Η Σοφία Λβόβναν Περόφσκαγια (Со́фья Льво́вна Перо́вская, 13 Σεπτεμβρίου [Π.Η. 1 Σεπτεμβρίου] 1853 – 15 Απριλίου [Π.Η. 3 Απριλίου] 1881) ήταν Ρωσίδα επαναστάτρια και μέλος της σοσιαλιστικής επαναστατικής οργάνωσης Ναρόντναγια Βόλια. Συνέβαλε στην οργάνωση της επιτυχούς δολοφονίας του Αλεξάνδρου Β΄ της Ρωσίας, πράξη για την οποία εκτελέστηκε με απαγχονισμό.
Η Περόφσκαγια γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη, από αριστοκρατική οικογένεια η οποία ήταν εξ αγχιστείας συγγενής με την Ελισάβετ της Ρωσίας. Ο πατέρας της, Λεβ Περόφσκι, ήταν ο στρατιωτικός κυβερνήτης της Αγίας Πετρούπολης. Ο παππούς της, Νικολάι, ήταν κυβερνήτης της Ταυρίδας. Πέρασε τα πρώτα χρόνια της στην Κριμαία, όπου αμέλησε την εκπαίδευσή της, αλλά άρχισε να διαβάζει βιβλία μόνη της. Όταν η οικογένειά της μετακόμισε στην Αγία Πετρούπολη, η Περόφσκαγια παρακολούθησε τα μαθήματα του Αλαρκίνσκι, ενός προπαρασκευαστικού προγράμματος θηλέων. Εκεί συνδέθηκε με φιλίες με πολλά κορίτσια που έδειχναν ενδιαφέρον σε επαναστατικά κινήματα. Έφυγε από το σπίτι της σε ηλικία 16 ετών παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα της ώστε να μείνει με τους νέους φίλους της. Την περίοδο 1871–1872, μαζί με τους φίλους της, εισήλθε στον Κύκλο του Τσαϊκόφσκι. Τις περιόδους 1872–1873 και 1874–1877, εργάστηκε στις επαρχίες της Σαμάρα, του Τβερ και του Σιμπίρσκ. Παράλληλα, έλαβε διπλώματα δασκάλας και βοηθού ιατρού.
Ένα επιφανές μέλος του Κύκλου του Τσαϊκόφσκι, ο Πέτρος Κροπότκιν, ανέφερε τα εξής για την Περόφσκαγια:
Στις ηθικές της αντιλήψεις ήταν «αυστηρή», αλλά τουλάχιστον δεν ήταν ο τύπος που νουθετεί και κηρύττει. Η Περόφσκαγια ήταν «λαϊκίστρια» στον βάθος της καρδιάς της, και ταυτόχρονα επαναστάτρια, μαχητής από πραγματικό ατσάλι. Μου είπε κάποτε: «Ξεκινήσαμε ένα σπουδαίο πράγμα. Δύο γενιές ίσως θα χρειαστούν για το έργο αλλά αυτό θα πρέπει να ολοκληρωθεί».
Το 1873, η Περόφσκαγια διατηρούσε αρκετά κρησφύγετα στην Αγία Πετρούπολη για μυστικές αντι-τσαρικές προπαγανδιστικές συναντήσεις που θεωρούνταν παράνομες από τις αρχές. Τον Ιανουάριο του 1874 συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο φρούριο Πέτρου και Παύλου για διασυνδέσεις με τη δίκη των 193. Αφέθηκε ελεύθερη την περίοδο 1877–1878. Η Περόφσκαγια έλαβε επίσης μέρος στην ανεπιτυχή προσπάθεια για την απελευθέρωση του Ιπόλιτ Μύσκιν, επαναστάτη και μέλος της Ναρόντναγια Βόλια. Το καλοκαίρι του 1878, η Περόφσκαγια έγινε μέλος της οργάνωσης Ζέμλια ι Βόλια, και σύντομα συνελήφθη και εξορίστηκε στο Κυβερνείο του Όλονετς. Κατάφερε να διαφύγει καθ’ οδόν για την εξορία και εισήλθε σε μυστική οργάνωση.
Ως μέλος της Ζέμλια ι Βόλια, η Περόφσκαγια πήγε στο Χάρκοβο για να οργανώσει την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων από την κεντρική φυλακή. Το φθινόπωρο του 1879 έγινε μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και αργότερα μέλος της διοικητικής επιτροπής της Ζέμλια ι Βόλια. Η Περόφσκαγια πραγματοποίησε προπαγάνδα σε φοιτητές, στρατιώτες και εργαζομένους, συμμετείχε στην οργάνωση της Εφημερίδας των Εργατών και διατήρησε δεσμούς με πολιτικούς κρατούμενους στην Αγία Πετρούπολη. Τον Νοέμβριο του 1879 πήρε μέρος σε μια προσπάθεια να ανατινάξει το αυτοκρατορικό τρένο στην πορεία του από την Αγία Πετρούπολη στη Μόσχα. Η προσπάθεια απέτυχε. Κατά την επιστροφή της στην Αγία Πετρούπολη έγινε μέλος της Ναρόντναγια Βόλια.
Η Περόφσκαγια συμμετείχε στην προετοιμασία αποπειρών δολοφονίας του Αλέξανδρου Β΄ της Ρωσίας κοντά στη Μόσχα (Νοέμβριος 1879), στην Οδησσό (άνοιξη του 1880) και στην Αγία Πετρούπολη (η απόπειρα που τελικά τον σκότωσε, 1 Μαρτίου 1881). Ήταν η στενότερη φίλη και αργότερα σύζυγος του Αντρέι Ζελιάμποφ, μέλους της εκτελεστικής επιτροπής της Ναρόντναγια Βόλια. Η Περόφσκαγια συνελήφθη στις 10 Μαρτίου 1881. Λίγο πριν τη δίκη της, έγραψε σε επιστολή προς τη μητέρα της τα εξής:
Αγαπημένη μου, σε παρακαλώ να είσαι ήρεμη και να μην θρηνήσεις για μένα, γιατί η μοίρα μου δεν με ενοχλεί στο ελάχιστο, και το προσδοκώ με απόλυτη ηρεμία, μιας και το περίμενα πολύ και γνωρίζω ότι αργά ή γρήγορα θα ερχόταν. […] Έζησα με βάση τις επιβληθείσες πεποιθήσεις μου, και θα ήταν αδύνατο για μένα να έχω ενεργήσει διαφορετικά.
Ήταν η πρώτη γυναίκα στη Ρωσία που καταδικάστηκε σε θάνατο για τρομοκρατία. Τέσσερις ακόμη Περβομαρτόφτσι (μέλη της Ναρόντναγια Βόλια), συμπεριλαμβανομένου του Ζελιάμποφ, απαγχονίστηκαν μαζί της.
Κληρονομιά
Τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατό της, η Περόφσκαγια θα αποτέλεσε έμπνευση για τον Γιαπωνέζα φεμινίστρια Κάνο Σουγκάκο, η οποία συμμετείχε σε απόπειρα δολοφονίας του αυτοκράτορα της Ιαπωνίας. Και αυτή εκτελέστηκε με απαγχονισμό.
Το 2018 η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε μία νεκρολογία για αυτήν.
