- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ
Ο εκδοτικός οίκος ΡΟΠΗ μάς έχει χαρίσει μέχρι σήμερα σημαντικά επιστημονικά έργα με έγκυρη εκλαΐκευση αυστηρά επιστημονικών μελετών. Σ’ αυτά προστίθεται τώρα και το έργο του Πίτερ Χάρισον «Οι επικράτειες της επιστήμης και της θρησκείας» σε μετάφραση του Δημήτρη Πετάκου. Το βιβλίο είναι αναθεωρημένη έκδοση μιας σειράς διαλέξεων του συγγραφέα που δόθηκαν στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου το 2011 και αφορούν την ιστορία της επιστήμης και της θρησκείας στο Δυτικό Κόσμο.
Ο συγγραφέας είναι καθηγητής επιστήμης και θρησκείας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Είναι επομένως ο πιο αρμόδιος για να μας διευκολύνει να κατανοήσουμε πώς αυτοί οι δυο δρόμοι της έρευνας θα μας βοηθήσουν να ερμηνεύσουμε τον κόσμο και να συγκροτήσουμε μια εικόνα που θα μας οδηγήσει από τη μελέτη της φύσης των πραγμάτων στην ηθική συγκρότηση της κοινωνίας. Για να το επιτύχει κάνει μια αρκετά λεπτομερή αναδρομή των εννοιών επιστήμη και θρησκεία αλλά και θεολογία και την ιδιαίτερη σημασία τους στην πορεία του χρόνου.
Γνωρίζουμε ότι το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο συντελέστηκε το 6ο π.Χ. αιώνα στην Ιωνία με τους μεγάλους προσωκρατικούς φιλοσόφους που ενδιαφέρθηκαν να κατανοήσουν την ουσία των όντων και να απαντήσουν στο κοσμολογικό πρόβλημα. Ο πολυθεϊσμός επέτρεπε σε καθένα να διατυπώνει την άποψή του ελεύθερα και να φαντάζεται τους θεούς όμοιους με τους ανθρώπους, αλλά αθάνατους και άφθαρτους.
Με την επικράτηση του μονοθεϊσμού και ιδιαίτερα της μονοδοξίας του χριστιανισμού επιδιώκεται να θεμελιωθεί φιλοσοφικά η νέα θρησκεία και μεγάλοι θεολόγοι της Ανατολής και της Δύσης αντλούν γόνιμα στοιχεία από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τον Πλωτίνο. Θεωρούν ότι η φυσική επιστήμη και η κατανόηση των όντων μας βοηθά να υψωθούμε στην κατανόηση του δημιουργού που παραμένει απρόσιτος και η εικόνα του άγνωστη. Στα Μεσαιωνικά χρόνια όλοι οι μεγάλοι επιστήμονες δεν απορρίπτουν την ύπαρξη του Θεού- Δημιουργού και οι θεωρίες τους που μας εισαγάγουν στη νεωτερικότητα ερμηνεύουν τις αιτίες των μεταβολών ανεξάρτητα αν υπάρχει τελικός σκοπός.
Υπάρχουν βέβαια δυο μορφές αλήθειας, η εξ αποκαλύψεως και η εξ ανακαλύψεως. Το λάθος είναι ο αμοιβαίος δογματισμός, αν δούμε τη μετάπτωση της σημασίας της έννοιας αίρεση, που αρχικά σήμαινε προτίμηση, επιλογή και αργότερα καταδικαστέα προσωπική ερμηνεία του δόγματος, που όσοι την υποστηρίζουν πρέπει να καούν στην πυρά, θα καταλάβουμε πολλά.
Το έργο του Χάρισον εξετάζει αναλυτικά την πολυσημία των εννοιών επιστήμη, θρησκεία και φιλοσοφία. Η ανάλυσή του διαφωτίζει αρκετά σημεία ιδιαίτερα στο χώρο της ηθικής πράξης, αν δηλαδή επιτρέπονται τα πάντα αν δεν υπάρχει Θεός ή είναι δυνατόν να οικοδομηθεί μια ηθική χωρίς Θεό.
Η νεωτερικότητα δείχνει ότι και η επιστήμη της θεολογίας κα οι άλλες επιστήμες μπορεί να προχωρήσουν παράλληλα και να συμβάλουν στη δημιουργία ενός κόσμου που θα επιτρέπει και στην πίστη και στην αλήθεια της επιστήμης να βοηθήσουν τον καθημερινό άνθρωπο.
Αναμφισβήτητα η έκδοση αυτή από τις εκδόσεις ΡΟΠΗ θα βοηθήσεις τους αναγνώστες να σκεφτούν και να κατανοήσουν έναν κόσμο, όπου όσο προχωρούμε το μόνο που διαπιστώνουμε είναι η άγνοιά μας.
* Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος
