Ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης ή Σαρηγιαννίδης (Ви́ктор Ива́нович Сариани́ди, 23 Σεπτεμβρίου 1929 – 22 Δεκεμβρίου 2013) ήταν ποντιακής καταγωγής Έλληνας αρχαιολόγος. Γεννήθηκε το 1929 στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν και πέθανε στις 22 Δεκεμβρίου 2013 στη Μόσχα. Κέρδισε τη διεθνή αναγνώριση για το ανασκαφικό του έργο στο Αφγανιστάν, όπου ανακάλυψε την αρχαία νεκρόπολη και τον θησαυρό του Τίλια Τεπέ, και στο Τουρκμενιστάν.
Γεννήθηκε στην Τασκένδη, στις 23 Σεπτεμβρίου 1929. Γονείς του ήταν οι ποντιακής καταγωγής Έλληνες Ιωάννης και Αθηνά Σαριγιαννίδη, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί από τη Γιάλτα στο Ουζμπεκιστάν. Σπούδασε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ασίας στην Τασκένδη, απ’ όπου αποφοίτησε το 1952 ενώ Το 1961 πήρε το Master Αρχαιολογίας Εγγύς και Μέσης Ανατολής από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα. Το 1975, με την εργασία του Το Αφγανιστάν στην Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου, ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Ιστορικής Επιστήμης της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Από το 1955 μέχρι το τέλος της ζωής του εργαζόταν στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Έγινε παγκοσμίως γνωστός από τις ανασκαφές του στον αρχαιολογικό χώρο Τίλια Τεπέ στο Αφγανιστάν, το 1978, στα πρόθυρα της σοβιετικής εισβολής και του εμφυλίου πολέμου που επακολούθησε. Εκεί ανακάλυψε νεκρόπολη, σε τύμβο που περιλάμβανε έξι τάφους (πέντε γυναικών και ενός άνδρα), με εξαιρετικά πλούσια κοσμήματα (περίπου 20.000 χρυσά αντικείμενα), τα οποία χρονολογούνται στον 1ο αιώνα π.Χ. Τα ευρήματα αυτά εκτίθονταν στο αρχαιολογικό μουσείο της Καμπούλ μέχρι το ξέσπασμα του εμφυλίου και την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Από τότε θεωρούνταν οριστικά χαμένα, για να ξαναβρεθούν το 2003. Ο Σαριγιαννίδης επίσης ανέσκαψε και άλλες αρχαιολογικές θέσεις της Βακτριανής.
Άλλη πολύ σημαντική του δραστηριότητα ήταν η ανασκαφή σειράς κυκλικών οχυρωμένων θέσεων, της εποχής του Χαλκού, στην όαση Ντασλί (Dashli) του βορείου Αφγανιστάν, στα σύνορα με το Τουρκμενιστάν. Εκεί βρήκε στοιχεία πολύ εκλεπτυσμένου πολιτισμού όπως εκτάσεις με αρδευόμενα περιβόλια και καλλιέργειες δημητριακών δίπλα σε καλά διαρρυθμισμένες πόλεις. Με τα ευρήματα αυτά ο Σαριγιαννίδης διαδραμάτισε μέγιστο ρόλο στη διεύρυνση των γνώσεων μας για τον Πολιτισμό του Ώξου. Ο πολιτισμός αυτός αναπτύχθηκε στην περιοχή της αρχαίας Μαργιανής (σημ. Τουρκμενιστάν), στην κοιλάδα του ποταμό Ώξου (σημ. Αμού Ντάρια) και εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η έρημος Καρακούμ.
Ο ίδιος εχει αναφέρει σε συνέντευξή του πως, αν και μέχρι τότε πιστευόταν πως η έρημος Καρακούμ ήταν ακατοίκητη, ανακάλυψε εκεί αυτό που ο ίδιος αποκαλεί τον πέμπτο πολιτισμό του κόσμου (μετά τους αρχαίους πολιτισμούς της Κίνας, της Ινδίας, της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας), φέρνοντας στο φως επτά ναούς και ένα εντυπωσιακό ανάκτορο. Κατά τον Σαριγιαννίδη, ο πολιτισμός της Κεντρικής Ασίας ήταν μια μικρή Μεσοποταμία.
Με τις ανασκαφές του στο Γκονούρ Τεπέ (Gonur Tepe), θέση της εποχής του Χαλκού επίσης στο Τουρκμενιστάν, έφερε στο φως ανάκτορο και βωμούς με ενδείξεις πυρολατρείας (προφανώς σχετικής με τον Ζωροαστρισμό) κατά την τέλεση της οποίας γινόταν χρήση ναρκωτικής ουσίας κατασκευασμένης από όπιο, κάνναβη και εφέδρα.
Έχει χαρακτηριστεί «ποιητής της αρχαιολογίας» και αναδειχθεί σε ηρωική μορφή για τον ποντιακό Ελληνισμό, καθώς το έργο του ταυτίστηκε με την πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα βάθη της Ανατολής.
Έλαβε την ελληνική υπηκοότητα το 1997. Έχοντας ήδη προβλήματα υγείας με τα πόδια του, αιτήθηκε στο ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού τη σύνταξη που τότε δινόταν σε παλιννοστούντες Έλληνες επιστήμονες. Ωστόσο η αίτησή του δεν έγινε δεκτή και μόνο μετά από αρκετά χρόνια ο Σαριγιανίδης έλαβε μικρή οικονομική ενίσχυση, ύψους 192 ευρώ μηνιαίως, με τη μορφή σύνταξης Ο.Γ.Α.
Ήταν πατέρας τριών κοριτσιών.
Τιμητικές διακρίσεις
Ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης έχει λάβει τις παρακάτω τιμητικές διακρίσεις:
- Επίτιμο μέλος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρίας
- Επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Εταιρίας Επιστημών
- Ισότιμο μέλος της Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων Ρωσίας
- Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας (Ιανουάριος 2002)
- Ανώτατη Τιμητική Διάκριση «Μαχτουμκουλύ» της Δημοκρατίας του Τουρκμενιστάν (2001)
- Πρεσβευτής Ελληνισμού (1998)
- Έχει τιμηθεί από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (2000). Επίσης έλαβε δεκάδες άλλες τιμητικές διακρίσεις από ελλαδικά και ομογενειακά σωματεία και οργανώσεις.
Συγγραφικό έργο
Ο Σαριγιαννίδης συνέγραψε 20 βιβλία στα ρωσικά, τα οποία έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ιαπωνικά και ελληνικά. Πάνω από 200 άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά[6] μερικά εκ των οποίων είναι τα παρακάτω:
- Βασιλικοί τάφοι στη Βακτριανή, Αφοί Κυριακίδη Α.Ε., Θεσσαλονίκη, 1995, ISBN 978-960-343-324-8
- Margiana and Protozoroastrism, εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Αθήνα, 1998, ISBN 960-7254-61-9
- Margush: Ancient Oriental Kingdom in the Old Delta of the Murgab River, Ashkhabat 2002
- Gonur depe – City of Kings and Gods, Ashkhabat 2006
- Necropolis of Gonur, εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Αθήνα, 2006, ISBN 978-960-7037-85-5
- Ζωροαστρισμός: Η νέα πατρίδα της παλαιάς θρησκείας, Αφοί Κυριακίδη Α.Ε., Θσσαλονίκη, 2008, ISBN 978-960-467-078-9
