Ο Πιέτρο Αρετίνο (Pietro Aretino, Αρέτσο, 20 Απριλίου 1492 – Βενετία, 21 Οκτωβρίου 1556) ήταν Ιταλός συγγραφέας, ο οποίος επηρέασε σημαντικά την τέχνη και την πολιτική της εποχής του και εφηύρε τη σύγχρονη λογοτεχνική πορνογραφία.
Έγινε γνωστός σε όλη την Ευρώπη για τις τολμηρές λογοτεχνικές επιθέσεις του εναντίον των ισχυρών της εποχής του. Οι πύρινες επιστολές και οι διάλογοί του παρουσιάζουν μεγάλο βιογραφικό ενδιαφέρον. Στα δράματά του περιλαμβάνονται πέντε κωμωδίες και μία τραγωδία, η Orazia (1546), ίσως η καλύτερη ιταλική τραγωδία του 16ου αιώνα.
Είναι αμφισβητήσιμο εάν έλαβε οποιαδήποτε βασική εκπαίδευση. Εντούτοις, χάρη σε επαφές που προέρχονταν από έναν αριστοκράτη «προστάτη» της ελκυστικής μητέρας του, βρέθηκε από νωρίς σε περιβάλλον καλλιεργημένων ανθρώπων, ειδικά στη διάρκεια της παραμονής του στην Περούτζα, πριν από το 1510-17, που διαμόρφωσε εν γένει τον χαρακτήρα του. Στην ίδια περίοδο έδειξε ενδιαφέρον για τη ζωγραφική και έγραψε τα πρώτα ποιήματά του.
Ο Πιέτρο Αρετίνο, στο πρώτο του πορτραίτο φιλοτεχνημένο από τον Τιτσιάνο
«Το μαστίγιο των πριγκίπων” (αυτό ήταν το παρατσούκλι του) έγραψε τις πέντε κωμωδίες του, που εντάσσονται στην commedia erudita, σατιρίζοντας τη διαφθορά της ιταλικής κοινωνίας. Επικεντρώθηκε όχι στην κλασική μορφή, αλλά στο περιεχόμενο. Ανάμεσα στους στόχους της πένας του περιλαμβάνονται η παπική αυλή, η αυλή της Μάντοβα και η διαφθορά των ανώτερων αξιωματούχων. Στο έργο του Ο Υποκριτής ενστάλαξε ένα ισχυρό ρομαντικό στοιχείο, που οδήγησε στην περαιτέρω ανάπτυξη της commedia erudita και την απομάκρυνσή της από τα αυστηρά κλασικά πρότυπα.
Εργογραφία
Vita di santa Caterina vergine e martire, 1636.
Διάλογοι και επιστολές
- Sonetti lussuriosi
- Dubbi amorosi
- Lettere
- Ragionamenti
- Orlandino
Κωμωδίες
- Fraza
- La cortigiana
- Il marescalco
- La talanta
- Lo ipocrito
- Il filosofo
Τραγωδίες
- Orazia
