Το Αλκατράζ είναι μια μικρή νησίδα και η επιτόπου ομώνυμη φυλακή στη είσοδο του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο στις ΗΠΑ.
Η νησίδα αυτή μικρής σχετικής έκτασης, μήκους 530 μέτρων, είναι αρκετά υπερυψωμένη (περίπου 40 μ.) και στο ψηλότερο σημείο της υπήρχαν οι εγκαταστάσεις των άλλοτε ομώνυμων περίφημων ομοσπονδιακών φυλακών από τις οποίες η όποια απόδραση θεωρούταν αδύνατη. Σε μια πλευρά των κτιρίων των φυλακών βρίσκεται εγκατεστημένος ο ομώνυμος φάρος ύψους 70 μέτρων από επιφάνεια θαλάσσης.
Στις 4 Μαΐου του 1946 σημειώθηκε σοβαρότατη εξέγερση των κρατουμένων που εξελίχθηκε σε διήμερη μάχη, η οποία τελικά κατεστάλη από επέμβαση μονάδων του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού με αποτέλεσμα 3 κρατούμενοι και 2 φύλακες να χάσουν τη ζωή τους και να τραυματιστούν περισσότερα από 15 άτομα.
Στις 11 Ιουνίου του 1962 από τις εν λόγω φυλακές κατάφεραν να δραπετεύσουν οι Φρανκ Μόρρις, Τζον Άγκλιν και Κλάρενς Άγκλιν που θεωρείται πως ήταν και οι μοναδικοί που κατάφεραν ποτέ να αποδράσουν, στην ιστορία των φυλακών αυτών. Η ιστορία αυτής της απόδρασης έχει μεταφερθεί και στη κινηματογραφική σκηνή με τον τίτλο “Escape from Alcatraz” (Απόδραση από το Αλκατράζ).
Από τις 21 Μαρτίου του 1963 οι ομοσπονδιακές αυτές φυλακές έπαψαν να λειτουργούν, όχι όμως και ο φάρος.
Τοπογραφική ομοιότητα με τις φυλακές Αλκατράζ παρουσίαζαν και οι ελληνικές πρώην ναυτικές φυλακές της Ψυτάλλειας, έναντι της εισόδου του λιμένα Πειραιώς.
Την νήσο Αλκατράζ φέρεται πως πρώτος την ανακάλυψε ο Ισπανός Πλοίαρχος Χουάν Μανoυέλ ντε Αγιάλα (Juan Manuel de Ayala) το 1775 και την ονόμασε “Isla de los Alcatraces” (Η Νήσος των Πελεκάνων) από ένα πτηνό αυτού του είδους που είδε στο νησί. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ χρησιμοποίησε το νησί αρχικά για να κτίσει στρατιωτικές φυλακές που λειτούργησαν κατά την περίοδο 1868-1933. Από το 1934 στο νησί κρατούνταν εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου. Ως φυλακές έπαψαν να λειτουργούν το 1963 (επίσημως 23 Μαΐου). Μετά από κινητοποιήσεις φυσιολατρικών οργανώσεων που ξεκίνησαν το 1969 και αργότερα κατέλαβαν τη νήσο το 1971 αποφασίστηκε τελικά από το 1972 ν΄ αποτελέσει τμήμα του Εθνικού Ψυχαγωγικού Πάρκου της περιοχής όπου και παραμένει σήμερα ως επισκέψιμος χώρος. από το 1868 ως το 1963 στα 95 χρόνια λειτουργείας οι φυλακές του βράχου να θεωρούνται ως οι μοναδικές στην Αμερική που δεν έγινε απόδραση (πολλές απόπειρες καμία όμως επιβεβαιωμένη)
Οι εγκαταστάσεις έχουν γίνει πολλές φορές τόπος γυρισμάτων ταινιών όπως π.χ The Rock (Ο Βράχος) με τον Σον Κόνερι το 1996…
