Ο Μισέλ Μπιτόρ (Michel Butor), 1926 – 2016, ήταν Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, καθηγητής, δοκιμιογράφος, κριτικός τέχνης και μεταφραστής. Είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νέου Μυθιστορήματος. Είναι επίσης γνωστός για τη συμβολή του σε βιβλία θεωρίας της τέχνης και για το ακαδημαϊκό του έργο στη γαλλική λογοτεχνία.
Ο Μισέλ Μπιτόρ (πλήρες όνομα Μισέλ Μαρί Φρανσουά Μπιτόρ) γεννήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1926 σε προάστιο της Λιλ, το τρίτο από τα επτά παιδιά. Ο πατέρας του ήταν επιθεωρητής σιδηροδρόμων. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη, από όπου αποφοίτησε το 1947. Δίδαξε τη γαλλική γλώσσα καθώς επίσης φιλοσοφία και λογοτεχνία στην Αίγυπτο, το Μάντσεστερ, τη Θεσσαλονίκη (1954-55). Στη συνέχεια ξεκίνησε ακαδημαϊκή καριέρα ως καθηγητής λογοτεχνίας, αρχικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά στη Γαλλία στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας και τέλος στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1991. Το 1958 παντρεύτηκε τη Μαρί-Ζο Μας με την οποία απέκτησαν τέσσερις κόρες. Το 1960, υπέγραψε το «Μανιφέστο των 121», μια διακήρυξη για την υποστήριξη του αγώνα της Αλγερίας για ανεξαρτησία στα πλαίσια του πολέμου της Αλγερίας.
Για το έργο του κέρδισε πολλά λογοτεχνικά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο Φενεόν (1956), το βραβείο Ρενοντό (1957) για το μυθιστόρημα Τροποποίηση (1957), το πιο γνωστό μυθιστόρημά του, που είναι γραμμένο εξ ολοκλήρου στο δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο, και το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας της Γαλλικής Ακαδημίας για το σύνολο του έργου του (2013).
Πέθανε στην Κονταμίν-σιρ-Αρβ σε ηλικία 89 ετών στις 24 Αυγούστου 2016.
Στα πρώτα του βιβλία απέρριψε την παραδοσιακή μορφή του μυθιστορήματος, εντασσόμενος έτσι στην ομάδα του Νέου Μυθιστορήματος (Ναταλί Σαρότ, Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ, Ζαν Ρικαρντού, Ρομπέρ Πενζέ, Κλοντ Σιμόν). Από τη δεκαετία του 1960 εγκατέλειψε το μυθιστόρημα και ακολούθησε μια πιο φιλοσοφική και πολιτική προσέγγιση στα θέματά του. Το 1962 εξέδωσε το μυθιστορηματικό δοκίμιο Κινητό, ένα μεγάλο έργο πειραματικής μορφής αποτελούμενο από διάφορες πηγές (αμερικανικές εγκυκλοπαίδειες, περιγραφές αυτοκινήτων, άρθρα εφημερίδων κ.λπ.) για να προσπαθήσει να εξηγήσει την πραγματικότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πέρα από το μυθιστόρημα, ασχολήθηκε και με άλλα είδη του πεζού λόγου, την ποίηση και το δοκίμιο. Έγραψε έντεκα ποιητικές συλλογές καθώς και πολλά κείμενα σχετικά με την ιστορία της λογοτεχνίας και τη θεωρία της τέχνης. Ο Μισέλ Μπιτόρ συνεργαζόταν τακτικά με ζωγράφους, μουσικούς και φωτογράφους για να δημιουργήσει βιβλία καλλιτεχνών, ο αριθμός των οποίων πλησιάζει τους 1.500 τίτλους. Μερικές φορές αποκαλούνται «χειρόγραφα βιβλία», έχοντας το χαρακτηριστικό ότι είναι σχεδόν «λαθραίες εκδόσεις». Το 2006 άρχισε η έκδοση των Απάντων του συγγραφέα, σε 13 τόμους.
Η λογοτεχνία, η ζωγραφική και τα ταξίδια ήταν θέματα ιδιαίτερα αγαπητά στον Μισέλ Μπιτόρ. Μέρος της γοητείας της γραφής του είναι ο τρόπος που συνδυάζει τις αυστηρές συμμετρίες που οδήγησε τον Ρολάν Μπαρτ να τον χαρακτηρίσει ως «επιτομή του στρουκτουραλισμού» για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό στο Πέρασμα από το Μιλάνο, στο οποίο διηγείται αυτά που θα μπορούσαν να συμβούν μια νύχτα σε μια πολυκατοικία, ή την ημερολογιακή δομή της Χρήσης του χρόνου, όπου διαφαίνεται μια λυρική ευαισθησία που έχει περισσότερες ομοιότητες με τον Μπωντλαίρ παρά με τον Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κυκλοφόρησε στα ελληνικά ένα μικρό βιβλίο με τον τίτλο Θεσσαλονίκη 1990 (εκδόσεις Άγρα), με δύο κείμενα και φωτογραφίες του Μισέλ Μπιτόρ με τις αναμνήσεις του από την πόλη.
Επιλογή έργων
Μυθιστορήματα
- Passage de Milan (1954) – Πέρασμα από το Μιλάνο
- L’Emploi du temps (1956) – Η Χρήση του χρόνου, ελληνική μετάφραση εκδόσεις: ΕΣΤΙΑ.
- La Modification (1957) – Τροποποίηση, ελληνική μετάφραση εκδόσεις:ΕΣΤΙΑ
- Degrés (1960) – Βαθμοί
Ποίηση
- Travaux d’approche (1972)
- Envois (1980)
- Exprès (1983)
- Seize lustres (2006)
- Ruines d’avenir: un livre tapisserie (2016)
Πειραματικά έργα
- Mobile, 1962 – Μομπίλ, μελέτη για μια παρουσίαση των Ηνωμένων Πολιτειών
- Réseau aérien, 1962 – Εναέριο δίκτυο
- Portrait de l’artiste en jeune singe, 1967 – Πορτρέτο του καλλιτέχνη ως νεαρού πιθήκου
- Le Génie du lieu – Το Πνεύμα του τόπου, σειρά 5 έργων που εκδόθηκαν από το 1958 έως το 1996
- Matière de rêves – Θέμα ονείρων, σειρά 5 έργων, 1975-1985
