Ο λόγος για τον ενετικό νερόμυλο που βρίσκεται στο παραθαλάσσιο γραφικό χωριό Καλύβες του δήμου Αποκορώνου.
Ο συγκεκριμένος χώρος ανακατασκευάσθηκε από την αρχαιολογία, αναβαθμίστηκε και φιλοξενεί πλέον σημαντικές δράσεις Πολιτισμού. Αποτελεί σημείο αναφοράς για την περιοχή.
Ιστορικό διατηρητέο μνημείο
Ο ενετικός νερόμυλος στις Καλύβες χαρακτηρίστηκε το 1999 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για κτίσμα που χρονολογείται στο δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα, με πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού και αποτελούσε σημαντικό κέντρο οικονομικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων της περιοχής καθ’ όλες τις φάσεις της λειτουργίας του (νερόμυλος σιτηρών, ελαιοτριβείο – «φάμπρικα”», μηχανοκίνητος μύλος σιτηρών, υδροηλεκτρική μονάδα παραγωγής ρεύματος).
Ο αρχικός ενετικός πυρήνας του νερόμυλου ανήκει στην κατηγορία του ελληνικού ή ανατολικού τύπου με οριζόντια φτερωτή. Ο μύλος αυτός θεωρείται ως ο μεγαλύτερος και πολυπλοκότερος της Κρήτης και σημειώνεται στους χάρτες της επαρχίας Αποκορώνου (Apicorno) που σχεδίασαν ο Ιταλός χαρτογράφος και στρατιωτικός μηχανικός Φραντζέσκο Βασιλικάτα το 1609 και ο Ιταλός συγγραφέας , ζωγράφος, λιθογράφος, συντηρητής έργων τέχνης και χαρτογράφος Μάρκο Μποσκίνι την ίδια περίοδο.
Ενετοκρατία
Οι πρώτοι νερόμυλοι εμφανίστηκαν στην Κρήτη κατά την Ενετοκρατία (περίπου 1205 – 1669 μ.Χ.), πριν από τη βιομηχανική εποχή. Οι Ενετοί επέλεγαν χωριά κοντά σε ποτάμια και ρέματα όπου έχτιζαν νερόμυλους κατά μήκος τους. Σπανιότερα οι νερόμυλοι χρησιμοποιούνταν και για παραγωγή λαδιού, για την επεξεργασία μάλλινων, ωστόσο κυρίαρχο ρόλο έπαιζε η παραγωγή σιτηρών.
Εφεύρεση που άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία
Ο νερόμυλος ή υδρόμυλος είναι η πρώτη μηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος με τη χρήση φυσικής, ήπιας και ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Με τη δύναμη που δημιουργεί η πτώση του νερού από ψηλά ή η ροή του και με τη βοήθεια του τροχού, εφεύρεση που άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία, κινήθηκαν απλές και στη συνέχεια πολύπλοκες μηχανές, που κάλυψαν τις περισσότερες ανάγκες των προβιομηχανικών κοινωνιών, αντικαθιστώντας στις πρώιμες μηχανές την ανθρώπινη ή ζωϊκή δύναμη (χειρόμυλοι και ζωόμυλοι), κινητήριες δυνάμεις πριν από το νερό και τον αέρα.
