Ο Οσίπ Ζάντκιν (Осип Цадкин, Βιτέμπσκ Λευκορωσίας, 28 Ιανουαρίου 1888 – Νεϊγί-συρ-Σεν, 25 Νοεμβρίου 1967) ήταν Ρώσος γλύπτης, ο οποίος πολιτογραφήθηκε Γάλλος στα 1920.
Ο Οσίπ Ζάντκιν σπούδασε αρχικά για τρία χρόνια στο Λονδίνο και από το 1909 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι, όπου φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού.
Ο Ζάντκιν έλαβε μέρος στον πόλεμο του 1914 – 1918, ως τραυματιοφορέας στο γαλλικό στρατό, στάλθηκε στο μέτωπο, όπου και τραυματίστηκε. Μετά τον πόλεμο, το 1920, νυμφεύθηκε τη νεαρή ζωγράφο Βαλεντίνη Παξ (Valentine Pax), ισπανικής και σικελικής καταγωγής, η οποία είχε αφιχθεί στο Παρίσι από την Αλγερία. Την ίδια χρονιά, ο Ζάντκιν απέκτησε τη γαλλική υπηκοότητα κι έτσι μπορούσε να εκθέτει τα γλυπτά του στα σαλόν του Παρισιού.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω και της εβραϊκής καταγωγής του από την πλευρά του πατέρα του, κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, απ’ όπου επέστρεψε το Σεπτέμβριο του 1945. Ο Ζάντκιν είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τους ζωγράφους Πάμπλο Πικάσο, Ζωρζ Μπρακ, Ανρί Ματίς, Αμεντέο Μοντιλιάνι και τον ιαπωνικής καταγωγής Λεονάρ Φουζιτά, με τους οποίους σύχναζε στα γειτονικά με την κατοικία του «καλλιτεχνικά» καφέ του Μονπαρνάς – το Καφέ Ντομ και το Κλοζερί ντε Λιλά.
Το 1950 ο Ζάντκιν τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στη Μπιενάλε της Βενετίας και το 1960 του απονεμήθηκε το βραβείο της Πόλης των Παρισίων. Το 1962 εκλέχθηκε καθηγητής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Παρισιού (Académie de la Grande Chaumière, Paris).
Ο Ζάντκιν δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του με τον τίτλο “Η Σφύρα και η Ψαλίδα. Αναμνήσεις της ζωής μου” (Le Maillet et le Ciseau. Souvenirs de ma vie, 1968). Πέθανε στο Παρίσι το 1967 σε ηλικία 77 ετών και είναι θαμμένος στο Κοιμητήριο του Μονπαρνάς (Cimetière du Montparnasse).
“Προμηθέας”. Έργο του Οσίπ Ζάντκιν, Παρίσι, 2011.
Το εργαστήριο και η κατοικία του με το μικρό κήπο στο Παρίσι στην περιοχή του Μονπαρνάς (100 bis, Rue d’ Assas) είναι από το 1982 το σημερινό Μουσείο Ζάντκιν (Μετρό: Vavin).
Το καλλιτεχνικό έργο του
Ο Ζάντκιν επηρεάστηκε στο έργο του από τον κυβισμό, αλλά και από την αφρικανική τέχνη. Συνάμα, ήταν μεγάλος θαυμαστής του διάσημου Γάλλου γλύπτη Ωγκύστ Ροντέν. Εργάστηκε με κάθε είδους υλικό – μάρμαρο, γρανίτη, πέτρα, ξύλο, χαλκό, ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη λιθογραφία, την ταπισερί και το γκουάς.
Η θεματολογία των έργων του εμπνέεται, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της καλλιτεχνικής του δράσης, από τη μυθολογία, τη θρησκεία ή την ιστορία, όπως στα γλυπτά του «Αδάμ και Εύα» (1925), «Οι Μαινάδες» (1929), «Κορμός ερμαφρόδιτου» (1925 – 1931), «Ορφέας» (1956).
Στα έργα του, ο Ζάντκιν αναδεικνύει το ειρηνιστικό πνεύμα του, καταδικάζοντας τα δεινά του πολέμου, όπως στο εντυπωσιακό γλυπτό του «Η κατεστραμμένη πόλη» (Ville détruite, 1947 – 1953), μνημειακό έργο από μπρούντζο που ανεγέρθηκε το 1953 στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας, σε ανάμνηση της καταστροφής της πόλης από τη γερμανική αεροπορία.
Υπαίθρια γλυπτά από μπρούντζο, που έχουν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους στο Παρίσι, είναι: «Αγγελιαφόρος» (1937, Και ντ’ Ορσαί, Γέφυρα Ενβαλίντ), «Ο Ποιητής ή Αφιέρωμα στον Πωλ Ελυάρ» (1954, Κήπος του Λουξεμβούργου), «Προμηθέας», μια συγχώνευση της μορφής με τη φλόγα (1955, Πλατεία Σαιν-Ζερμαίν-ντε-Πρε), «Η επιστροφή του άσωτου υιού» (1964, Πλας ντ’ Ιταλί).
Πηγές
- Georges Belleiche: “Statues de Paris: Les rues de la Rive Gauche”, Éditeur Massin, Paris, 2006.
- Helene Rochette: “Maisons d’écrivains et d’artistes”, Éditions Parigramme, Paris, 2007.
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «Ζαντκίν, Οσίπ», τόμ. 25, σελ. 358, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
