Ο Ναπολέων Σουκατζίδης (1909 – 1 Μαΐου 1944) ήταν κομμουνιστής συνδικαλιστής, ένας από τους 200 αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μαΐου του 1944.
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης γεννήθηκε στην Προύσα το 1909. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Κρήτη, στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου (της πρώην επαρχίας Μονοφατσίου του νομού Ηρακλείου). Τελείωσε τη Μέση Εμπορική Σχολή στο Ηράκλειο και εργαζόταν ως λογιστής. Ήταν πολύγλωσσος: γνώριζε καλά την αγγλική, ρωσική, γερμανική, γαλλική και τουρκική γλώσσα, ενώ είχε και συγγραφικό έργο. Ήταν στέλεχος του ΚΚΕ, με σημαντική συνδικαλιστική δράση, ως πρόεδρος των Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου. Μετά την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη και εξορίστηκε στον Άη Στράτη.
Εξορία και φυλάκιση
Από τον Άη Στράτη μεταφέρθηκε τον Απρίλιο του 1937 στις φυλακές της Ακροναυπλίας, όπου παρέμεινε μέχρι τον Απρίλιο του 1941, οπότε παραδόθηκε από την κατοχική κυβέρνηση στους Γερμανούς κατακτητές. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, μετατάχθηκε διαδοχικά στις φυλακές Τρικάλων, Λάρισας και τελικά, το Σεπτέμβριο του 1943, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Στο Χαϊδάρι, επειδή γνώριζε γερμανικά, εκτελούσε χρέη διερμηνέα.
Εκτέλεση για αντίποινα
Το όνομά του ήταν μεταξύ των 200 που θα εκτελούνταν (στην Αθήνα μόνο, καθώς υπήρξαν και εκτελέσεις άμαχων στην περιοχή των Μολάων) σε αντίποινα για την επίθεση του ΕΛΑΣ στο, διοικητή της 41ης Γερμανικής Μεραρχίας Οχυρών, υποστράτηγο Φραντς Κρεχ (Franz Krech) στους Μολάους. Λόγω της ιδιότητας (και υπηρεσίας) του ως διερμηνέας, ο διοικητής του στρατοπέδου συγκέντρωσης Χαϊδαρίου, Καρλ Φίσερ (Karl Fischer), όταν ο Σουκατζίδης διάβασε και το δικό του όνομα στη λίστα των μελλοθάνατων, του είπε να παραμείνει στη θέση του. Τότε, ο Σουκατζίδης τον ρώτησε αν θα εκτελούσαν κάποιον άλλο αντί για τον ίδιο. Όταν ο Φίσερ απάντησε ότι έχει εντολή να εκτελέσει 200 από τους κρατούμενους, ο Σουκατζίδης αρνήθηκε να θανατωθεί κάποιος άλλος στη θέση του (και ο ίδιος να γλυτώσει). Έτσι, θανατώθηκε μαζί με τα υπόλοιπα 199 κρατούμενα του Χαϊδαρίου, την Πρωτομαγιά του 1944. Όμοια απάντησε (και επίσης εκτελέστηκε) και ο στρατοπεδάρχης του Χαϊδαρίου, Αντώνης Βαρθολομαίος.
Στο τελευταίο γράμμα προς τον πατέρα του, ο Σουκατζίδης έγραψε: Πατερούλη, πάω για εκτέλεση, να ‘σαι περήφανος για το μονάκριβο γιο σου. Ν’ αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα* σου και την αδελφούλα μου, κι οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη.
*Εννοώντας την αρραβωνιαστικιά του Χαρά, αδελφή της Μαρίας Λιουδάκη.
Υστεροφημία
Στο Αρκαλοχώρι, όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια, υπάρχει αδριάντας του Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Τελείται δοξολογία στη μνήμη του. Στο δήμο Χαϊδαρίου, όπου φυλακίστηκε .υπάρχει οδός που φέρει το όνομά του ενώ, στο δήμο Καισαριανής, όπου και εκτελέστηκε, διοργανώνεται αγώνισμα ανώμαλου δρόμου με τίτλο «Ναπολέων Σουκατζίδης».
Στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο
- Ο Σπύρος Τζόκας έγραψε το ιστορικό μυθιστόρημα Ο κύκλος των μάταιων πράξεων (Εκδόσεις Εύμαρος, Μάρτιος 2014) που περιγράφει τη δράση του Σουκατζίδη.
- Επίσης αναφορά σ’ αυτόν (ως Τσουκατζίδης) γίνεται και στο έργο του Δημήτρη Ψαθά, Αντίσταση.
- Ο Ναπολέοντας Σουκατζίδης είναι το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη, Το τελευταίο σημείωμα. Το ρόλο υποδύεται ο Ανδρέας Κωνσταντίνου.
- Ο Θέμος Κορνάρος, στο βιβλίο του, “Στρατόπεδο του Χαϊδαρίου”, κάνει εκτενή αναφορά σ’ αυτόν.
Πηγές
Ε/Ιστορικά – Τόποι εκτελέσεων, 8 Απριλίου 2004, Ένθετο εφημερίδας Ελευθεροτυπία.
Θέμος Κορνάρος, Ναπολέων Σουκατζίδης. Το μεγαλείο ενός αγωνιστή της Αντίστασης, Εκδόσεις Ατέχνως, 2022.
