Ο Καρλ Γιόχαν Κάουτσκι (Karl Johann Kautsky, Πράγα, 16 Οκτωβρίου 1854 – Άμστερνταμ, 17 Οκτωβρίου 1938) ήταν Γερμανός πολιτικός, θεωρητικός του μαρξισμού, ηγετική μορφή του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος και της Β΄ Διεθνούς (1889-1916), αρνητής των λενιστικών προτύπων εξουσίας. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους και οξυδερκέστερους διανοητές της εποχής του και άφησε πλούσιο συγγραφικό έργο, το οποίο – αποσπασματικά- θεωρημένο- χρησιμοποιήθηκε για να ενισχύσει την επιχειρηματολογία των πιο αντίθετων πολιτικών τάσεων. Η αναμφισβήτητη μετακίνησή του από τον επαναστατικό σοσιαλισμό σε πιο κεντρώες θέσεις, επηρέασε βαθιά τις πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία, κατά τα κρίσιμα χρόνια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της περιόδου του Μεσοπολέμου, έτσι ώστε να θεωρηθεί ως ένας από τους βασικότερους συντελεστές για τη μη επικράτηση των λενιστικών αρχών στα σοσιαλδημοκρατικα κινήματα της Δυτικής Ευρώπης».
Η πορεία προς τον σοσιαλισμό
Στα χρόνια που προηγήθηκαν του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η διάσταση στις απόψεις του Κάουτσκι και του Λένιν έγινε πιο εμφανής, χωρίς όμως οι διαφωνίες να πάρουν το χαρακτήρα πολεμικής. Με την έκρηξη του πολέμου το 1914, ο Κάουτσκι διαχώρισε τη θέση του από το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Γερμανίας (που ουσιαστικά συμπαρατασσόταν με τον Κάιζερ Γουλιέλμος Β΄) και τάχθηκε υπέρμαχος της ιδέας για άμεση σύναψη ειρήνης. Ηγήθηκε μάλιστα και μιας μικρής ομάδας σοσιαλιστών, αντιπάλων του πολέμου, η οποία τελικά συγκρότησε το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας (1917).
Την ίδια εποχή ο Κάουτσκι, πιστεύοντας ότι η πορεία προς το σοσιαλισμό προϋποθέτει εξελεκτικά στάδια και κυρίως αποδοχή των κοινοβουλευτικών πλαισίων, διαφώνησε ριζικά με τις θέσεις και την τακτική των Ρώσων μπολσεβίκων και κράτησε αρνητική στάση απέναντι στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Το γεγονός αυτό πυροδότησε- όπως ήταν φυσικό- μεγάλη κρίση στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα και είχε ως συνέπεια την άμεση και δυναμική αντίδραση του Λένιν. Με σειρά άρθρων και κυρίως με το έργο του: Η Προλεταριακή Επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι (1918), ο μπολσεβίκικος ηγέτης κατηγόρησε τον Κάουτσκι ως προδότη της εργατικής τάξης και του σοσιαλισμού, ως πράκτορα των μιλιταριστών και της κεφαλαιοκρατίας και ως απολογητής του πολέμου και της «Κοινοβουλευτικής ηλιθιότητας». Στις κατηγορίες αυτές ο Κάουτσκι απήντησε με τα έργα του Δικτατορία του προλεταριάτου (Die Diktatur des Proleriats, 1918), Τρομοκρατία και κομμουνισμός (Terrorismus und Kommunismus, 1919), όπου εμφανίζεται ως υπερασπιστής των δημοκρατικών ελευθεριών, ενώ παράλληλα, κατά την περίοδο αυτή, κινήθηκε αντίθετα προς το επαναστατικό κίνημα των Γερμανών κομμουνιστών, που την εποχή εκείνη, με επικεφαλής τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ, έδιναν την αποφασιστική μάχη για την κατάληψη της εξουσίας.
Άλλα έργα
- Έκδοση των Θεωριών της υπεραξίας (Theories of Surplus Value), 1910
- Σοσιαλιστική επανάσταση (Die sozialistiche Revolution, 1902)
- Ο δρόμος προς την εξουσία (Der Weg zur Macht, 1909)
- Η καταγωγή του Χριστιανισμού (1908)
Όταν η πλειοψηφία των μελών του κόμματός του προσχώρησαν στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα, δεν ακολούθησε τους συντρόφους του και επανεντάχθηκε στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, μέχρι ότου η εισβολή του χιτλερικού στρατού (1938) τον ανάγκασε να καταφύγει αρχικά στη Τσεχία και μετά στο Άμστερνταμ, όπου και πέθανε.
Βιβλιογραφία
- ΜΑΡΞ-ΚΑΟΥΤΣΚΙ «Το Κεφάλαιο» μτφ. Βίδα Κοραή, εκδ.Δωρικός, 1990, ISBN 9789602791943
- Θαβωρίτες – Τόμας Μίντσερ «Αναβαπτιστές» – «Αιρετική εξέγερση και κομμουνισμός στην Κεντρική Ευρώπη του 15ου και 16ου αι., Συγγραφείς: Ραούλ Βανεγκέμι, Καρλ Κάουτσκι- Σαφάραβιτς Ιγκόρ», 2012, Ιδιωτική έκδοση ISBN 9780008907501
