios). Μέλη της ομάδας επιχείρησαν λίγο αργότερα, ανεπιτυχώς, να δολοφονήσουν το βασιλιά της Ισπανίας Αλφόνσο ΙΓ΄.
Στο μεταξύ, τον Φεβρουάριο του 1919 οι εργάτες ενός μεγάλου εργοστασίου ηλεκτρικών ειδών, ελεγχόμενου συνδικαλιστικά από τη C.N.T., είχαν κατέβει σε απεργία σε ένδειξη συμπαράστασης προς επτά συναδέλφους τους που είχαν απολυθεί για πολιτικούς λόγους καθώς και για να ζητήσουν αύξηση του μισθού ορισμένων κατηγοριών εργατών του εργοστασίου αυτού. Η απεργία ήταν καλά οργανωμένη, κάτι που αποτελούσε μια σημαντική επίδειξη δύναμης της C.Ν.Τ. Ο Άγγλος διευθυντής ήταν έτοιμος να συμβιβαστεί —ιδιαίτερα επειδή οι μισθοί σ’ αυτό το εργοστάσιο ήταν κάτω του μέσου όρου— όμως, κατόπιν συμβουλής του τοπικού στρατηγού διοικητή, άλλαξε γνώμη και αρνήθηκε να συζητήσει με το συνδικάτο για την επανάληψη της εργασίας. Επιπλέον ο στρατηγός φυλάκισε τα ανώτερα στελέχη της C.Ν.Τ. και κήρυξε στρατιωτικό νόμο μολονότι η απεργία ήταν απολύτως ειρηνική και εντός των νομίμων πλαισίων. Μετά την άρνηση των αρχών της Βαρκελώνης ν’ αφήσουν ελεύθερους τους οργανωτές ξεκίνησε μια γενική απεργία στην ευρύτερη περιοχή της Βαρκελώνης, η οποία διήρκεσε δεκαπέντε ημέρες και στην οποία πήραν μέρος πάνω από 100.000 εργάτες.
Ισπανικός Εμφύλιος
Μετά το πραξικόπημα των εθνικιστών στις 17 Ιουλίου του 1936, στις 18-20 Ιουλίου, έγιναν οδομαχίες στη Βαρκελώνη, κατά τη διάρκεια των οποίων οι αναρχικοί πολιτοφύλακες απέκρουσαν τους εθνικιστές και πήραν την εξουσία στα χέρια τους. Στις 20 Ιουλίου του 1936, ο πρόεδρος της Καταλονίας Λουΐς Κομπανίς, ζήτησε πολιτική ανοχή από τους αναρχικούς ηγέτες (μεταξύ αυτών ο Ντουρούτι) και ρώτησε αν θα ήθελαν να παραμείνει στη θέση του. Τελικά οι αναρχικοί ηγέτες δέχτηκαν να παραμείνει ως ο πρόεδρος της Καταλανικής διοίκησης. Τον ίδιο μήνα ο Ντουρούτι σε δηλώσεις του στους διεθνείς ανταποκριτές Τύπου ανακοίνωσε την κατάληψη εξουσίας από τους εργάτες σύμφωνα με τη λογική των αναρχικών ότι ζούσαν πλέον σε επίγειο παράδεισο. Μετά την επιτυχή απόκρουση των πραξικοπηματιών, στις 23 Ιουλίου έγινε σύσκεψη των επιφανών ηγετών της CNT, όπου ο Χουάν Γκαρθία Ολίμπερ πρότεινε την κατάληψη της εξουσίας και την ανακήρυξη του “ελευθεριακού κομμουνισμού” στη Βαρκελώνη αλλά ο Ντουρούτι αρνήθηκε μέχρι τουλάχιστον να καταληφθεί η Σαραγόσα και ευρύτερα η Αραγωνία.
Με εντολή του Ντουρρούτι απαλλοτριώθηκαν μεγάλες φεουδαρχικές περιουσίες ενώ η μονάδα του εκτέλεσε 38 πλούσια άτομα ως φασίστες.
Ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι
Διάσημη ρήση, που αποδόθηκε στον Ντουρούτι από την CNT ήταν το “θυσιάζουμε τα πάντα εκτός από τη νίκη” θέλοντας να καταδειχθεί η αναγκαιότητα της νίκης έναντι των εθνικιστών δίχως να δίνεται προτεραιότητα στην επαναστατική διαδικασία χωρίς ωστόσο να είναι σίγουρο ότι είχε απεμπολήσει τελείως τις επαναστατικές πολιτικές.
Πολεμική δραστηριότητα
Ηγήθηκε της κατάληψης του στρατώνα Atarazanas στη Βαρκελώνη, όπου οι αναρχικοί πολέμησαν με απαράμιλλη αλλά απελπισμένη γενναιότητα, με αποτέλεσμα πολύ αυξημένες απώλειες (περίπου 600 νεκροί μεταξύ αυτών ο Francisco Ascaso). Ο ηρωισμός που επέδειξαν οι αναρχικοί ενσωματώθηκε στην κουλτούρα τους.
Ηγήθηκε της αποτυχημένης προσπάθειας κατάληψης της Σαραγόσα, πόλης με στρατιωτική σημασία, γεγονός για το οποίο επικρίθηκε έντονα από τους κομμουνιστές. Οι αιτίες της αποτυχίας ενδεχομένως ήταν η απειρία του ως στρατιωτικού ηγέτη αλλά και οι ανεκπαίδευτοι πολιτοφύλακες.
Ο Ντουρούτι με το τμήμα του έφτασε στην πόλη της Μαδρίτης, όπου ήταν αποφασισμένος να συμβάλει στην απόκρουση του Εθνικιστικού στρατού. Στη Μαδρίτη με το τμήμα του περίπου 3.000 άτομα, πολέμησαν στο πιο δύσκολο σημείο της επίθεσης των Εθνικιστών όπου και δέχτηκαν συγκεντρωμένες βολές Πυροβολικού με αποτέλεσμα την οπισθοχώρηση τους στις αρχικές θέσεις. Σύμφωνα με μεταπολεμικές αναφορές, στη Μαδρίτη ο Ντουρούτι ήταν να προαχθεί στον στρατιωτικό βαθμό του Ταγματάρχη (ο μεγαλύτερος βαθμός που θα είχε δοθεί σε έφεδρο), ακόμη αναφέρθηκε ως υποψήφιος για αρχηγική θέση στο Συμβούλιο Άμυνας Μαδρίτης.
Στρατιωτική πειθαρχία/στρατικοποιήση πολιτοφυλακών
Μετά τις ήττες των Δημοκρατικών το καλοκαίρι του 1936, ο Ντουρούτι μαζί με άλλους ηγέτες των αναρχικών ζητούσε ενοποιημένη οργάνωση. Επέβαλε αυστηρή πειθαρχία στο τμήμα του, κάνοντας δύσκολη την εφαρμογή της παραδοσιακής αναρχικής πρακτικής όταν κάποιος πολιτοφύλακας το δήλωνε, τότε μπορούσε να εγκαταλείψει τη μονάδα του και να επιστρέψει στα μετόπισθεν, αντίθετα, ο Ντουρούτι τον αφόπλιζε ενώ ταυτόχρονα μπορεί να βρισκόταν πολλά χιλιόμετρα μακρυά από το σπίτι του και κοντά σε πολεμικό μέτωπο. Αποτέλεσμα ήταν οι λιποταξίες στο τμήμα του Ντουρούτι να ήταν ελάχιστες. Αυτή η πρακτική ήταν εκτός της τότε αναρχικής λογικής. Επιπλέον λόγω ευρείας διάδοσης σεξουαλικών νοσημάτων, εκδίωξε πόρνες από το πολεμικό μέτωπο και όταν ορισμένες επέστρεψαν τις σκότωσε. Σε άλλη περίπτωση όπως κατέγραψε με απελπισία η Γαλλίδα φιλόσοφος Σιμόν Βέιλ, δεκαπεντάχρονος αιχμάλωτος μέλος της φάλαγγας που αρνήθηκε να ενταχθεί στη μονάδα του μετά από μια ώρα προσπάθειας να μεταπεισθεί από τον Ντουρούτι, εκτελέστηκε την επόμενη ημέρα. Ο Ντουρούτι για να καταπολεμήσει τον μη στρατιωτικό τρόπο που είχε δομηθεί η μονάδα του, είχε δεχτεί στο στρατιωτικό του τμήμα ως στρατιωτικό σύμβουλο και εκτελούντα χρέη επιμελητείας, τον μόνιμο Λοχία José Manzana.
Θάνατος
Τελικά, ο Ντουρούτι πληγώθηκε θανάσιμα από σφαίρα όπλου στις 19/11/1936 ενώ πολεμούσε στη Μαδρίτη και πέθανε την επόμενη ημέρα σε νοσοκομείο. Άμεσα, διαδόθηκε ότι δολοφονήθηκε από μέλος της μονάδας του που αντιδρούσε στην στρατιωτική πειθαρχία, αντίθετα οι αναρχικές οργανώσεις διέδωσαν για λόγους προπαγάνδας ότι σκοτώθηκε από βολή εθνικιστή ελεύθερου σκοπευτή. Παράλληλα, μέσα στους κόλπους των αναρχικών κυκλοφόρησε η φήμη ότι δολοφονήθηκε από κομμουνιστές γιατί φοβόντουσαν τη δημοφιλία του ως σωτήρα της Μαδρίτης. Αντίθετα οι κομμουνιστές διέδωσαν ότι ο Ντορούτι ήταν έτοιμος να γίνει κομμουνιστής, και τον δολοφόνησε κάποιος αναρχικός.
Ως πράξη αντεκδίκησης αναρχικοί πολιτοφύλακες εκτέλεσαν 52 φυλακισμένους την ίδια ημέρα του θανάσιμου τραυματισμού του.
Κηδεία
Στη κηδεία του Ντουρούτι βγάλανε επικήδειους λόγους μεταξύ άλλων ο Σοβιετικός σύμβουλος Βλαντίμιρ Αντόνοφ-Οβσέγενκο, οι ηγέτες της CNT Jaime Magrina και Χουάν Γκαρθία Ολίμπερ και ο πρόεδρος της Καταλονίας Λουΐς Κομπανίς. Η κηδεία του ήταν η μεγαλύτερη που είχε γίνει στη Μαδρίτη όπου παραβρέθηκαν μισό εκατομμύριο άνθρωποι και έγινε σύμβολο της αντιφασιστικής ενότητας.
Η κηδεία του Ντουρούτι.
Εκδοχές θανάτου
Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για τον θάνατο του Ντουρούτι. Σε πιο σύγχρονες εκδόσεις οι Ιστορικοί Antony Beevor, Stanley G. Payne, Julius Ruiz, Michael Alpert αναφέρουν ότι σκοτώθηκε σε ατύχημα από φιλικά πυρά. Ο Esdaile αναφέρει ότι σκοτώθηκε καθώς προσπαθούσε να συγκεντρώσει τους μαχητές της μονάδας του που υποχωρούσαν, ενώ απορρίπτει ότι σκοτώθηκε από μέλος της μονάδας του. Αντίθετα, σε πιο παλιές εκδόσεις, οι ιστορικοί Χιου Τόμας, Pierre Broué και Émile Temime αναφέρουν ότι πιθανότατα δολοφονήθηκε από μέλος της μονάδας του επειδή είχε επιβάλει αυστηρή πειθαρχεία. Ο ιστορικός Τζέιμς Τζολ αναφέρει ότι το πιο πιθανόν είναι να σκοτώθηκε από κάποιον “ίσως κομμουνιστή, ίσως αναρχικό εξτρεμιστή“.
Δημόσια Ιστορία και πολιτική
Αμέσως μετά τον θάνατό του, πολλές πολιτικές πλευρές διεκδίκησαν τη μνήμη του Ντουρούτι ως θιασώτη της πολιτικής τους. Οι αναρχικοί υπέρμαχοι της συνεργασίας με την κυβέρνηση, προέκριναν την αποδοχή του Ντουρούτι στην στρατιωτικοποίηση των πολιτοφυλακών, όπως και το δεδομένο ότι ποτέ δεν είχε εναντιωθεί στη συμμετοχή αναρχικών στη κυβέρνηση, για να τον παρουσιάσουν ως οπαδό της πολιτικής της συνεργασίας.
Σε μικρότερο βαθμό το ίδιο έπραξε και η επαναστατική πλευρά της CNT, ενώ λίγο πριν από τα Γεγονότα του Μαΐου του 1937 στην Ισπανία, συγκροτήθηκε μέσα στους κόλπους της CNT η ομάδα Φίλοι του Ντουρούτι όπου “χρησιμοποιήσε τη λατρεία της προσωπικότητας ως πολιτικό εργαλείο” καλώντας στην τίμηση της μνήμης του μέσω της υπεράσπισης της επανάστασης, με αναφορές στην επαναστατική περίοδο του Ντουρούτι πριν από το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου.
Αποτίμηση
Ο ιστορικός Julian Casanova αναφέρει ότι με τον θάνατο του Ντουρούτι αρχίζει ο θρύλος του, ενώ αποτιμά ότι προσέφερε πολύ λίγα όσο ήταν στη ζωή στον αναρχοσυνδικαλισμό. Ο Ιστορικός Esdaile αναφέρει ότι άντρες σαν τον Ντουρούτι δεν είχαν “πρακτική απάντηση” στα επιχειρήματα των κομμουνιστών για το πώς μπορεί να κερδηθεί ο πόλεμος.
Στη ζωή και στο θάνατο του Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι αναφέρεται το έργο του Γερμανού συγγραφέα Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας. Η ζωή και ο θάνατος του Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι», που δημοσιεύθηκε το 1972.
Πηγές
- Beevor, Antony. Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος 1936-1939. Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη, 2006.
- Service, Robert. Σύντροφοι: η παγκόσμια ιστορία του κομμουνισμού. Αθήνα: Ψυχογιός, 2008.
- Preston, Paul (1984). Revolution and war in Spain, 1931-1939. London New York: Methuen. ISBN 978-0-415-09894-6. OCLC 191031537.
- McLauchlin, Theodore (2013). Desertion and Collective Action in Civil Wars (PhD) (στα Αγγλικά). McGill University.
- Payne, Stanley (2012). The Spanish Civil War (στα Αγγλικά). New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-17470-8. OCLC 782994187.
- Alpert, Michael (2013). The Republican Army in the Spanish Civil War, 1936-1939. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-02873-9. OCLC 828423651.
- Paz, Abel (2007). Durruti in the Spanish Revolution. Oakland, CA: AK Press. ISBN 978-1-904859-50-5. OCLC 72151499.
- Alexander, R.· Alexander, R.J. (1999). The Anarchists in the Spanish Civil War. The Anarchists in the Spanish Civil War. Janus. ISBN 978-1-85756-400-6. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2019.
- Casanova, Julian (2009). The Spanish Republic and Civil War. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/cbo9780511763137. ISBN 978-0-511-76313-7.
- Esdaile, Charles (2019). The Spanish Civil War : a military history. Abingdon, Oxon N.Y., NY: Routledge. ISBN 978-1-138-31127-5. OCLC 1053887879.
