Το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΙΠΑ/ΜΙΕΤ) και το Κέντρο Έρευνας του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΜΝΕ) οργανώνουν σειρά σεμιναριακών διαλέξεων από γνωστά μέλη της κοινότητας των μελετητών με θεματικές που σχετίζονται με τη μακραίωνη περίοδο από το 1204 έως τα προεπαναστατικά χρόνια (Ύστερο Βυζάντιο, Βενετοκρατία, Τουρκοκρατία), εποχή που άφησε βαθύ αποτύπωμα στην ιστορική διαδρομή του ελληνισμού. Εστιασμένες, μεταξύ άλλων, στις πολιτικές, κοινωνικο-οικονομικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές εξελίξεις της περιόδου, οι διαλέξεις, πέρα από την εμπέδωση γνώσεων, αποβλέπουν στη διάδοση των νεότερων πορισμάτων από συστηματικές έρευνες σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως και στη διεύρυνση και εμβάθυνση των προβληματισμών. Οι διαλέξεις απευθύνονται στο επιστημονικό κοινό, ιστορικούς, φιλολόγους, ιστορικούς της τέχνης αλλά και σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, διδάσκοντες στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και, γενικά, σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Θεματική 2025
Εκκλησία, οικονομία και κοινωνία στον ελληνικό χώρο (1204-1821)
Οι σεμιναριακές διαλέξεις επικεντρώνονται στον ρόλο της Εκκλησίας και των εκκλησιαστικών καθιδρυμάτων σε κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα του βενετοκρατούμενου και του οθωμανοκρατούμενου ελληνικού χώρου. Στη θεματική μεταξύ άλλων εμπίπτουν: η διαδικασία συγκρότησης και η σύνθεση της περιουσίας που κατείχαν ορθόδοξες ή καθολικές επισκοπές και μονές στον αστικό και κυρίως στον αγροτικό χώρο (σπίτια, μύλοι, χωράφια, ελαιώνες, αμπελώνες, κήποι κ.ά.)· ο μηχανισμός διαχείρισης των ακινήτων· οι δαπάνες και τα έσοδα· οι σχέσεις των εκκλησιαστικών παραγόντων και των υπαλλήλων τους (επιστάτες, γραμματικοί, εισπράκτορες κ.ά.) με τον κόσμο της πόλης και της υπαίθρου, τους μισθωτές γαιών (καλλιεργητές, κτηνοτρόφοι), τους εργάτες, τους τεχνίτες και γενικά όσους εμπλέκονταν στη συντήρηση και εκμετάλλευση της περιουσίας· η εν γένει παρουσία της Εκκλησίας στην κατά τόπους οικονομική και, κατ’ επέκταση, κοινωνική ζωή.
2η ΔΙΑΛΕΞΗ
Τετάρτη 25 Ιουνίου 2025, 18:00
Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ
Π. Σκουζέ 3, 1ος όροφος (Πλ. Αγίας Ειρήνης, Αιόλου)
Οι τόποι της Αμπαδιάς. Ακίνητη περιουσία, εισοδήματα και καλλιεργητές μίας βενετικής μονής στην Κρήτη του 16ου αιώνα
ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ
Αγγελική Πανοπούλου, Κύρια Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Τομέας Βυζαντινών Ερευνών)
Από τον 13ο αιώνα έως το 1669 η μονή του Αγίου Θωμά των Borgognoni, που έδρευε στο Τορτσέλο της βενετικής λιμνοθάλασσας, κατείχε εκκλησίες, χωριά, βοσκότοπους, αμπέλια, μύλους και άλλα ακίνητα στην κεντρική και νότια Κρήτη. Το θέμα δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης, με εξαίρεση ελάχιστες αναφορές στην υπάρχουσα ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Ο εντοπισμός σημαντικού αρχειακού υλικού επέτρεψε να εξεταστούν οι μορφές διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας από τη βενετική μονή, η γεωγραφική θέση και η σύνθεση των ακινήτων της, η ταυτότητα των καλλιεργητών των γαιών της, καθώς και τα χρέη τους προς αυτήν. Διαπιστώθηκε, ωστόσο, ότι η απόσταση των ακινήτων της μονής από τη Βενετία, η κακή διαχείρισή τους από τους εκάστοτε ενοικιαστές τους και η μεγάλη γεωγραφική διασπορά τους δημιουργούσαν προβλήματα στην είσπραξη των εισοδημάτων που απέρρεαν από την εκμετάλλευσή τους, ενώ αρκετοί καλλιεργητές συσσώρευαν χρέη που αδυνατούσαν να εξοφλήσουν. Στην ομιλία θα σχολιαστούν τα αίτια και οι συνέπειες των παραπάνω φαινομένων, ενώ θα επιχειρηθεί η αποτίμηση των εσόδων της μονής και η σύγκρισή τους με εκείνα άλλων μονών του νησιού.
Η Αγγελική Πανοπούλου είναι απόφοιτος του Tμήματος Iστορίας και Aρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Kρήτης και διδάκτωρ του ίδιου τμήματος. Διετέλεσε υπότροφος-ερευνήτρια του Eλληνικού Iνστιτούτου Bυζαντινών και Mεταβυζαντινών Σπουδών της Bενετίας. Εργάζεται στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, συμμετέχοντας σε ερευνητικά προγράμματα εντός και εκτός του Ινστιτούτου. Έχει διοργανώσει επιστημονικά συνέδρια και έχει συνεργαστεί επανειλημμένα με το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται σε θέματα οικονομίας, κοινωνίας και διαχείρισης των φυσικών πόρων των βενετικών κτήσεων του ελληνικού χώρου. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μελέτες και άρθρα και έχει επιμεληθεί συλλογικούς τόμους. Περισσότερα: cv, academi
Διοργανωτές
- Κώστας Λαμπρινός, Διευθυντής Ερευνών, Διευθύνων του ΚΕΜΝΕ/Ακαδημία Αθηνών
- Σταύρος Γριμάνης, Yπεύθυνος του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
