Ο Χοσέ Φρανσίσκο δε Σαν Μαρτίν Ματόρρας (José Francisco de San Martín y Matorras, 25 Φεβρουαρίου 1778 – 17 Αυγούστου 1850) ήταν Αργεντινός επαναστάτης, εθνικός ήρωας της χώρας, καθώς και ελευθερωτής της Χιλής και του Περού από την ισπανική κυριαρχία.
Γεννήθηκε το 1778 στο Γιαπεγιού της Αργεντινής από οικογένεια κρεολών Ισπανών ευγενών, όπου λίγα χρόνια μετά την γέννησή του εγκαταστάθηκαν στην Ισπανία. Το 1791 κατατάχθηκε στον ισπανικό στρατό και διακρίθηκε στους πολέμους εναντίον του Μέγα Ναπολέοντα. Το 1811, ως αντισυνταγματάρχης, επέστρεψε στην Αργεντινή όπου έλαβε μέρος στον επαναστατικό αγώνα για την εκδίωξη των Ισπανών από την χώρα. Μετά την νικηφόρα μάχη του Σαν Λορένσο (1813), ανέλαβε την ηγεσία του επαναστατικού στρατού της Αργεντινής και συνέβαλε αποφασιστικά στην πλήρη επικράτηση του αγώνα.
Ο Σαν Μαρτίν κατέβαλε ιδιαίτερες προσπάθειες για την οργάνωση γενικότερου στρατηγικού σχεδίου για την επέκταση του απελευθερωτικού αγώνα και στις γειτονικές ισπανοκρατούμενες περιοχές, που θα μπορούσε να οδηγήσει και σε πολιτική και εθνική ενοποίηση των λαών της Νότιας Αμερικής. Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, ο Σαν Μαρτίν οργάνωσε ισχυρές δυνάμεις, από Αργεντίνους και Χιλιανούς που πέρασε τις Άνδεις (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1817) και κατόρθωσε να νικήσει τους Ισπανούς στην μάχη στο Τσακαμπούκο, τον ίδιο χρόνο, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την ανεξαρτησία της Χιλής. Αμέσως μετά στράφηκε προς το Περού και με την βοήθεια του χιλιανού στόλου, απελευθέρωσε την Λίμα (Ιανουάριος 1821). Για ένα διάστημα διατέλεσε προσωρινός κυβερνήτης του Περού, και εφάρμοσε πρωτοποριακές μεταρρυθμίσεις για την εποχή, όπως κατάργηση της δουλείας και βελτίωση της ζωής των εκεί Ινδιάνων.
Το 1822 ο Σαν Μαρτίν συναντήθηκε με τον Βενεζουελανό απελευθερωτή Σιμόν Μπολιβάρ, στον Ισημερινό αλλά δεν κατάφεραν να συντονίσουν τον στρατηγικό και την πολιτική τους, στα πλαίσια ενός κοινού απελευθερωτικού αγώνα και οι συζητήσεις κατέληξαν σε αποτυχία. Ως συνέπεια αυτής της αποτυχίας, όπως και άλλων διαφορών που είχαν ανακύψει στο επαναστατικό στρατόπεδο της Αργεντινής, ο Σαν Μαρτίν παραιτήθηκε, την 20 Σεπτεμβρίου 1822 και αυτοεξορίστηκε στις Βρυξέλλες του Βελγίου (1824). Πέθανε στην Βουλώνη της Γαλλίας. Σήμερα τιμάται ως εθνικός ήρωας στην Αργεντινή.
Πηγές
- Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα 1987. Τόμος 9Α.
