Σύμφωνα με τους Hallowell και Ratey (2003), «άνθρωποι τους οποίους θεωρούσατε πώς είναι ανοργάνωτοι ή μανιακοί ή υπερβολικοί ή δημιουργικοί αλλά παντελώς ‘απρόβλεπτοι’, άνθρωποι που ξέρετε ότι είναι ικανοί να καταφέρουν πολύ περισσότερα πράγματα αν μονάχα μπορούσαν να οργανωθούν και να ‘συμμαζέψουν το μυαλό τους’, άνθρωποι που δείχνουν μια αλλοπρόσαλλη αστάθεια στις σπουδές και στην επαγγελματική τους ζωή, άνθρωποι που καταφέρνουν να φτάσουν στην κορυφή αλλά που εξακολουθούν να νιώθουν παλαβωμένοι ή αποδιοργανωμένοι, όλοι αυτοί ενδέχεται να είναι άνθρωποι οι οποίοι στην πραγματικότητα έχουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής, δηλαδή ΔΕΠ» (σελ. 25).
Για να καταλάβουμε ποια άτομα έχουν ΔΕΠ σε σύγκριση με τα άτομα που δεν έχουν θα πρέπει να δούμε τι επιπτώσεις έχει στη ζωή τους, καθώς τα συμπτώματα αυτά είναι ιδιαίτερα συνηθισμένα και κοινά σε όλους μας.
Πού ξεκινά το σύνδρομο και πού σταματά η φυσιολογική συμπεριφορά; Τι σημαίνει παρορμητικότητα; Τι σημαίνει διασπασμένη ή ελλειμματική προσοχή; Πόση ενέργεια ή κινητικότητα συνιστά υπερβολή;
Η διάγνωση της ΔΕΠ δε στηρίζεται μόνο στην παρουσία των συμπτωμάτων, αλλά στην ένταση και τη διάρκεια αυτών και στον βαθμό που τα συμπτώματα αυτά παρεμβάλλονται ή δυσχεραίνουν τη ζωή του ατόμου.
Τι εμπειρίες έχουν στη ζωή τους τα άτομα με ΔΕΠ; Συχνά βιώνουν έλλειψη κατανόησης, παρανοήσεις, κακή επικοινωνία, αυτοκατηγορίες, κάνουν ανεπαρκείς αποδόσεις και έχουν χαμένες ευκαιρίες, συναντούν θυμωμένους ανθρώπους και έρχονται αντιμέτωποι με επικίνδυνες συμπεριφορές. Πολλές φορές το άτομο κάνει ανοησίες, ξεχνάει, χασομεράει διαρκώς, έχουν μεγάλα όνειρα και υψηλές ελπίδες, αλλά βιώνουν και μεγάλες απογοητεύσεις. Νιώθουν μπερδεμένοι, απογοητευμένοι, κατηγορούν τον εαυτό τους. Το άτομο συνήθως δεν μπορεί να εστιάσει πολύ καλά. Δυσκολεύεται να εστιάσει την προσοχή του σε μια μόνο δουλειά κάθε φορά.
«Οι περισσότεροι ενήλικες με ΔΕΠ αγωνίζονται να εκφράσουν ένα μέρος του εαυτού τους το οποίο συχνά παραμένει μπερδεμένο κι αξεδιάλυτο, καθώς πασχίζουν να συνενώσουν τη σκέψη που υπήρχε πίσω από αυτό που κάνουν με την προηγούμενη σκέψη που είχαν στο μυαλό τους» (σελ. 138).
Τα προτεινόμενα κριτήρια για τη ΔΕΠ σε ενήλικες είναι τα εξής:
«Αίσθηση υπο-απόδοσης και ‘αποτυχίας’, ότι το άτομο δεν πετυχαίνει τους στόχους του (άσχετα από το πόσο πολλά έχει πετύχει πραγματικά).
Το άτομο αντιμετωπίζει δυσκολία στο να μπορεί να οργανώνεται.
Χρόνια αναβλητικότητα και κωλυσιεργία ή δυσκολία στο ξεκίνημα ενός εγχειρήματος.
Πολλά εγχειρήματα που γίνονται ταυτόχρονα, δυσκολία στη συνέχιση και υλοποίηση.
Τάση του ατόμου να λέει ‘ότι του κατεβαίνει στο μυαλό’, χωρίς να σκέφτεται απαραιτήτως το σωστό χρονισμό ή την καταλληλότητα των λεγομένων του.
Συχνή αναζήτηση έντονων συγκινήσεων και ερεθισμάτων.
Δυσανεξία στην ανία.
Εύκολη διάσπαση προσοχής, δυσκολία στη συγκέντρωση, τάση αφαίρεσης ή απομάκρυνσης στα μισά μιας σελίδας ή μιας συζήτησης, συχνά σε συνδυασμό με μια ικανότητα έντονης υπερεπικέντρωσης κατά διαστήματα.
Συχνά δημιουργικό, διορατικό, εξαιρετικά ευφυές άτομο.
Το άτομο αντιμετωπίζει προβλήματα στο να λειτουργήσει μέσα σε καθιερωμένους διαύλους, ακολουθώντας την εκάστοτε ‘πρέπουσα’ διαδικασία.
Ανυπομονησία, χαμηλή ανεκτικότητα στην απογοήτευση.
Παρορμητικότητα, είτε προφορικά είτε στον τρόπο ενέργειας, όπως στην περίπτωση ασυναίσθητης σπατάλης χρημάτων, αλλαγής σχεδίων, ενεργοποίησης νέων σχημάτων ή πλάνων καριέρας και λοιπά παρόμοια.
Τάση του ατόμου να ανησυχεί περιττά, αδιάκοπα, τάση να ψάχνει τον ορίζοντα αναζητώντας αφορμή για να ανησυχήσει, πράγμα που εναλλάσσεται με παντελή έλλειψη προσοχής ή πλήρη αδιαφορία απέναντι σε πραγματικούς κινδύνους.
Αίσθηση ανασφάλειας.
Κυκλοθυμικές αλλαγές ψυχικής διάθεσης, ευμεταβλητότητα διάθεσης, ιδιαίτερα όταν αποσυμπλέκονται από κάποιο πρόσωπο ή κάποια εργασία.
Νευρικότητα.
Τάση για εξαρτημένη συμπεριφορά.
Χρόνια προβλήματα αυτοσεβασμού και αυτοεκτίμησης.
Ανακριβής αυτοπαρατήρηση και αυτοαξιολόγηση.
Οικογενειακό ιστορικό ΔΕΠ ή μανιοκατάθλιψης ή κατάθλιψης ή κατάχρησης ουσιών ή άλλων διαταραχών ελέγχου παρορμητικότητας ή ψυχικής διάθεσης», (σελ. 145-147).
(Τουλάχιστον δεκαπέντε από αυτά θα πρέπει να είναι παρόντα).
Ορισμένα άτομα με ΔΕΠ δυσκολεύονται στην αλληλεπίδρασή τους με τα άλλα άτομα, καθώς δεν μπορούν να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά τους και να αξιολογήσουν σωστά τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων. Το άτομο δίνει την εντύπωση ότι είναι εγωκεντρικό ή αδιάφορο, ενώ στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να δώσει προσοχή, να προσέξει τα ‘σήματα’ που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικότητα και να ρυθμίσει τις αντιδράσεις του.
Ένα άτομο με ΔΕΠ περιγράφει: «Αισθάνομαι πάντα ότι το να περιγράψω πώς νιώθω και πώς σκέφτομαι για τον εαυτό μου είναι υπερβολικά περίπλοκο…» (σελ. 170).
Ένα άλλο άτομο με ΔΕΠ αναφέρει: «Μου αρέσει η καινοτομία, έχω πολλά και συνεχώς διαφορετικά ενδιαφέροντα. Έχω πάμπολλες ιδέες αλλά βρίσκω πολύ δύσκολο να ‘δομήσω’ πράγματα έτσι ώστε να συμβούν πραγματικά. Ξεχνάω πολύ. Συχνά δυσκολεύομαι να βρω τη σωστή λέξη, οπότε λέω τελείως παρορμητικά οποιαδήποτε λέξη μου έρχεται στο στόμα…» (σελ. 179).
- Πηγή: Hallowell και Ratey (2003). Ζώντας με τη Διάσπαση. Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας τη ΔΕΠ στα παιδιά και στους ενήλικες. Νίκας.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
