Αεροσκάφος Nord Noratlas της ΠΑ στο αεροδρόμιο του Ελληνικού το 1979.
Επιχείρηση Νίκη είναι η κωδική ονομασία που δόθηκε σε μυστική στρατιωτική αποστολή της Ελλάδος την 21η προς 22α Ιουλίου 1974 προς την Κύπρο με σκοπό την αερομεταφορά καταδρομέων στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Η αποστολή ήταν μερικώς επιτυχής και χαρακτηρίσθηκε από τον διεθνή τύπο ως “αποστολή αυτοκτονίας”.
Προετοιμασία – σχεδιασμός – εκτέλεση της αποστολής
Μετά την έναρξη της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974, η άμυνα της Κύπρου ήταν σε δύσκολη θέση, όσες κινήσεις έγιναν για την απόκρουση των τουρκικών δυνάμεων εισβολής από ένοπλα τμήματα της ελληνοκυπριακής πλευράς, είχαν αρνητική εξέλιξη. Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα παρουσίαζε σημάδια διάλυσης στη στρατιωτική ηγεσία και ήδη είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος. Παρ’ όλα αυτά, οι στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς Κύπρου είχαν περιορίσει τα αρχικά σχέδια του Τουρκικού στρατού.
Την 21η Ιουλίου του 1974, αποφασίσθηκε στρατιωτική επιχείρηση ενίσχυσης της άμυνας του αεροδρομίου της Λευκωσίας με την κωδική ονομασία “ΝΙΚΗ”. Το σχέδιο της επιχείρησης προέβλεπε την αερομεταφορά και απόβαση καταδρομέων με αεροσκάφη της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας.
Η προετοιμασία έγινε στην αεροπορική βάση της Σούδας στην Κρήτη και περιλάμβανε:
- 20 αεροσκάφη Nord 2501D Noratlas
- 10 αεροσκάφη C-47 Dakota
Τα 20 αεροσκάφη Noratlas ανήκαν στην 354η Μοίρα Μεταφορών “Πήγασος” και τα 10 αεροσκάφη Dacota στην 355η Μοίρα Μεταφορών και είχαν έδρα την 112η Πτέρυγα Μάχης στην Ελευσίνα. Αυτά τα αεροσκάφη θα μετέφεραν και θα αποβίβαζαν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας την Α’ Μοίρα Καταδρομών με τον πλήρη οπλισμό της αποτελούμενη από 318 άνδρες. Λόγω των μέτρων επιφυλακής και των μετασταθμεύσεων που πραγματοποιούνταν τις προηγούμενες ημέρες τα περισσότερα αεροσκάφη βρίσκονταν διάσπαρτα σε διάφορες μονάδες της Αεροπορίας.
Ο σχεδιασμός της επιχείρησης προέβλεπε την αερομεταφορά της Α’ Μοίρας καταδρομέων κατά τη διάρκεια της νύχτας – σε απόλυτη σιγή ασυρμάτου – πτήση σε χαμηλό ύψος – χωρίς συνοδεία μαχητικών – προσγείωση – αποβίβαση καταδρομέων – επιστροφή στη Σούδα.
Την 21η Ιουλίου και ώρα 22:40 η αποστολή ξεκίνησε με χρονικό περιορισμό τα μεσάνυκτα της ίδιας μέρας. Μόνο όμως τα 15 αεροσκάφη Noratlas από τα 20 κατάφεραν να απογειωθούν στο χρονικό περιθώριο το οποίο προέβλεπε το σχέδιο, με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα αεροσκάφη (5 Noratlas και 10 C-47) να παραμείνουν στο αεροδρόμιο της Σούδας. Αμέσως μετά την απογείωση, δόθηκε σήμα από το Κέντρο επιχειρήσεων πρός το Γ.Ε.Ε.Φ. Λευκωσίας με τη φράση «Έρχονται τα 15 πορτοκάλια».
Οι προσγειώσεις στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας ξεκίνησαν στις 01:52 της 22ας Ιουλίου. Πρώτο προσγειώθηκε το “ΝΙΚΗ 2” στις 01:52 και επόμενο το “ΝΙΚΗ 1” ακούμπησε το διάδρομο της Λευκωσίας στις 01:55.
Όμως εδώ ξεκινάει η τραγωδία της αποστολής. Λόγω καθυστέρησης του Α.Ε.Δ. (Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, το σημερινό Γ.Ε.ΕΘ.Α.) να ενημερώσει το Γ.Ε.Ε.Φ. Λευκωσίας (μόλις στις 01:00 το ενημέρωσε, με το σήμα «Έρχονται τα 15 πορτοκάλια»), τα αντιαεροπορικά στοιχεία εκτός του αεροδρομίου που ανήκαν στην 185 Μ.Π.Π. και στην 184 Π.Π.Π., δεν πρόλαβαν να ενημερωθούν και αυτά, με αποτέλεσμα να θεωρήσουν ότι τα αεροσκάφη που πέταγαν ήταν εχθρικά. Αμέσως άρχισαν έντονα αντιαεροπορικά πυρά, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα το “ΝΙΚΗ 4” το οποίο βρισκόταν στο στάδιο προσγείωσης, να αρπάξει φωτιά και να συντριβεί 3 χιλιόμετρα πριν τον διάδρομο προσγείωσης. Τρίτο προσγειώθηκε το “ΝΙΚΗ 7” στις 02:18.
Μετά το “ΝΙΚΗ 7” προσγειώθηκε το “ΝΙΚΗ 3”, το οποίο λόγω βλάβης στον έναν κινητήρα έφυγε από το ίχνος πτήσης του “ΝΙΚΗ 4” που καταρρίφθηκε και έφτασε στην τελική μετά και το “ΝΙΚΗ 7”. Το “ΝΙΚΗ 6” εβλήθη σε πολλαπλά σημεία της ατράκτου και σχεδόν χωρίς μηχανές και χάρη στις προσπάθειες των πιλότων να καταφέρει να προσγειωθεί. Τα υπόλοιπα αεροσκάφη κατάφεραν και αυτά να προσγειωθούν με λιγότερες ζημιές.
Όλα τα πληρώματα μετά έβλεπαν κάποια φωτιά στο λόφο της Μακεδονίτισσας και εκ των υστέρων έμαθαν ότι πρόκειται για το αεροσκάφος αυτό. Τελευταίο προσγειώθηκε το “ΝΙΚΗ 15” το οποίο και είχε απογειωθεί από τη Σούδα με καθυστέρηση και παρά τις εντολές να μην εκτελέσει την αποστολή. Το “ΝΙΚΗ 13” ήταν αεροσκάφος κατηγορίας “Ζ” μακράς απόθεσης και το οποίο ενεργοποίησαν με τα γεγονότα είχε προβλήματα πλεύσης (ολίσθαινε) με αποτέλεσμα στην πτήση από Ελευσίνα προς Σούδα να παρεκκλίνει προς Ρέθυμνο. Έτσι στη διαδρομή από Σούδα προς Λευκωσία παρέκκλινε της πορείας του και έφτασε μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας και μετά από την περιπλάνησή του στις 04:15 ξεκίνησε την επιστροφή του όπου προσγειώθηκε στη Ρόδο στις 07:40. Το “ΝΙΚΗ 14” έφτασε αφού είχε πλέον ξημερώσει και δεν προσγειώθηκε καθόλου, ακολούθησε εντολές και επέστρεψε πίσω στο Καστέλι στις 07:30 όπου ανεφοδιάστηκε και επέστρεψε στη Σούδα. Το τελευταίο “ΝΙΚΗ-15” απογειώθηκε από τη Λευκωσία στις 04:02 και επέστρεψε στη Σούδα στις 07:40.
Όσα αεροσκάφη ήταν σε πτητική ικανότητα απογειώθηκαν για τη επιστροφή στην Ελλάδα, ενώ τα υπόλοιπα (ΝΙΚΗ-3 που είχε βλάβη στον έναν κινητήρα, το ΝΙΚΗ-6 που είχε βληθεί και στους 2 κινητήρες και το ΝΙΚΗ-12 που δεν επαρκούσαν τα καύσιμα για την επιστροφή λόγω συνεχών επανακυκλώσεων που έκανε λόγω κίνησης αυτοκινήτων μέσα στο διάδρομο της Λευκωσίας) καταστράφηκαν από τις φίλιες δυνάμεις στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας.
Απολογισμός
Το λάθος αυτό της αεράμυνας βλήθηκε από αντιαεροπορικό εκτός του αεροδρομίου και κόστισε τη ζωή σε 4 αεροπόρους και 26 καταδρομείς από το “ΝΙΚΗ-4” όπου διεσώθη ένας καταδρομέας, καθώς και τον θάνατο 2 και τον τραυματισμό 9 ακόμα καταδρομέων στο “ΝΙΚΗ 6”. Από τη δύναμη των 318 ανδρών της Α’Μοίρας καταδρομών 278 παρέμειναν στην Κύπρο και πολέμησαν.
Αεροσκάφος ΝORATLAS 52-133 “NIKH 4”
Θύματα ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ
- Κυβερνήτης – (Επισμηναγός) Παναγόπουλος Βασίλειος
- Συγκυβερνήτης – (Επισμηναγός) Συμεωνίδης Στέργιος
- Ναυτίλος – (Επισμηνίας) Άνθιμος Ηλίας
- Ιπτάμενος Μηχανικός – (Ανθυποσμηναγός) Δάβαρης Γεώργιος.
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ
- ΔΕΑ(ΚΔ) Τσαμκιράνης Δημήτριος
- Λοχίας (ΚΔ) Καβροχωριανός Νικόλαος
- Λοχίας (ΚΔ)Τzιλιβάκης Στέφανος
- Δεκανέας (ΚΔ)Τσάκωνας Ευάγγελος
- Δεκανέας (ΚΔ)Χριστόπουλος Αθανάσιος
- Κ/Δ Αναστασόπουλος Ανδρέας
- Κ/Δ Γιαννακάκης Κοσμάς
- Κ/Δ Γιαννάκος Στέφανος
- Κ/Δ Γιαννόπουλος Παναγιώτης
- Κ/Δ Δαλαμάγκας Ηλίας
- Κ/Δ Ζησιμόπουλος Αντώνιος
- Κ/Δ Κασιμάκης Σωτήριος
- Κ/Δ Κατέρος Κωνσταντίνος
- Κ/Δ Κουρούνης Σωτήριος
- Κ/Δ Λίγδης Χρήστος
- Κ/Δ Δοϊτσίδης Χριστόδουλος
- Κ/Δ Μανιάτης Σπυρίδων
- Κ/Δ Μονιάς Αιμίλιος
- Κ/Δ Μπαρώτας Κωνσταντίνος
- Κ/Δ Νάκος Γεώργιος
- Κ/Δ Πρινιανάκης Στυλιανός
- Κ/Δ Σιορώκος Δημήτριος
- Κ/Δ Σκιαδαρέσης Νικόλαος
- Κ/Δ Τζούρας Σωτήριος
- Κ/Δ Τούλης Ηλίας
- Κ/Δ Χατζόπουλος Χρήστος,
Τραυματίες Καταδρομείς:
- Κ/Δ Ζαφειρίου Αθανάσιος(Μοναδικός επιζήσας)
Αεροσκάφος NORATLAS 52-139 “NIKH 6”
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ
- Κ/Δ Νόμπελης Σπυρίδων
- Κ/Δ Οικονομάκης Κωνσταντίνος
- Τραυματίες Καταδρομείς
- Κ/Δ Τσόγκας Παύλος
- Κ/Δ Αντωνόπουλος Γεώργιος
- Κ/Δ Φύσσαρης Ιωάννης
- Κ/Δ Θεοδωρόπουλος Σ.
- Κ/Δ Γκόγκος Κ.
- Κ/Δ Τσαγκαρόπουλος Δημήτριος
- Κ/Δ Λατζουράκης Γεώργιος
- Κ/Δ Λοχίας (Κ/Δ) Ξεφτύλης Κωνσταντίνος
- Κ/Δ Παπαευσταθίου Ευστάθιος
- Κ/Δ Μαυρουδής Γεώργιος
Συμπέρασμα
Οι σημαντικές καθυστερήσεις τόσο στις αποφάσεις της ηγεσίας όσο και στην οργάνωση και εκτέλεση της επιχείρησης είχαν ως αποτέλεσμα τις απώλειες σε έμψυχο υλικό. Η συγκεκριμένη αποστολή δεν στηριζόταν σε κανένα σχέδιο του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων (ΑΕΔ) αλλά ήταν μια απόφαση η οποία πάρθηκε από το Πολεμικό Συμβούλιο. Δεν είχε καμία επίδραση στην εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Κύπρο, εκτός του γεγονότος ότι οι καταδρομείς αμυνόμενοι κατάφεραν να κρατήσουν το αεροδρόμιο.
Η απόφαση να μεταφερθεί μια μονάδα καταδρομέων δεν ενδείκνυνται σε τακτικό αγώνα πεζικού όπως αυτός που εξελισσόταν στην Κύπρο. Η επιχείρηση αυτή ήταν και η μοναδική αποστολή στρατευμάτων από την Ελλάδα με σκοπό τη στρατιωτική ενίσχυση της Κύπρου, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.
Βιβλιογραφία
- Γ.Μήτσαινας, Υποπτέραρχος(Ι) ε.α. “Ελληνικά Φτερά στην Κύπρο”, ISBN 960-630-182-6, Αθήνα 1989
- Βλάσσης Σάββας: Ελληνικοί Πόλεμοι, 20ός αιώνας. Η μάχη της Κύπρου, Αθήνα 2003
