Η Κλάρα Σούμαν (Clara Schumann, 13 Σεπτεμβρίου 1819 – 20 Μαΐου 1896) ήταν Γερμανίδα πιανίστα και συνθέτις. Ήταν σύζυγος του συνθέτη Ρόμπερτ Σούμαν.
Η Κλάρα Γιοζεφίνε Βηκ γεννήθηκε στη Λειψία το 1819. Ήταν η δεύτερη κόρη και το δεύτερο από τα πέντε παιδιά του Φρίντριχ Βηκ, μουσικού, και της Μαριάνε Τρόπλιτς, τραγουδίστριας και πιανίστα. Οι γονείς της χώρισαν το 1824. Έμεινε με τη μητέρα της και τους τρεις αδελφούς της (Άλβιν, Γκούσταφ και Βίκτορ) έως την ηλικία των πέντε. Έπειτα, την ανατροφή της ανέλαβε ο αυστηρός και απαιτητικός πατέρας της, ο οποίος, όταν ανακάλυψε το εξαιρετικό μουσικό ταλέντο της, φρόντισε να το καλλιεργήσει και την κάνει διάσημη ως παιδί-θαύμα. Την δίδασκε ο ίδιος, επέβλεπε και διοργάνωνε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις της και καθόριζε το ρεπερτόριό της. Η πρώτη της εμφάνιση στο κοινό έγινε το 1828, σε κομμάτι για τέσσερα χέρια, μαζί με μια άλλη μαθήτρια. Έκτοτε έκανε πολλές περιοδείες στη Γερμανία (Βαϊμάρη, Βερολίνο) και στο εξωτερικό (Παρίσι, Βιέννη, Λονδίνο, Εδιμβούργο, Ολλανδία, Βέλγιο, Ουγγαρία, Ελβετία).
Καθοριστική για την εξέλιξη της ζωής της ήταν η γνωριμία της με τον Ρόμπερτ Σούμαν. Ο νεαρός τότε συνθέτης ήταν μαθητής του Βηκ και μάλιστα για ένα διάστημα έμενε και στο σπίτι του. Εκείνος ήταν τότε 20 ετών και η Κλάρα 11. Η σχέση τους ξεκίνησε όταν η Κλάρα ήταν 16 ετών. Ο πατέρας της Κλάρα δεν αποδέχθηκε τον δεσμό και επέβαλε τον χωρισμό του ζευγαριού. Πίστευε ότι ο γάμος θα ήταν εμπόδιο στην καριέρα της κόρης του και επιπλέον θεωρούσε τον Σούμαν ακατάλληλο, επειδή ήταν πολύ νέος και δεν είχε πλέον τη δυνατότητα να ακολουθήσει καριέρα πιανίστα εξαιτίας ενός τραυματισμού στο δεξί χέρι.
Παρά την απαγόρευση της σχέσης το ζευγάρι συνέχισε να αλληλογραφεί κρυφά και τελικά το 1839 έκανε αίτηση στο δικαστήριο της Λειψίας, ζητώντας είτε να υποχρεώσει τον Βηκ να δώσει την άδειά του είτε να επιτρέψει να γίνει ο γάμος χωρίς την άδειά του. Το δικαστήριο έδωσε την άδεια τον Αύγουστο του 1840 και τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς έγινε ο γάμος.
Για την Κλάρα ο γάμος αυτός σήμαινε την απελευθέρωση από τον αυταρχικό πατέρα, δεν την απάλλαξε όμως από τα προβλήματα. Είχε βέβαια πλέον τη δυνατότητα να επιλέγει το ρεπερτόριό της (άρχισε να μελετά τα έργα των Μπετόβεν, Μπαχ, Σοπέν), ο σύζυγός της όμως δεν ήταν υπέρ της συνέχισης της σολιστικής καριέρας της. Αρχικά περιόρισε τις ώρες μελέτης της για να μην ενοχλεί τον Σούμαν και επιπλέον οι πολλές εγκυμοσύνες (απέκτησαν οκτώ παιδιά) προκαλούσαν περισσότερες δυσκολίες.
Αργότερα όμως άρχισε ξανά τις περιοδείες με πολύ μεγάλη επιτυχία. Αυτό το επέβαλε η οικονομική κατάστασή τους αλλά και η ανάγκη να ερμηνεύει τα έργα του Σούμαν, αφού εκείνος εξ αιτίας του τραυματισμού του δεν μπορούσε να παίξει πιάνο. Αυτό το γεγονός προκαλούσε βέβαια και τη ζήλεια του συνθέτη για τη μεγάλη επιτυχία της συζύγου του.
Το Μάιο του 1849 η Κλάρα και ο Ρόμπερτ έμαθαν ότι η επαναστατική δράση που αποσκοπούσε στην εκθρόνιση του Βασιλιά της Σαξονίας έφτασε στη Δρέσδη όπου διέμενε η οικογένεια Σούμαν. Τα περισσότερα μέλη της οικογένειας έφυγαν και κρύφτηκαν σε ασφαλές σημείο, όμως η Κλάρα επέστρεψε στη Δρέσδη πεζή και διέσωσε τρία από τα παιδιά της που είχαν μείνει πίσω με μια υπηρέτρια, αψηφώντας τους ένοπλους που συναντούσε στη διαδρομή.
Η χρονιά 1854 ήταν πολύ δύσκολη για το ζευγάρι: Ο Σούμαν παρουσίασε ψυχικές διαταραχές, αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει πέφτοντας στον Ρήνο και τελικά νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική μέχρι το 1856, όταν πέθανε. Αιτία της ασθένειάς του ήταν η σύφιλη.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της η Κλάρα συνέχισε τις επιτυχημένες περιοδείες. Παράλληλα δίδασκε πιάνο στην Φραγκφούρτη και εξέδιδε τις συνθέσεις του Σούμαν. Έδωσε την τελευταία της συναυλία το 1891 σε ηλικία 71 ετών. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έχασε την ακοή της και μετακινούνταν με αμαξίδιο. Πέθανε το 1896 έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο στη Φραγκφούρτη και τάφηκε δίπλα στο σύζυγό της στη Βόννη.
Αδιευκρίνιστη παραμένει η σχέση της με τον συνθέτη Γιοχάνες Μπραμς, μετά τον θάνατο του Σούμαν. Ο νεαρός Μπραμς γνώριζε το ζεύγος Σούμαν από το 1853 και ο Σούμαν είχε παρουσιάσει το έργο του στο μουσικό περιοδικό που διηύθυνε. Από το 1854 οι σχέσεις του Μπραμς με την Κλάρα έγιναν αρκετά στενές και όπως μαρτυρείται από την αλληλογραφία τους, ο συνθέτης ήταν ερωτευμένος μαζί της.
Έργο
Ο Φρίντριχ Βηκ μερίμνησε ώστε η Κλάρα να παρακολουθήσει από νωρίς μαθήματα σύνθεσης. Τα μαθήματα αυτά βέβαια δεν ήταν πολύ εντατικά και στα πρώτα της έργα παρατηρήθηκε απουσία θεωρητικής υποδομής. Η σύνθεση πιθανότατα δεν ήταν στις προτεραιότητές της και γι’ αυτό δεν συνέθεσε άλλα έργα μετά το 1856.
Το έργο της περιλαμβάνει:
- Κοντσέρτο για πιάνο op.7 (1833-1835)
- Τρία ρομάντζα για βιολί και πιάνο op. 22 (1853)
- Τρίο για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλο op. 17 (1845-1846)
- Τραγούδια (Lieder) με συνοδεία πιάνου (1831-1853)
- καντέντσες, μουσική δωματίου, χορωδιακά και ορχηστρικά έργα
- πολλά κομμάτια για σόλο πιάνο, όπως ρομάντζα, σκέρτσα, παραλλαγές κ.α.
Υστεροφημία
Παρότι δεν αναγνωρίστηκε ως συνθέτρια ενόσω ήταν εν ζωή, ήταν διάσημη ως πιανίστα. Παιδί-θαύμα και μία από τους πρώτους μουσικούς που έμαθε να παίζει σε συναυλίες χωρίς τη συνοδεία παρτιτούρας. Στις συναυλίες έπαιζε συνήθως παραλλαγές δημοφιλών έργων όπερας (των Βιντσέντζο Μπελλίνι, Σίγκισμοντ Τάλμπεργκ, Ανρί Χερτς, Άντοφλ φον Χένσελτ, μεταξύ άλλων), καθώς και δικά της έργα, όταν ήταν νεότερη, ενώ αργότερα επέλεγε κυρίως έργα καταξιωμένων συνθετών. Ανάμεσα στους μαθητές ήταν η Ματίλντ Βερν και ο Καρλ Φριντμπεργκ, που εξελίχθηκαν σε καθηγητές μουσικής.
Η ζωή της ενέπνευσε ταινίες και βιβλία ενώ η μορφή της (από λιθογραφία του Αντρέας Στάουμπ) κοσμούσε το χαρτονόμισμα των 100 γερμανικών μάρκων από το 1989 έως την αντικατάσταση του νομίσματος από το ευρώ το 2002.
Οικογένεια
Παντρεύτηκε τον Ρόμπερτ Σούμαν και απέκτησαν 8 παιδιά:
- Μαρί (1841–1929)
- Ελίζ (1843–1928)
- Γιούλι (1845–1872)
- Εμίλ (1846–1847)
- Λούντβιχ (1848–1899)
- Φέρντιναντ (1849–1891)
- Έουγκενι (1851–1938)
- Φέλιξ (1854–1879)
Η Κλάρα βίωσε το θάνατο τεσσάρων παιδιών της, εκ των οποίων τα δύο είχαν αποκτήσει δικά τους παιδιά τα οποία ανέθρεψε. Μεγάλο πλήγμα ήταν και η ψυχική κατάρρευση του γιου της Λούντβιχ που, όπως και ο πατέρας του, έζησε έγκλειστος σε ψυχιατρικό ίδρυμα.
