Ο Μαξ Στίρνερ (25 Οκτωβρίου 1806 – 25 Ιουνίου 1856) ήταν Γερμανός φιλόσοφος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιόχαν Κάσπαρ Σμιντ. Ασχολήθηκε, κυρίως, με τη χεγκελιανή έννοια της κοινωνικής αποξένωσης και αυτογνωσίας. Ο Στίρνερ θεωρείται ως ένας από τους πρωτοπόρους στοχαστές στα πεδία του μηδενισμού, υπαρξισμού, της ψυχανάλυσης, του ρεύματος του μεταμοντερνισμού και του αναρχικού ατομικισμού.
Το έργο του Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του (γερμανικά: Der Einzige und sein Eigentum; αγγλικά: The Ego and its Own ή σε ελεύθερη μετάφραση The Only One and his Property) εκδόθηκε πρώτη φορά το 1844 στη Λειψία και έκτοτε έχει ανατυπωθεί και μεταφραστεί σε μεγάλο αριθμό εκδόσεων.
Γεννήθηκε στο Μπαϊρόιτ (Bayreuth), της Βαυαρίας. Τα στοιχειώδη, που είναι γνωστά, για τη ζωή του, προέρχονται από το έργο του σκωτσέζικης καταγωγής, Γερμανού συγγραφέα John Henry Mackay (Max Stirner – sein Leben und sein Werk / Μαξ Στίρνερ – Η ζωή και το έργο του), το οποίο εκδόθηκε, πρώτη φορά, στα γερμανικά το 1898 και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 2005. Ο Στίρνερ είναι το μοναδικό παιδί των, Λουθηρανών στο θρήσκευμα, Albert Christian Heinrich Schmidt (1769-1807) και Sophia Eleonora Reinlein (1778-1839).
Σπούδασε Φιλοσοφία, Θεολογία και κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Εκεί υπήρξε μαθητής του Χέγκελ. Εργάστηκε ως καθηγητής σε Λύκειο αλλά έκανε και άλλες απλές βιοποριστικές εργασίες λόγω οικονομικών προβλημάτων. Φιλοσοφικά επηρεάζεται αλλά και συμμετέχει στο χώρο των νέων εγελιανών (ή εγελιανών της αριστεράς) που προσπάθησαν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία για τον άνθρωπο και τον κόσμο, όλοι τους βαθιά επηρεασμένοι από το Χέγκελ. Στην ίδια “φιλοσοφική παρέα” ανήκε ο Ένγκελς, ο Μαρξ, ο Μπρούνο Μπάουερ και άλλοι.
Δημοσιεύει δύο μικρής σημασίας έργα το 1842 και στη συνέχεια, το 1845, το βιβλίο Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του που πολλά χρόνια μετά το θάνατό του θα κάνει αίσθηση και θα προκαλέσει θετικές και αρνητικές κριτικές, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα.
Ατομικισμός
Ο Μαξ Στίρνερ σε αυτό το βιβλίο οριοθετεί φιλοσοφικά τον Ατομικισμό βάζοντας στο κέντρο του προβληματισμού του το Εγώ (το μεμονωμένο Εγώ που είναι η απόλυτη αρχή) το οποίο δεν πρέπει να υπόκειται σε καμιά κοινωνική, κρατική, εθνική, θεολογική, πολιτική αυθεντία-δικαιοδοσία αλλά ακόμα και κανένα ηθικό περιορισμό, παρά μόνο να λειτουργεί εντελώς ανεξάρτητα με σκοπό να ικανοποιήσει τα “μοναδικά” του συμφέροντα. Για τον Στίρνερ εξελικτικά όλες οι “κατασκευασμένες έννοιες” της ανθρώπινης διανόησης όπως για παράδειγμα του “γενικού καλού”, της οικογένειας, της πατρίδας, του Θεού, αυτονομούνται και πετυχαίνουν την αλλοτρίωση του Εγώ οδηγώντας το σε ανώφελες θυσίες και αυτοπεριορισμούς.
Άλλο κεντρικό σημείο στη φιλοσοφία του είναι η άρνηση της έννοιας της Ελευθερίας, αφού σημαίνει “ελευθερία από κάτι”, με αποτέλεσμα να ανακαλύπτει ο άνθρωπος περισσότερους καταναγκασμούς όσο περισσότερο ελεύθερος νομίζει ότι γίνεται. Η κοινωνική πρόταση του ατομικιστή Στίρνερ είναι η “Ένωση των Εγωιστών” που είναι η απάντηση σε κάθε είδους ομογενοποίηση που φυλακίζει το Εγώ. Η “Ένωση των Εγωιστών” αποτελείται από άτομα που έχουν συνειδητά και ολοκληρωτικά απεγκλωβιστεί από οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί τα ατομικά τους συμφέροντα και παράλληλα εντός της “Ένωσης” συνεχίζουν να προσπαθούν να καλύψουν τις επιθυμίες τους, ενώ είναι ελεύθερα να αποχωρήσουν από την “Ένωση” οποιαδήποτε στιγμή η συνεχιζόμενη συμμετοχή τους δεν ικανοποιεί τα ατομικά τους συμφέροντα.
Στίρνερ και Αναρχισμός
Ο Στίρνερ συνδέθηκε με την Αναρχική φιλοσοφική παράδοση μέσω της κριτικής που του άσκησε ο Ένγκελς και αργότερα από τον βιογράφο του Μακάυ βασικά λόγω της θεμελιακής άρνησής του σε κάθε είδους αυθεντία και βέβαια στην άρνηση της κρατικής εξουσίας. Παρόλα αυτά το κοινωνικό και ουμανιστικό πρόταγμα του Αναρχισμού λείπει από την σκέψη του Γερμανού φιλοσόφου ο οποίος συνδέεται πιο άμεσα με τον Μηδενισμό και ακόμα με τον μεταγενέστερο Υπαρξισμό. Κατά μεταγενέστερες ερμηνείες τρίτων ο Στίρνερ οριοθέτησε τον Αναρχικό Ατομικισμό ή αναρχοατομικισμό.
