Ο Αλεσσάντρο Καλιόστρο (Alessandro Cagliostro, 2 Ιουνίου 1743- 26 Αυγούστου 1795) ήταν Ιταλός περιηγητής και τέκτονας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Τζουζέππε Μπάλσαμο. Εγκαταλείφθηκε από τους γονείς του μόλις γεννήθηκε στη Μάλτα ενώ εκεί, όπως ισχυριζόταν ο ίδιος, μυήθηκε στη μουσική και στην αλχημεία. Νυμφεύτηκε τη Λορέντσα Φελιτσιάνι (Lorenza Feliciani) και ταξίδευσαν μαζί στο Λονδίνο, όπου και έγιναν μέλη τεκτονικής οργάνωσης.
Υιοθέτησε ως τεκτονικό σύμβολο τον ουροβόρο, δηλαδή το φίδι που δαγκώνει την ουρά του. Ίδρυσε τεκτονική στοά στη Χάγη. Έκανε ταξίδια σε Ρωσία, Γερμανία και Γαλλία και ισχυριζόταν ότι θεράπευε μέσω μαγνητισμού.
Ενώ βρισκόταν στο Παρίσι, η φήμη του απλώθηκε και του πρότειναν να γίνει γιατρός του Βενιαμίν Φραγκλίνου. Διώχθηκε ποινικά μετά την εμπλοκή του στην υπόθεση με το αδαμάντινο περιδέραιο της βασίλισσας Μαρίας Αντουανέτας και φυλακίστηκε για εννέα μήνες στη Βαστίλη, για απάτη. Τελικά αθωώθηκε, καθώς δε βρέθηκαν αποδεικτικά στοιχεία για την ενοχή του.
Παρόλ’ αυτά, τον έδιωξαν από τη Γαλλία και πήγε στην Αγγλία, όπου και κατηγορήθηκε πως ήταν ο κακοποιός Τζουζέππε Μπάλσαμο (Giuseppe Balsamo), για να το διαψεύσει ο ίδιος ενώπιον του αγγλικού λαού και να του ζητήσουν και συγγνώμη όσοι τον είχαν κατηγορήσει.
Ο Καλιόστρο πήγε στη Ρώμη και έπεσε σε παγίδα κατασκόπων της Ιεράς Εξέτασης, οι οποίοι είχαν παρουσιαστεί με σκοπό δήθεν να τους μυήσει σε τεκτονικές τελετές. Ο Καλιόστρο σχεδίαζε να συστήσει τεκτονική ομάδα μέσα στη Ρώμη. Αυτή του η πρωτοβουλία δε σχετιζόταν τόσο με τη δίψα για τις καινοτόμες ιδέες αλλά με ζητήματα επιβίωσης: οικονομικά στο χείλος της καταστροφής και έχοντας ενεχυριάσει τα κοσμήματα της συζύγου του, χωρίς να είναι κανείς πρόθυμος να του κάνει πίστωση αποφάσισε να συγκροτήσει μία τεκτονική στοά, οι οικονομικές εισφορές των μελών της οποίας θα μπορούσαν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον ίδιο και θα του εξασφάλιζαν ζωή άνετη. Είχε προηγηθεί καταγγελία από τη Λορέντζα Φελτσιάνι, γνωστή και ως Σεραφίνα, σύζυγο του Καλιόστρο, για την όλη δράση του, καταγγελία που έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 1789. Συνελήφθη στις 27 Δεκεμβρίου 1789, φυλακίστηκε στο Κάστρο των Αγγέλων (Castel Sant’ Angelo) και, λίγο μετά, καταδικάστηκε με απόφαση που εκδόθηκε στις 7 Απριλίου 1791 σε θάνατο ως τέκτονας. Αργότερα ο Πάπας Πίος Στ’ μετέτρεψε την ποινή του σε ισόβια δεσμά.
Μετά την απόπειρα δραπέτευσής του, οδηγήθηκε στις φυλακές του Σαν Λέο, στην Εμίλια-Ρομάνια της Ιταλίας, όπου και πέθανε στις 26 Αυγούστου το 1795.
Τρεις είναι κυριότερες απόψεις γύρω από την αινιγματική αυτή φυσιογνωμία του 18ου αιώνα: Αρχικά ότι ήταν μάγος, εχθρός του Θεού, κατόπιν φιλελεύθερο πνεύμα και τέλος θύμα της Ιεράς Εξέτασης και της πολιτικής αντίδρασης που εξαπολύθηκε στην Ιταλία μετά την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης.
Πηγές
- Giusepe Ruffo, «Καλλιόστρο. Ο διάσημος τυχοδιώκτης», Ιστορία Εικονογραφημένη, τεύχ. 55 (Ιανουάριος 1973), σελ.98-103
