Ο Ναπολέων Ζέρβας (Άρτα, 17 Μαΐου 1891 – Αθήνα, 10 Δεκεμβρίου 1957) ήταν στρατιωτικός, κινηματίας, ιδρυτής και αντιστασιακός του ΕΔΕΣ και πολιτικός. Καταγόταν από την ιστορική σουλιώτικη οικογένεια, των Ζερβαίων. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του κατατάχθηκε στον Στρατό εθελοντικά και συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους.
Από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή
Αποφοίτησε από την Σχολή Υπαξιωματικών το 1914. Από το 1916 είχε συνταχθεί με τους βενιζελικούς στην Θεσσαλονίκη διακρινόμενος ως Επιτελάρχης του στρατηγού Ιωάννου στην Ταξιαρχία Αρχιπελάγους. Την περίοδο αυτήν σύμφωνα με τους Βρετανούς, είχε αποκτήσει ηγετικές τάσεις. Το 1920 φτάνει στον βαθμό του ταγματάρχη προαγόμενος πάντοτε επ’ ανδραγαθία. Όταν ηττήθηκαν οι βενιζελικοί στις εκλογές του ίδιου έτους, κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε μέλος της εκεί βενιζελικής Πολιτικής Επιτροπής.
Στον μεσοπόλεμο και μέχρι την μεταξική δικτατορία
Το 1922 έλαβε μέρος στην επανάσταση του Πλαστήρα ενώ μετά συνδέθηκε με τον δικτάτορα Πάγκαλο και έγινε διοικητής τάγματος των σωματοφυλάκων του. Χρημάτισε από το 1925-26 φρούραρχος Αθηνών, ενώ το 1926 υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Το 1926 ανατράπηκε ο Πάγκαλος και ο Ζέρβας εκδιώχθηκε από τον στρατό. Ο Γεώργιος Κονδύλης τον Σεπτέμβριο του 1926 εξώθησε μεταξύ άλλων και τον Ζέρβα να κινηθεί εναντίον του, αλλά στη συνέχεια κατέπνιξε την κίνησή του. Αν και αρχικά καταδικάστηκε από στρατοδικείο, αργότερα αμνηστεύτηκε. Το 1928 συμμετείχε σε ένα νέο αποτυχημένο παγκαλικό πραξικόπημα. Το 1932 οι βρετανικές υπηρεσίες διαθέτουν πληροφορίες πως ο Ζέρβας με χρήματα του βασιλόφρονα Πέτρου Μαυρομιχάλη σχεδίαζε να οργανώσει νέο πραξικόπημα κατά των βενιζελικών, που όμως δεν πραγματοποίησε, αν και σύμφωνα με πληροφορίες είχε εμπλακεί και στην απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου. Τα δημοκρατικά πολιτικά φρονήματα του Ζέρβα στον Μεσοπόλεμο είναι ρευστά. Άγγλος αξιωματικός αναφέρει πως σε συζήτηση που είχε με τον Ζέρβα, ο τελευταίος του παραδέχθηκε πως έγινε αντιμοναρχικός ύστερα από μια επιθεώρηση του διαδόχου Κωνσταντίνου το 1912 στη στρατιωτική σχολή όπου φοιτούσε, κατά την οποία ο διάδοχος είχε προσβάλει τα μέλη της σχολής και όταν ο Ζέρβας διαμαρτυρήθηκε, τιμωρήθηκε. Ο Ζέρβας σχεδίασε την εκδήλωση ενός κινήματος το καλοκαίρι του 1934 αλλά αποσοβήθηκε και ήταν ένας εκ των αξιωματικών που συμμετείχε στο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935. Όμως απέτυχε μεταξύ άλλων και λόγω μη συντονισμένων ενεργειών, όπως της μη έγκαιρης μετάβασης του Ζέρβα στα θωρακισμένα οχήματα.
Αντιμεταξική δράση
Στους πρώτους μήνες του 1937 ο Ζέρβας ήλθε σε επαφή με το απότακτο βενιζελικό αξιωματικό Λεωνίδα Σπαή και σχημάτισε αντιδικτατορικό πυρήνα που οδήγησε στο σχηματισμό της οργάνωσης Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος με σκοπό την ανατροπή του μεταξικού καθεστώτος. Το μεταξικό καθεστώς τον φυλάκισε επειδή τον υποπτευόταν για συνωμοσία με γερμανόφιλους κύκλους. Ανέκτησε την ελευθερία του λίγο μετά τη γερμανική εισβολή.
Στην Κατοχή
Μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή άρχισε να θέτει τα θεμέλια ίδρυσης Εθνικής Οργάνωσης, αλλά συνελήφθη από τους Ιταλούς, για να απελευθερωθεί χάρις στη μεσολάβηση του Νικόλαου Λούβαρη και στις 9 Σεπτεμβρίου ίδρυσε τον ΕΔΕΣ.
Μέσω σύνδεσης με τον Προμηθέα Β´ (ενός δικτύου κατασκοπείας που είχαν οργανώσει οι Βρετανοί) και ενίσχυαν τις αντιστασιακές οργανώσεις, ο Ναπολέων Ζέρβας μαζί με 4 συντρόφους του βγαίνει στον ένοπλο αγώνα στα βουνά της Δυτικής Ελλάδας, στις 23/7/1942, αφού πρώτα απειλήθηκε από κουμουνιστές με κατάδοση στη Γκεστάπο.
Οι πρώτες ομάδες του ΕΔΕΣ εμφανίστηκαν στον ορεινό χώρο του Ραδοβιζίου, στα ΝΑ της Άρτας. Ο ίδιος ο Ζέρβας εμφανίστηκε στην περιοχή του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, τον Ιούλιο του 1942. Η σχέση του με το Δημ. Ίσκο, γόνο γνωστής αρματολικής οικογένειας, προκάλεσε τη συνδρομή της τοπικής κοινωνίας. Η οργάνωση του ΕΔΕΣ βασίστηκε στη δημιουργία Επιτροπών Εθνικού Αγώνα οι οποίες αρχικά ορίζονται από το Ζέρβα που περιόδευε τις κοινότητες. Ακολουθείτο μια πρακτική «μύησης» σ’ αυτές ενώ προβλεπόταν και η υποχρεωτική παρουσία ιερέων (Τζούκας, 2003, σ. 20).
Η ένοπλη οργάνωση του ΕΔΕΣ μεγαλώνει και συνδέεται με τον υπαρχηγό της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα, Κρις Μόνταγκιου Γουντχάους, από τον οποίο καθοδηγείται η επιχείρηση στο Γοργοπόταμο με συμμετοχή και του ΕΛΑΣ. Αργότερα ο Ζέρβας μετονόμασε την οργάνωση σε “Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών” ΕΟΕΑ. Τελικά, ο ΕΔΕΣ θα υπαχθεί στο Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών μαζί με τον ΕΛΑΣ και την “Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση” ΕΚΚΑ, τον Αύγουστο του 1943. Αυτήν την περίοδο ο ΕΔΕΣ συμμετείχε στην Επιχείρηση Ζώα όπου έδωσε μια σειρά από μάχες με τους κατακτητές όπως η Μάχη του Μακρυνόρους.
Συμφωνία Κυρίων
Ο ηγέτης του ΕΔΕΣ Ναπολέων Ζέρβας είχε έρθει σε επαφή με την ηγεσία της 104ης Μεραρχίας Καταδρομών του αντιστράτηγου Χάρτβιγκ φον Λούντβιγκερ (Hartwig von Ludwiger, 1895-1947) στο Αγρίνιο. Το όλο θέμα είχε τραβήξει την προσοχή του προϊστάμενου XXII Σώματος Στρατού του στρατηγού Χούμπερτ Λαντς. Αν και οι μονάδες του Ζέρβα ήταν αρκετά αποδυναμωμένες (περίπου 2.500 άνδρες συνολικά και με έλλειψη οπλισμού), το XXII Σώμα Στρατού είχε απολέσει την αξιόμαχη 1η Ορεινή Μεραρχία, την οποία είχε αποσπάσει ο στρατάρχης φον Βάιχς για να αντιμετωπίσει τους αντάρτες του Τίτο στο Μαυροβούνιο. Επομένως, οι Γερμανοί μπορούσαν εύκολα να εξοντώσουν τις μονάδες του ΕΔΕΣ, πλην όμως αποφασίστηκε να τις χρησιμοποιήσουν για να διαφυλάξουν τις οδούς ανεφοδιασμού στη δυτική Ελλάδα ενάντια στις επιθέσεις του ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη. Η «συμφωνία κυρίων» μεταξύ του Ζέρβα και του XXII Σώματος Στρατού υποτίθεται πως ήταν μυστική, αλλά τόσο ο Λερ όσο και ο Βάιχς λάμβαναν σε τακτική βάση αναφορές. Στις 3 Φεβρουαρίου 1944, με απόρρητη διαταγή του προς το ΧΧΙΙ Σώμα Στρατού, ο Λερ διέτασσε την ενίσχυση των «εθνικόφρονων συμμορίτικων ομάδων» που, όπως υποστήριζε, είχαν περιέλθει σε δυσχερή θέση λόγω της ενίσχυσης των υπολοίπων αντάρτικων ομάδων.
Την 1η Φεβρουαρίου 1944, ο Ζέρβας πληροφορεί τον ΕΛΑΣ και τη Συμμαχική Αποστολή ότι επίκειται γερμανική επίθεση, και ζητά βοήθεια από τον ΕΛΑΣ, ενώ το Γ.Σ του ΕΔΕΣ πλησιάζει μισός γερμανικός λόχος. Όμως στην “επίθεση” δεν ανταλλάσσονται πραγματικά πυρά και αντίθετα κατηγορείται ο ΕΛΑΣ ότι διεξάγει επίθεση σε συνεννόηση με τους Γερμανούς. Το “γεγονός” μεταφέρεται στον Ουίνστον Τσώρτσιλ, που αγανακτεί για τη χαμέρπεια και την προδοσία του ΕΛΑΣ.
Εν τω μεταξύ, οι αντάρτες του ΕΔΕΣ είχαν αποσπάσει μία λωρίδα ακτής κοντά στην Πάργα, έτσι ώστε να προετοιμάσουν το έδαφος για τη συμμαχική απόβαση. Ο Λερ είχε πλέον χάσει την υπομονή του με την αμφιταλαντευόμενη στάση του Ζέρβα και έδωσε άδεια στον Λαντς να επιτεθεί εκεί με ισχυρά τμήματα από την 4η Αστυνομική Μεραρχία Πάντσερ SS, μόλις τα αποδέσμευε ο Βάιχς. Αυτό που έσωσε τον Ζέρβα από την εξολόθρευση ήταν η αιματηρή επίθεση του ΕΛΑΣ στη Μάχη της Αμφιλοχίας, (13 Ιουλίου). Ακόμα και έτσι, μία εβδομάδα αργότερα ο Ζέρβας ισχυρίστηκε πως οι επιθέσεις του ΕΔΕΣ στους Γερμανούς γίνονταν χωρίς την άδειά του και υποσχέθηκε να θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο. Οι Γερμανοί ανέκτησαν έτσι προσωρινά την αισιοδοξία τους. Τελικώς οι μάχες συνεχίστηκαν με κυριότερη τη Μάχη της Μενίνας υπό τον αντισυνταγματάρχη Βασίλειο Καμάρα.
Η άποψη των παλαίμαχων του ΕΔΕΣ
Τον Οκτώβριο του 1943, οι Γερμανοί με πρόσχημα με τις ετοιμασίες για αποχώρηση από την χώρα ξεκίνησαν επαφές με όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις. Στις αρχές Οκτωβρίου στάλθηκαν αντιπροσωπείες του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού με στόχο την εξασφάλιση ανακωχής με τις οργανώσεις προς αποφυγήν αντιποίνων του άμαχου πληθυσμού. Στην Ήπειρο καθ’ όλη την διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ προξένησαν σημαντικές απώλειες στα γερμανικά στρατεύματα. Μάλιστα οι έντονες επιθέσεις των ανταρτών του Ζέρβα προκάλεσαν αδικαιολόγητες σφαγές αμάχων με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων στις 3 Οκτωβρίου 1943. Την επομένη ο στρατηγός Λαντζ αποστέλλει επιτροπή τόσο προς το Αρχηγείο του ΕΔΕΣ στο Βουλγαρέλι όσο και προς την 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ Ηπείρου. Ο Ζέρβας πιστός στις διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής αρνείται την πρόταση του Λαντζ και ζητά από την επιτροπή την αποστολή επίσημης αντιπροσωπείας των Γερμανών αν αυτή επιθυμεί να εκφράσει προτάσεις ανακωχής. Οι Γερμανοί στέλνουν νέα επιτροπή στις 12 Οκτωβρίου, που ενημερώνει τον αρχηγό του ΕΔΕΣ πως είναι διατεθειμένοι να στείλουν αντιπροσώπους Γερμανούς αξιωματικούς, οι οποίοι θα ήταν εξουσιοδοτημένοι για περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Ο Ζέρβας -όπως βεβαιούν όλα τα ηγετικά μέλη της Συμμαχικής Αποστολής- αρνήθηκε τις προτάσεις της επιτροπής ελέω βρετανικών διαταγών μέσω του Θέμη Μαρίνου. Την ίδια περίοδο, η 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, συμφώνησε δεκαπενθήμερη ανακωχή με στόχο να προετοιμάσει την επίθεση κατά του Ζέρβα, που τον έβλεπε σαν το μοναδικό υπολογίσιμο εγχώριο αντίπαλο στον δρόμο για την εξουσία. Επομένως οι προτάσεις προς τον Ζέρβα, απορρίφθηκαν την εν λόγω περίοδο.
Η μοναδική περίοδος ουδετερότητας του ΕΔΕΣ υπήρξε αμέσως μετά τη λήξη του κατοχικού εμφυλίου (Οκτώβριος 1943-Φεβρουάριος 1944). Τα γερμανικά αρχεία αναφέρουν την περίοδο Μαρτίου- τέλη Ιουνίου 1944 τον ΕΔΕΣ ως «ουδέτερο έναντι των Γερμανών και απολύτως προσκείμενο στους Βρετανούς». Τα ίδια έγγραφα κάνουν λόγο για ετοιμασίες των ανταρτών του Ζέρβα με στόχο να επαναλάβουν τις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών με διαταγή των Βρετανών. Στις 2 Ιουνίου 1944 λαμβάνει χώρα στα Ιωάννινα σύσκεψη Γερμανών στρατηγών που αναφερόμενη στον Ζέρβα καταλήγει: «[…] Δεδομένου ανταρτικαί ομάδες συνενώθησαν οριστικώς πλέον πρέπει προσβληθώσιν το ταχύτερον ο ισχυρότερος ΖΕΡΒΑΣ διότι είναι ο πλέον επικίνδυνος ΣΤΟΠ. […] 2) Δέον διαλυθεί ΖΕΡΒΑΣ να απαλλαγώσι του μόνου δυνάμενου βοηθήσει Αγγλικήν απόβασιν ΣΤΟΠ. […] 4) Προς παραπλάνησιν ενταθεί η ευνοϊκή προπαγάνδα υπέρ ΖΕΡΒΑ ίνα κερδίσουν χρόνον μέχρι πλήρους προπαρασκευής των ΣΤΟΠ.»
Παλαίμαχοι της οργάνωσης έχουν ρητώς αμφισβητήσει τα γεγονότα και έχουν αναφέρει ότι ο ΕΔΕΣ διεξήγαγε καθόλη τη διάρκεια της Κατοχής διμέτωπο αγώνα εναντίον του ΕΛΑΣ και των Γερμανών. Παράλληλα ορισμένοι παλαίμαχοι του ΕΔΕΣ χαρακτήρισαν τους ιστορικούς που ασχολήθηκαν με το θέμα ως διαβολείς του στρατηγού Ζέρβα ενώ το 2004 χαρακτηρίστηκε ο Χέρμαν Φρανκ Μάγερ ως συκοφάντης. Zητήθηκε η απόσυρση διδακτορικής έρευνας περί τον ΕΔΕΣ (Αθανάσιος Φλιτούρης το αντάρτικο του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο. Στόχοι, δράση και αποτελέσματα), ενώ ο βουλευτής Ιωαννίνων της Νέας Δημοκρατίας Αντώνιος Φούσσας έκανε ερώτηση στην ελληνική βουλή ζητώντας την απόσυρση του συγκεκριμένου διδακτορικού.
Πρόσφατα ο ιστορικός Βαγγέλης Τζούκας που ασχολείται με την κοινωνιολογική υπόσταση του ΕΔΕΣ ανάφερε σε συνέντευξη στις 17/11/2013 στην εφημερίδα Η Καθημερινή ότι Υπήρξε δε και βρετανική οδηγία προς τον ΕΔΕΣ για αποχή από τον αντιστασιακό αγώνα, την οποία χρησιμοποίησε ο Ζέρβας. Σε άλλη συνέντευξη στην εφημερίδα Το Βήμα αναφέρει. Οι εδεσίτες αντάρτες, πράγμα πασίγνωστο, συγκρούστηκαν με τους Γερμανούς, και μάλιστα σε μια από τις μεγαλύτερες μάχες, όπως αυτή της Μενίνας τον Αύγουστο του 1944, είχαμε πολλούς νεκρούς από πλευράς τους.
Η δίωξη των Τσάμηδων
Κατά το τέλος της Κατοχής, ο Ζέρβας με τον ΕΔΕΣ ήταν υπεύθυνοι για την απέλαση των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας, που αριθμούσαν περ. 20.000. Οι Τσάμηδες, αλβανόφωνη μουσουλμανική κοινότητα, ελάχιστα ενσωματωμένη στην ελληνική κοινωνία, υποστήριξαν τον αλβανικό αλυτρωτισμό και είχαν τη στήριξη της ιταλικής φασιστικής προπαγάνδας και μετέπειτα της ναζιστικής. Ένα μεγάλο τμήμα των Τσάμηδων συνεργάστηκε με τις κατοχικές Δυνάμεις του Άξονα και ήταν υπεύθυνο για εγκληματικές πράξεις κατά του τοπικού ελληνικού πληθυσμού. Ένα μικρό τμήμα συνεργάστηκε αργότερα με τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όμως παρ’ όλα αυτά η πλειοψηφία προτίμησε τον δωσιλογισμό και τη συμμαχία με τις κατοχικές δυνάμεις. Στις 18 Ιουνίου 1944, ο ΕΔΕΣ εξαπέλυσε επίθεση κατά της Παραμυθιάς στη Θεσπρωτία. Ύστερα από σύντομη συμπλοκή με τα συνασπισμένα τμήματα Γερμανών και Τσάμηδων, η πόλη απελευθερώθηκε. Σύντομα ξεκίνησαν πράξεις αντεκδικήσεων κατά των Τσάμηδων. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού συνεχίστηκαν οι επιθέσεις και οι βίαιες πράξεις που είχαν ως επακόλουθο τη φυγή τους προς τα αλβανικά σύνορα, από το φόβο γενίκευσης της βίας ως αποτέλεσμα της προηγούμενης συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις.
Απελευθέρωση και Δεκεμβριανά
Με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων ξέσπασαν νέες εμφύλιες συγκρούσεις, όπως στην Πρέβεζα, ενώ λίγο μετά υπογράφτηκε και από τον ΕΔΕΣ η συμφωνία της Καζέρτας. Την περίοδο των Δεκεμβριανών, τμήματα του ΕΔΕΣ δέχονται επίθεση από το γενικό στρατηγείο του ΕΛΑΣ υπό τους Σαράφη και Βελουχιώτη και υπό το φόβο της διάλυσής τους υποχωρούν με βρετανικά πλοία στην Κέρκυρα. Ο Ζέρβας απέδωσε τις αιτίες της ήττας στο ότι ο στρατός του ήταν κατώτερος από τον ΕΛΑΣ να πολεμάει εναντίον άλλων Ελλήνων.
Στα Δεκεμβριανά ο Ζέρβας και οι άνδρες του δέχθηκαν επίθεση υπέρτερων αριθμητικά δυνάμεων του ΕΛΑΣ οπότε αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν στην Κέρκυρα.
Πολιτική σταδιοδρομία
Τον Μάρτιο του 1945 αποστρατεύεται με αίτησή του για να κατέλθει στην πολιτική και ιδρύει το κεντροδεξιό Εθνικό Κόμμα Ελλάδος. Λαμβάνει μέρος στις εκλογές του 1946, ζητώντας να διεξαχθούν με το πλειοψηφικό σύστημα, χωρίς όμως να εισακουσθεί- κατακτώντας 20 έδρες και ποσοστό 5,96%. Στην κυβέρνηση Μαξίμου ανέλαβε αρχικά Άνευ Χαρτοφυλακίου.
Υπουργός Δημόσιας τάξης
Στη συνέχεια ανέλαβε το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως (23 Φεβρουαρίου 1947), στο οποίο παρέμεινε μέχρι τις 29 Αυγούστου 1947. Επί υπουργίας Ζέρβα τριπλασιάσθηκε ο αριθμός των θανατικών αποφάσεων που εκδόθηκαν από τα Έκτακτα Στρατοδικεία ενώ μόνο στις 4 Μαρτίου 1947 εξέδωσε προσωπικές διαταγές για τη σύλληψη και τον εκτοπισμό 550 ατόμων από την περιοχή της Αθήνας ως υπόπτων για συνεργασία με τον Δ.Σ.Ε. Σύμφωνα με τους διπλωμάτες της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα «Το χειρότερο από όλα ήταν ο διορισμός του Στρατηγού Ζέρβα στο Υπουργείο Δημόσιας τάξης, παρά τις επανειλημμένες συμβουλές της Κυβερνήσεως της Αυτού Μεγαλειότητος […] ο Ζέρβας έκανε τα πράγματα χειρότερα προσπαθώντας να αποκτήσει τον έλεγχο ορισμένων από τις Δεξιές ομάδες […] Αυτός ήταν η άμεση αιτία της πτώσης της [κυβέρνησης Μαξίμου]». Ο Ζέρβας είχε αποδιοργανώσει τη χωροφυλακή με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναλάβει η ίδια το έργο της διατήρησης των εκκαθαρισμένων από τον στρατό περιοχών, που παρέμενε στις αρμοδιότητες του στρατού. Ήδη την άνοιξη του 1947 ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Λίνκολν ΜακΒη, ο Σοφοκλής Βενιζέλος και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος επιθυμούσαν τον Ζέρβα εκτός κυβέρνησης, καθώς «και αυτός αποτελούσε μέρος του προβλήματος-όχι για την αριστερά, αλλά για το ίδιο το αστικό στρατόπεδο».
Κατοπινή πολιτική δράση
Στις εκλογές του 1950 περιορίζεται στις 7 έδρες. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1950 ανέλαβε το υπουργείο Δημοσίων Έργων στην κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου. Στη συνέχεια εκτίθεται με συνδυασμό του Κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1951 και το 1952 εκθέτει ανεξάρτητη υποψηφιότητα στην εκλογική περιφέρεια Άρτας.
Πέθανε το 1957.
